نگاهی به وضعیت سیاسی و اجتماعی اقلیت مسلمان قفقاز

به گزارش خبرگزاری رسا، 21 ماه مه ناخوشایند ترین روز سال برای بیش از نیم میلیون چرکسی است که هنوز در سرزمین اجدادی خود زندگی می کنند و همچنین بیش از پنج میلیون نفری که در تبعید اجباری به سر می برند.

در این روز و در سال 1864 پس از جنگی که بیش از یک قرن به طول انجامید سرانجام ارتش روسیه تزاری تمامی چرکس های باقی مانده را مجبور به مهاجرت به امپراتوری عثمانی کرد که امروزه این اقدام از سوی اکثریت چرکس ها و حتی گروه های دیگر به عنوان نوعی از نسل کشی نامیده می شود. برای مثال در سال 2011 گرجستان این حادثه تاریخی را رسما به عنوان نسل کشی اعلام کرد.

امسال 155مین سالگرد آن حادثه است که هنوز سایه آن بر چرکس ها سنگینی می کند. هم اکنون و در داخل فدراسیون روسیه، چرکس ها به شش گروه ملیتی مختلف تقسیم می شوند و زبانشان نیز به طور فزاینده ای تحت حمله و در حال تضعیف شدن است.

علاوه بر این دولت روسیه همچنان مانع بازگشت چرکس های شرکت کننده در جنگ سوریه است. و چرکس های ساکن در خارج با جمعیتی بالغ بر 5 میلیون نفر که در ترکیه و 55 کشور دیگر زندگی می کنند نیز در حال اقدام و آسیمیله شدن در جوامع میزبان هستند.

اما 21 مه سال جاری میلادی 30مین سالگرد آغاز جنبش ملی چرکس در اتحاد جماهیر شوروی بود. به دلایل مختلف این جنبش در نهایت ناموفق بود؛ فعالیت های این جنبش منجر به تشکیل یک جمهوری متحد چرکسی نشد و حتی چرکس هایی که در خارج زندگی می کردند حاضر به بازگشت به سرزمین مادری خود نشدند.

به علت عدم موفقیت این جنبش به دستیابی به اهدافش، به تدریج این فعالیت ها نیز به فراموشی سپرده شد. با این وجود امسال در کنار گرامیداشت کوچ اجباری شان به عثمانی، به مناسبت سی امین سالگرد تاسیس جنبش ملی چرکس در 1989 به جشن و پایکوبی نیز پرداختند.

در سالهای پایانی شوروی فعالان چرکس خصوصا در کشورهای منطقه بالتیک بسیار رادیکال تر بودند. در آن سال ها آنها مدافع سیاست پرسترویکای میخائیل گورباچف نبودند و حتی جزء منتقدین رئیس جمهور وقت لیتوانی بودند.

با این وجود در آن سالها چرکس ها به عنوان یک جنبش ملی گرای آزادیبخش دست به سازماندهی زدند و هدفشان مبارزه با نتایج جنگ روسیه در قرن 18 و 19 میلادی و اخراجشان از سرزمین تاریخی خود، تلاش های شوروی علیه شکل گیری هویت و قلمرو مخصوص به چرکسها و نیز حملات علیه زبان و فرهنگشان از سال 1920 تا کنون بود.

از آنجایی که پس از فروپاشی شوروی چرکس ها نتوانستند یک جمهوری مستقل برای خود شکل بدهند، از این رو در جلب توجه غربی ها به خود نتوانستند موفق شوند. هر چند چرکس های ساکن در ترکیه و سایر کشورها هنوز پیگیر وضعیت همتباران خود در روسیه هستند.

چرکس ها تنها از زمانی توانستند در فضای بین المللی کمی مطرح بشوند که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه تصمیم گرفت که المپیک زمستانی 2014 را در شهر سوچی برگزار کند، شهری که پیش از این محل زندگی چرکس ها بود و در قرن 18 از این منطقه اخراج شدند.

فعالان چرکس چهار سال قبل از شروع این بازی ها فعالیتهای خود را در ونکوور کانادا آغاز کردند و تا زمان برگزاری این مسابقات توانستند توجه قابل توجهی را به خود جلب کنند. با این حالچون مسکو به خواسته های آنها توجهی نکرد بسیاری از مردم جهان نیز در نهایت توجهی به حرکت اعتراضی آنها نکردند.

در پی بازی های زمستانی سوچی به طور قطع دوره ای از ناامیدی بر فعالان چرکس حاکم شد. آن ها در آن مدت بسیار تلاش کردند و نتایج قابل توجهی کسب نکردند. با این حال طی یک سال اخیر برخی از این فعالین مجددا دست به اقداماتی زدند. برخی از این اقدامات عبارتند از:

- فعالان چرکس یک دفتر جدید در استانبول ترکیه باز کردند و توانستند برای تاسیس دفتری دیگر در گرجستان نیز مجوز کسب کنند. این دفاتر باعث می شود که ارتباط میان چرکس های داخل و خارج ادامه پیدا کرده و گسترش یابد.

- در سال گذشته پژوهشی در روسیه انجام گرفت که بر اساس نتایج آن چرکس ها بیشترین آزار و اذیت را نه تنها در زمان تزارها بلکه در زمان شوروی نیز متحمل شده اند. این پژوهش روحی تازه ای به این جنبش تزریق کرد.

- چرکس ها کمپینی در قفقاز شمالی آغاز کرده اند تا در سرشماری سال 2020 که از سوی روسیه قرار است انجام بگیرد، خود را تحت عنوان گروه قومی چرکس معرفی کنند.

- با وجود مخالفت ها و ممانعت های مسکو، چرکس ها سازمان ها و گروه های مختلفی را در قفقاز شمالی ایجاد کرده اند تا روند بازگشت هم تباران خود از سوریه و سایر کشورها به سرزمین مادری را تسهیل کنند.

- چرکس ها به طور چشمگیری استفاده از اینترنت را افزایش داده اند و آن را ابزاری برای موفقیت جنبش خود در آینده می دانند.

- رهبران چرکس اخیرا آشکارا خواستار آن شده اند که در منطقه قفقاز شمالی اداره مناطقشان به خودشان واگذار شود. مساله ای که می تواند به یکی از بزرگترین چالش های مسکو در قفقاز شمالی منجر شود.

- چرکس های ساکن در قفقاز شمالی و در کشورهای خارجی نیز از موفقیت هم تباران خود در انتخابات اخیر پارلمانی ترکیه به وجد آمده و آن را فرصت جدیدی برای پیشبرد اهداف خود می بینند.

این اتفاق ها هر چند چندان چشمگیر نیستند اما برای فعالین چرکس در زمانی که اقداماتشان رو به افول گذاشته بود قابل توجه است و می تواند موتور محرکی برای اقدامات آنها در آینده باشد./847/ب

منبع: تسنیم