وحدت توحیدی؛ وحدت تشریکی

به گزارش خبرگزاری رسا، قاسم جعفری عضو هیات علمی دانشگاه و نماینده سابق مجلس طی یادداشتی به مناست فرارسیدن هفته وحدت نوشت: یکی از اساسی ترین مطالب که طلایه داران مذاهب اسلامی باید از نظر دور ندارند تمام تلاش دشمن بر آن است که او می خواهد با به کارگیری قدرت نرم و با کمترین هزینه اصل اسلام را نابود کند. آنان یک روز حرف اسلام با قرائت لیبرالی، دین فربه تر از ایدئولوژی ، می زنند. روز دیگر  از مقوله اسلام بلامذاهب سخن می رانند. 

متن این یادداشت به شرح زیر است:

« این ماجرا را در فتوحات مکیه ابن عربی دیدم که روزی نبی مکرم اسلام ص در جایی نشسته بود و اصحاب بر گردش جمع بودند یا با انگشت بر روی خاک نرم و یا با  شیئ تیزی بر تخته سنگی صاف خطی مستقیم رسم کرد و بر اطرافش خطوط کج و معوجی نگاشت ؛ سپس  این آیه را تلاوت نمود: " (وَأَنَّ هَٰذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ ۖ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ ۚ ذَٰلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ) اﻷنعام 153 راه راست الهی که باید اتباع کنید این است و از راه های پراکنده بپرهیزید که شما را دچار تفرق می کند. 

اینک برای همگان روشن است که تفرقه ناصواب است و وحدت تعین عقلی دارد.این حقیقت در میدان تجربه سیاسی ، مذهبی و اجتماعی هم با یک پشتوانه مهم تاریخی که پر است از حوادث گوناگون موید است و با شواهد غیر قابل انکار به اثبات  رسیده است. 

به لطیفه گویند کسی  در کنار چراغ روغن سوز قدیمی مشغول مطالعه کتابی روایی بود که حدیثی با این مضمون توجهش را جلب کرد "  کسی که طول ریشش بیش از یک قبضه باشد احمق است . در همان حال محاسن خود را مشت کرد و متوجه مازاد شد  برای فرار از انگ حماقت اضافی آن را بر روی چراغ گرفت تا در جا از شرش رهایی یابد اما تمام صورتش گر گرفت  ؛چون از این ضایع کاری به خود آمد حاشیه ای نوشت که صدق این حدیث به تجربه هم ثابت شد .غرض آن که حتی  برای اشخاص ، جریان ها و گروه هایی که در طول تاریخ با تفرقه افکنی موجبات تشرذم و ضعف و ذلت امت را فراهم کرده اند نیز مبرهن است که جدایی از سواد اعظم بسیار سفاهت بار و خیانت آمیز است گر چه ممکن است به دلایلی چون کج فهمی ، دنیاطلبی و غیره از اعتراف به این حقیقت خودداری کنند.

مساله اساسی اینک اصل لزوم وحدت نیست بلکه تبیین درست و نقشه راه عالمانه و  طی طریق صحیح این مسیر است . برخی از ملت ها مثلی دارند که می گوید شیطان همیشه در جزئیات است ؛ پس باید در باب جزئیات ، تامل و مداقه شود. به یک اعتبار باید وحدت را به  نوع ۱-  وحدت توحیدی ۲-  وحدت تشریکی تقسیم کنیم .  ( البته ممکن است نوع سومی را با عنوان  وحدت اضطراری و  مبتنی بر مصالح واقعیه یا دفع مفاسد واقعیه نیز تعریف کرد .نظیر عملکرد ۲۵ ساله امیر المومنین ع و یا پذیرش صلح و التزام به صمت و سکوت امام مجتبی ع در زمان معاویه برای صیانت از اصل شجره نوپای اسلام.

به نظر می رسد با بهره گیری از آیات و روایات و عقل سلیم می توان فهمید که خیمه  وحدت  توحید محور  بر چهار پایه استوار است 
  الف : راه  و مسیر     ب : راهنما و امام
ج : رهروان و امت      د : آرمان و غایت

راه انتخابی باید  شاه راه هدایت الهی باشد (وَأَنَّ هَٰذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا ..)اﻷنعام 153 
جلودار این راه باید  امام الهدی باشد  " (وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَیْنَا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْرَاتِ ..) اﻷنبیاء 73 ، غایت و نهایت  این مسیر  باید دعوت به خدا باشد " (قُلْ هَٰذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَى اللَّهِ ۚ عَلَىٰ بَصِیرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِی ۖ وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ) یوسف 108 و رهروان و سالکان طریق وحدت توحیدی هم باید خدا باور و خیر اندیش باشند.

اگر اهداف امام و امت و مدعیان وحدت متشتت و چندگانه باشد این کشتی به ساحل نجات نمی رسد . علی ع از همین عارضه اجتماعی مردم خود می نالد و خطابشان می کند ؛ راه و غرض من و شما متفاوت است من شما را برای خدا می خواهم و شما برای تحصیل دنیا گرد من آمده اید. "  .. وَلَیْسَ أَمْرِی وَأَمْرُکُمْ وَاحِداً. إِنِّی أُرِیدُکُمْ لِلَّهِ وَأَنْتُمْ تُرِیدُونَنِی لِأَنْفُسِکُمْ." اگر امام راحل ره در تجلی بخشی یکی از آرمان های انقلاب اسلامی بنیان مرصوص وحدت  بین مذاهب اسلامی ، آنهم در ایام مولد نبوی شریف ص  را پیشنهاد می دهد ریشه در همین حقیقت دارد که هدف احیاء کلمة الله است " (.. ۗ وَکَلِمَةُ اللَّهِ هِیَ الْعُلْیَا ۗ وَاللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ) التوبة 40 اسلام بر مبنای همین کلمة الله است که فراتر از مسلمانان به اهل کتاب هم اجتماع و اتحاد را پیشنهاد می دهد " (قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَىٰ کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ ۚ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ) آل عمران 64

اگر صاحبان ادیان ابراهیمی بر محور فصلی مشترک  ، معبودی واحد به نام " الله " پرهیز از شرک ورزی و عدم سروری برخی بر برخی و نیز برده ناشدن بعضی بر بعضی دیگر از آدمیان جمع شوند وحدت حقیقی شکل گرفته است .  سوی دیگر ماجرا وحدت تشریکی است.

یعنی یکی حرکت تاکتیکی ، معامله ای و سهم خواهانه . در این فرایند هر کسی برای  دستیابی به خواسته های خویش با دیگری همراه می شود.

امام این جریان هم امام النار است " (وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ ۖ وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ لَا یُنْصَرُونَ) القصص 41 در مشرب و نحله فکری این مذهب ، وحدت در واقع ابزاری بر رسیدن به آمال دنیایی است و فرد و یا جریان بر این باور است که با همپیمانی با دیگران بده بستانی می کند که در نتیجه آن به منافع خویش می رسد.

وحدت شکل گرفته بر پایه شراکت بنا به قطعی بودن تعارض منافع و یا زیاده خواهی یک یا همه طرف ها  دیر یا زود منجر به جدایی و تنازع می شود. شاید یک نمونه ساده اتحاد شکل گرفته بین علمای وهابی و خاندان آل سعود باشد که این روزها شاهد ضعف و قربانی شدن  تدریجی با شیب تند داعیه داران وهابیت به نفع دربار طاغوت و قارون مملکت هستیم. مدل وحدت مبتنی بر شراکت در جریان احزاب ، موسم انتخابات و حتی در حوادث بین المللی فراوان اتفاق می افتد و با اندک تغییراتی هم ممکن است دچار لرزه و تزلزل شود.

یکی از اساسی ترین مطالب که طلایه داران مذاهب اسلامی باید از نظر دور ندارند تمام تلاش دشمن بر آن است که او می خواهد با به کارگیری قدرت نرم و با کمترین هزینه اصل اسلام را نابود کند. آنان یک روز حرف اسلام با قرائت لیبرالی، دین فربه تر از ایدئولوژی ، می زنند. روز دیگر  از مقوله اسلام بلامذاهب سخن می رانند.

در جایی تحت عنوان " مومنون بلاحدود " ایمان بدون مرزهای دینی ، مذهبی ، فرهنگی ، ایدئولوژی و.. را ترویج می دهند و خلاصه حرفشان آن است که انسان ، عقلانیت و آزادی های او بر همه چیز مقدم است . اینک حرف جدیدی را در مکاره بازار خود عرضه کردند تحت عنوان دین مبتنی بر قرآن و عاری از سنت نبوی ص و تشکیک در سند روایات ، رجال حدیث و مناقشه دلالی آن . به تعبیری در این نحله جدید به جای نفی صریح دین سعی می کنند که متشرعان را به این باور برسانند که شعار قدیمی " کفانا کتاب الله " حرفی درست است وقتی قرآن را داریم نیازی به طبقه ای به نام مجتهد  احکام یا مفسر قرآن نداریم.

این گونه دین را در هاله ای از ابهام فرو می برند که ناخودآگاه بخش اعظمی از آیات به دلیل اجمال ، یا تشابه ، نسخ و .. کنار گذاشته می شود. بی دلیل نبود که امیر المونین ع به ابن عباس می گوید : با خوارج بر مبنای قرآن از در محاجه  و مناظره وارد نشو چون قرآن چند وجهی است و  قابل تاویل و تفسیر مختلف است .اما در برابر سنت راهی جز قبول یا انکار ندارند.  " لا تخاصمهم بالقرآن فإن القرآن حمال  ذو وجوه تقول ویقولون، ولکن حاججهم بالسنة فإنهم لن یجدوا عنها محیصا "و به همین دلیل است که فرمود : قرآن خطوط  مسطوری است بین دو جلد و برای فهم نیاز  به ترجمان و مفسر دارد که خود قرآن می فرماید تاویل و تفسیر قرآن را جز خدا و راسخان در علم (انبیاء ،  اولیای حق و علمای ربانی ) نمی دانند. 

چند نکته :

۱-  باید اذعان کرد که یکی از موانع اصلی وحدت  توحید  محور روحیه دگماتیسم زده و خود محور برخی صاحبان جایگاه و تریبون دارانی است که به راحتی خود را مساوی با کل اسلام می دانند و در تسفیه  تخطئه و  تکفیر مخالفان  اندک درنگی را روا نمی دارند. نمونه بار ز آن شخصیتی چون یوسف القرضاوی که از آن سر طیف وحدت آفرین به سر دیگر آن یعنی تکفیر گری چرخش می یابد . محمد مرسی رییس جمهور زندانی شده مصر که خویش را تریبون اخوان المسلمین می دانست  شاگرد همین مکتب است که ابو وائل مشاور اعظم حافظ و بشار الاسد در دیدار پارلمانی که در دورانی که هنوز مرسی بر کرسی قدرت بود  با او داشتیم می گفت صدای ضبط شده ی او را داریم که می گوید " به خدا قسم ایرانی ها از یهود بدترند "   

  البته او آن روزها چشمداشتی به دلارهای عربستان داشت و این موضع گیری ها را در شکل گیری وحدت تشریکی با آل سعود و وهابیت موثر می دانست . این در حالی است که جمهوری اسلامی و ملت ایران بیشترین هزینه ها را برای  مقابله با رژیم غاصب صهیونیستی ، حامیان بین المللی و منطقه ای اش و بویژه امریکای مستکبر  و شیطان بزرگ و در حمایت از مردم فلسطین که سنی مذهب هستند پرداخت کرده است .البته چون این کار جمهوری اسلامی اعتقادی است نه از آن پشیمان است و نه بر کسی منت دارد.

۲ - مفاهیم دینی همچون  وجوب طاعت اولی الامر ، وحدت ، جهاد وشهادت ، مقاومت و غیره نباید اقتضایی و در خدمت سیاست زودگذر و سودمحور هزینه شود .  صاحبان علم و اطلاع خوب می دانند که برخی علمای درباری و دنیازده با تفسیر نادرست آیه  "(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ ۖ ..) النساء 59 اطاعت از حاکم غالب هر چند ظالم و فاسق را فرض و خروج بر او را کفر و بغی می شمارند. یا گروه هایی پلید چون داعش ، القاعده و... به بهانه جهاد اوج سفاکی و خشونت را به اسلام مبرا از همه ی این پیرایه ها نسبت می دهند.  یا عده ای  روزی بانگ برمی آورند که بزرگترین درس عاشورا مذاکره است چون می خواهند پرونده جنجالی برجام را با هر قیمتی پیش ببرند و دیگر روز که نیاز به پشتوانه ی مردم در برابر بد عهدی و نقض پیمان شیطان بزرگ  می بینند چنین افاضه می کنند که بزرگترین پیام اربعین و قیام حسینی مقاومت است. در مقوله وحدت نیز می تواند همین سیاق مصداق یابد پس باید  مراقب بود اصلی ترین ابزار رشد و فلاح و عزت امت اسلامی تبدیل  به ضد خود نشود.

۳ - کم نیستند اشخاص و جریاناتی که یا از سر تعصب جاهلی یا به دلیل منافع دنیایی و یا به واسطه ابزار دست اربابان قدرت  و ثروت شدن و یا بازیچه دشمن بودن و سر در آخر خیانت فرو کردن با صدای کلفت و نکره و ده ها سفسطه و جدال غیر احسن نعره می زنند که وحدت میان مذاهب هرگز شدنی نیست . در این میان علما و عقلای قوم از هر تیره و ترکه و نحله و مذهبی باید وظیفه خویش را درست ایفا کنند و کار پیامبرانه خویش را که همانا تبیین و روشنگری و تبلیغ رسالات الهی است به تمام و کمال انجام دهند و برای موانع طبیعی یا تصنعی راه حل ارائه کنند. 

۴ - کمترین ثمره اتحاد ، عیش مسالمت آمیز و تحمل دیگران است که موجب آرامش در زندگی می شود و به بیگانگان و بدخواهان امت اجازه نمی دهد تا با تفرقه افکنی و  سوء استفاده از اختلافات به  تاراج منابع مادی و معنوی و تراث فرهنگی یک امت بپردازد. بسیار روشن است که در سایه همین زندگی مسالمت بار ، امکان رشد و شکوفایی و تعمیق همبستگی ملی و دینی فراهم می شود. 

۵ - کاش آحاد امت و بویژه حکام سبکسر و طاغی می اندیشیدند که این همه منابع مادی و معنوی که با حماسه و حرارت صرف درگیری و اختلاف در امت اسلامی و کشورهای آنان شد اگر صرف سازندگی و بالندگی می شد چه شرایط ایده آل و رویایی در انتظار همگان بود. مثلا حکام سعودی به جای صرف صدها میلیارد دلار جهت ایجاد دریای خون و دشت آتش و کوه هایی از خرابی و آوار و انتشار نفرت و کینه و فقر و یتیمی و امراض مسریه و .. می توانستند با هزینه کرد یک صدم این مبلغ در جهت سازندگی ، دل همه مردم یمن را به خود متمایل کنند. اما افسوس که انگار رسالتی جز خراب و دمار بر دوش ندارند.

امید است روزی عصر سیطره سیاه فکران به پایان رسد و آحاد نحله ها و مذاهب اسلامی به ریسمان مستحکم الهی چنگ زنند و عزت و فرادستی علمی ، اجتماعی ،اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی تمدن نوین اسلامی را در مرای و منظر جهانیان تجلی بخشند. »/۹۶۹//۱۰۲/خ

منبع: فارس