سلسله درس گفتارهای قطب علمی فلسفه دین برگزار شد

به گزارش خبرگزاری رسا، سلسله درس گفتارهای قطب علمی فلسفه دین با موضوع نقد مبانی هرمنوتیک فلسفی” و “زبان دین” در مرکز امور نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه قم برگزار شد.

حجت الاسلام محمد عرب صالحی رییس پژوهشکده حکمت و دین پژوهی گفت: نقد مختصری است برپاره ای از دیدگاه های گادامر که بـه عنـوان «هرمنوتیـک فلـسفی» مشهور گردیده و طی آن درباره هستی شناسی فهم و تاریخمندی ذاتـی فهـم نظریـه پـردازی ش شـده است. از جنبه های مختلفی می توان به تحلیـل و نقـد آرای ایـشان پرداخـت؛ امـا بـه دلیـل ظرفیـت محدود یک مقاله، موضوعات خاصی انتخاب و درباره آن به بحث نشسته ایـم. در ایـن نوشـتار از سه جهت به نقد نظریه تاریخمندی فهم پرداخته شده است؛ ابتدا بحث مهم نسبی گـروی مطـرح و علـیرغـم انکـار گـادامر، بـا دلایـل مـتقن، نـسبی گـروی معرفـت شـناختی از لـوازم انکارناپـذیر هرمنوتیک فلسفی دانسته شده است؛ سپس به نگاه گـادامر بـه معنـای «حقیقـت» در علـوم انـسانی پرداخته و آن را مورد نقد قرار داده است؛ این مـسئله از مباحـث بـسیار مهـم و سرنوشـت سـاز در علوم انسانی است که شایسته تحقیقی ریشه ای و گسترده است. ایراد خودشکن بودن نظریه گادامر مبنی برتاریخمندی ذاتی فهم از دیگر مباحثی است که این مقاله برآن اصرار دارد ودر نهایت به موضوع مهم ذهنگرایی در نظریه گادامر پرداخته و این ایراد را با توجه به مبانی گادامر در مسئله فهم وارد نمی داند؛ گرچه اصل مبنا قابل بحث است.

عرب صالحی افزود: مهم‏ترین ادعای هرمنوتیک فلسفی گادامر تاریخیت یا تاریخ‎مندی فهم است. گادامر در کتاب حقیقت و روش حیثیت‏های مختلفی برای فهم می‏شمارد؛ از جمله حیثیت اطلاقی فهم، حیثیت امتزاجی فهم و حیثیت تبعیت ضروری فهم از پیش‏فرض‏های سیال. هدف او از برشمردن و تحلیل هر یک از این حیثیت‏ها اثبات تاریخ‎مندی فهم به معنای مصدری فهم (= فهمیدن) است که بالتبع فهم به معنای اسم مصدری (= فهم گزاره‏ای) هم تاریخ‏مند خواهد شد. مقاله حاضر ابتدا اصل انگاره دخالت اجتناب‏ناپذیر پیش‏فرض‏ها در فهم را تحلیل و سپس نقدهای عقلی و تحلیلی این نظر را ارائه کرده است و در بخش سوم مقاله دیدگاه گادامر در ترازوی دلالت آیات قرآن به محک زده شده است. گرچه قرآن کتاب معرفت‏شناسی نیست، اما از لوازم برخی آیات می‏توان دیدگاه قرآن را درباره موضوع مقاله اصطیاد نمود. اینجا هم دلالت آیات بر خلاف مدعای ایشان به اثبات رسیده است.

همچنین در سلسله درس گفتار زبان دین، حجت الاسلام دکتر ابوالفضل ساجدی مدیر قطب علمی فسلفه دین گفت: معتقدم ما در جهان حاضر قطعا باید نوع تفکرمان در عرصه دینی را مورد بازنگری قرار دهیم و ناظر به زمان و جهان‌شناسی جامع کنیم، ولی اینکه برای رسیدن به پارادایم مطلوب باید به چه مولفاتی توجه کنیم و چقدر متناسب با پارادایم حاکم در مغرب زمین است جای توجه جداگانه دارد.

ساجدی با بیان اینکه آیا ما مجبور به پذیرش پارادایم مغرب زمین هستیم؟ و اگر صددرصد نه چه اصلاحی باید در آن صورت بگیرد به تعریف دین پرداخت و تصریح کرد: ده‌ها تعریف برای دین و عقل بیان شده است، ولی ما باید روشنتر بحث کنیم و لازم نیست تعریف ما ناظر به همه مسلک‌ها و ادیان باشد لذا تعریف بنده ناظر به ادیان ابراهیمی است.

وی افزود: دو نگاه گزاره‌ای و تجربه‌ای به دین وجود دارد که به نظر می‌رسد نگاه ما باید با گزاره‌ای آغاز شود؛ زیرا نگاه دومی نگاه به خود دین نیست و نگاه به تدین است، زیرا تدین در قالب ایمان و تجربه دینی در انسان ظاهر می‌شود.

ساجدی تصریح کرد: دین در نگاه گزاره‌ای، منبعی برای پاسخگویی به سؤالات بنیادین بشری است و ارائه‌دهنده راهکار‌هایی متناسب با توصیفاتی است که عرضه می‌کند؛ دین در بعد شناختی مکمل ابزار‌های شناختی بشر است نه اینکه آمده تا جای آن‌ها را بگیرد بنابراین ما باید از عقل و علوم تجربی با وجود همه محدودیت‌ها باید بهره ببریم.

وی ادامه داد: ما به خاطر کشف بهتر حقیقت باید سراغ ابزار‌های مختلف برویم و یکی از ابزار‌هایی که از آن بهره می‌بریم دین است و قرآن را به این دلیل مورد مراجعه قرار می‌دهیم؛ بنابراین به این معنا نیست وقتی وارد دین شدیم وارد گودی شده‌ایم که فقط تعبدی است و یکسری جزمیاتی است که می‌خواهیم به هر شکل از آن دفاع کنیم از این رو دین را ما یک ابزار مکمل می‌دانیم برای کشف حقیقت.

مدیر قطب علمی فلسفه دین اظهار کرد: در بعد گرایشی هم دین سازنده و هداتیگر گرایشات و هم محرکی برای حرکت به سمت قله‌های هدایت است؛ دین نه فقط راه را برای رفتن به سمت قله بلکه نیروی کافی برای حرکت به سمت قله را هم به ما نمایش می‌دهد.

ساجدی عنوان کرد: گزاره‌های دین به دو دسته هنجاری و توصیفی قابل تقسیم است و این موارد هم مربوط به زمانی خاص دون زمان دیگری نیست. در طول تاریخ هر انسانی این سؤالات بنیادی را دارد و واقعا دنبال حقیقت است و برای کشف حقیقت دنبال دین می‌رود.

وی در پایان تاکید کرد: براین اساس توصیف از آینده توصیفات بی فایده نیست و نقشه راه به انسان می‌دهد؛ البته باور‌های ما هم محدود به دین نیست.

سلسله درس گفتارهای قطب علمی فلسفه دین با همکاری مرکز امور نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه یکم و هشتم اسفندماه جاری در قم برگزار شد./1324/ج