گره «چین» در دوخت ایران!

به گزارش خبرگزاري رسا، توسعه و سرمایه‌گذاری در صنایع‌دستی همواره به عنوان یکی از راه‌های ارزان و مناسب برای اشتغال‌زایی مطرح است و در این زمینه بانوان نیز وارد بازار کار شده و توانسته‌اند با تولید اقلام صنایع‌دستی علاوه بر ایجاد شغل، کارآفرین باشند.

همدان با برخورداری از 150 رشته صنایع‌دستی یکی از استان‌های پیشرو در این عرصه است، هزاران نفر در رشته‌های مختلف آن در حال فعالیت هستند که یکی از آنها خانم درویشی استادکار رودوزی‌های سنتی است.

تیم خبرگزاری فارس به منظور معرفی این کارآفرین فعال صنایع‌دستی با قرار قبلی در کارگاه این بانوی هنرمند حضور یافت؛ در موعد وارد کارگاه شدیم درب باز بود و خانم درویشی و هنرجویان هم مشغول کار.

پس از احوالپرسی، گرم تماشای کارهای هنرمندانه این بانوی خوش‌سلیقه شدیم که از در و دیوار کارگاه آویزان بود، تا دقایقی فقط از چگونگی انجام کارها و نام آنها می‌پرسیدیم و او هم با حوصله برایمان توضیح می‌داد، در حین تماشای کارها شروع به معرفی خود کرد و مصاحبه ما هم از همان جا آغاز شد:

درویشی هستم در زمینه سوزن‌دوزی‌های سنتی و مدرن فعالیت می‌کنم؛ قریب به 24 سال است در این حوزه تدریس می‌کنم و با سازمان‌های مختلفی از جمله سازمان فنی و حرفه‌ای، میراث فرهنگی، صدا و سیما و هلال‌احمر همکاری داشته و دارم.

از کارش با لذت تعریف می‌کند و می‌گوید:

علاقه به کار سوزن‌دوزی از خانواده‌ام نشات می‌گیرد، مادرم واقعا هنرمند بود و زمینه اولیه گرایش من از همین اینجا آغاز شد، قبل از اینکه دیپلم دبیرستانم را بگیرم در زمینه خیاطی به صورت فشرده اولین مدرک فنی و حرفه‌ای‌ام را گرفتم و بعد هم در سال 71 دومین مدرک را گرفتم البته مدرک تحصیلی‌ام کارشناسی مدیریت است اما چون علاقه زیادی به هنر داشتم فعالیت هنری‌ام را گسترده کردم.

رودوزی‌های سنتی قدمت چندین هزار ساله دارد که یکسری از این سوزن‌دوزی‌ها در موزه‌های مختلف جهان هم نگهداری می‌شود؛ برخی دوخت‌ها قدمت 5 تا 6 هزار ساله برای آنها ثبت شده و در این میان قدمت سرمه‌دوزی به 2500 تا 3 هزار سال می‌رسد و قدمت یکسری از کارها 4 هزار سال است؛ اما در هر دوره تاریخی دوخت‌هایی رواج داشت اما بالاترین و بیشترین اوج شکوفایی سوزن‌دوزی‌ها مربوط به دوره صفویه است.

در ادامه صحبت‌هایش با اشتیاق از قدمت رودوزی سنتی حرف می‌زند:

خانم درویشی در پاسخ به این سوال که این هنر بیشتر در چه شهرهایی رواج دارد، پاسخ خود را با این جمله که «هنر نزد ایرانیان است و بس» شروع می‌کند و می‌گوید:

همه جای ایران مهد هنر است، درست است که یک دوخت به یک شهر اشاره دارد اما هنرمندی در آن دیده می‌شود ما در استان خودمان در زمینه دوخت بر روی البسه و...کار می‌کنیم.

این بانوی هنرمند ضمن اینکه رودوزی را رشته‌ صنایع‌دستی می‌داند که در حال حاضر خیلی باب شده و همه از آن استقبال می‌کنند ادامه می‌دهد: بانوانی هم که مدرک تحصیلی غیر از هنر دارند وقتی این دوخت‌ها را می‌بینند مشتاق به ادامه تحصیل دانشگاهی آن می‌شوند.

در تمام مدتی که خانم درویشی مشغول توضیح بود، شاگردانش با آرامش خاصی سرگرم دوخت بر طرح‌های زیبای پارچه‌های سنتی بودند، نگاهی به آنها می‌کند و می‌گوید: بنده خودم در این سال‌ها بیش از 80 نوع دوخت سنتی را آموزش می‌دهم و اگر تعدادی هم در برنامه نیست به علت نبود و یا گران بودن مواد اولیه بوده است.از سال 75 با این بچه‌ها و علاقه‌مندانبه این رشته مشغول به کار هستم. از سال‌های گذشته نیز بیمه بانوان در حوزه صنایع دستی مطرح بود به این علت فعالیت ما نیز از سال 89 تا 92 وسیع شد؛ اما صنایع دستی و دوخت‌های سنتی 115 عضو دارد که برای هر کدام از آنها خودم استاندارد شغل نوشتم و بیش از 30 استاندارد در زمینه دوخت‌های سنتی داریم.

این هنرمند زبده در ادامه از شیوه انجام کارش می‌گوید که نشان از تسلط بالا به آن دارد:

در یکسری از دوخت‌های ما درصدی از طلا و نقره به کار می‌رود، یکسری از دوخت‌ها در جای جای ایران وجود داشت و ما توانستیم در استان خود آن را باب کنیم مانند رشتی‌دوزی گیلان، پته‌دوزی کرمان، گلابتون‌دوزی بندرعباس و بلوچ‌دوزی بلوچستان و گوشه‌دوزی مرکزی.

خوشحالم که توانستیم این دوخت‌ها را در استان خودمان داشته باشیم هرچند مقداری از این دوخت‌ها را به‌روز کردیم و با تلفیق رنگ‌های سنتی با رنگ‌های مدرن آن را با زندگی امروز وفق دادیم تا زیباتر و شکیل‌تر به چشم آید.

همانطور که حین دوخت توضیحاتی در مورد کارش می‌دهد، از لذت‌بخش بودن آن می‌گوید گویی زندگی را در بین نخ‌ها و ترمه‌های رنگی دنبال می‌کند.

توضیحش در مورد پارچه‌ها را این طور عنوان می‌کند:

برای سرمه‌دوزی ترمه را از یزد تهیه می‌کنیم، سرمه‌ها را از تبریز تهیه می‌آوریم هرچند در خود همدان نیز وجود دارد، هر دوختی پارچه خاص خود را دارد مثلا برای رشتی‌دوزی پارچه ماهوت به کار می‌رود.

پارچه‌هایی که در رودوزی‌ها کار می‌شود مختلف است، یکسری از پارچه‌ها از جنس پشم است و مربوط به پارچه پته، در برخی پارچه‌ها نخ‌هایی که کار می‌شود، از پشم است و رنگرزی آن سنتی است که ما برای زیباتر نشان دادن آن و مطابق با دکوراسیون زندگی‌های امروز، در آنها نخ‌های فانتزی استفاده کردیم.

دوخت‌های سنتی به طراحی‌های سنتی برمی‌گردد، اگر به یک قالی نگاه کنیم ترنج، لچک، بته‌جقه، گل، بلبل و... طراحی‌های سنتی است و سعی کردیم طرح‌های سنتی را با رنگ‌های جدید مکمل کار کنیم، هرچند طرح‌های امروزی با اشکال هندسی را در کارها داریم تا امروزی شود.

می‌توانیم با یک ایده جدید دوخت‌های سنتی قدیم را با طراحی جدید احیا کنیم تا ایده نو بسازیم که از نمونه دوخت‌ها می‌توان به شبکه‌دوزی و چشمه‌دوزی اشاره کرد که پارچه کاملاً تخلیه شده و به صورت زیبایی دوخت خورده است.

او به یکی دیگر از نمونه دوخت‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید:

نمونه دیگر دوخت‌های سنتی درویشی‌دوزی یا تفرش‌دوزی است، تفرش از شهرهای استان مرکزی است و این دوخت اصالتاً به همان نام است، در این دوخت پارچه به اندازه نیم سانت نخ‌کش شده و طرح‌ها در روی نقاط نخ‌کش دوخته شده است که واقعا دوخت زیبایی است و بر روی آستین لباس و... می‌توان آن را به کار برد.

خامه‌دوزی یا ابریشم‌دوزی نیز از دیگر دوخت‌های سنتی است، هرچند خلاقیت در طرح نیز در برخی کارها به کار می‌رود.

این بانوی هنرمند در خصوص چگونگی تولیداتشان نیز این طور می‌گوید:

بنده ابتدا کارم را از آموزش و احیای این دوخت‌ها شروع کردم و هدف اولم این بود که بتوانم دوخت‌های سنتی را از دل تاریخ بیرون کشیده و به نسل آینده معرفی کنم زیرا صحبت از هنر نیاکان و آداب و رسوم و پوشش ما از ایران قدیم است؛ برای بسیاری از بانوان کار ایجاد کردم و با آموزش این هنر، به آنها مدرک فنی و حرفه‌ای و صنعتگری می‌دهیم به طوری که هنرآموزان هم اشتغال یافته و بیمه هم می‌شوند.

خانم درویشی تبلیغات را برایگسترشکار خود موثر می‌داند و بیان می‌کند:

با توجه به رخدادهایی که در راستای میراث فرهنگی و گردشگری داشتیم، امسال روی صنایع دستی تاکید زیادی شده و حمایت می‌شود، هدف هم این است که تولید ملی را از حالت محدود خارج کرده و با تولیدات انبوه صادرکننده باشیم.

این هنرمند از علاقه جوانان به هنر دوخت‌های سنتی این چنین می‌گوید:

هنرجویی دارم که با دو مدرک لیسانس و یک فوق لیسانس به این رشته صنایع‌دستی خیلی علاقمند بوده و می‌‎گوید، کاش از ابتدا به این کار روی می آوردم، چون زیبایی خاصی دارد.

درویشی از نوع طراحی‌ها نیز برایمان حرف زد و گفت:

یکسری از اشکال را خود ما طراحی می‌کنیم و یکسری به صورت آماده و چاپ شده و با توجه به ذوق و سلیقه بانوان در اختیار آنها قرار می‌گیرد بنابراین سعی می‌شود طرح‌هایی باشد که زودتر شروع به کار کنند.

دوخت‌های سنتی هنری آرام‌بخش است زیرا برخی از پارچه‌ها از جنس پشم است و همین انرژی و گرمای خاصی به شخص می‌دهد، بانوان این انرژی و گرما را حس می‌کنند و با وجود ساعت‌ها کار متوجه گذر زمان نمی‌شوند.

از او می‌خواهیم از موفقیت‌هایش در این رشته بگوید که پاسخ می‌دهد: بنده رتبه سوم کشور را در سوزن‌دوزی سنتی دارم و بارها رتبه نخست استان را در زمینه مربیگری کسب کردم، در فنی و حرفه‌ای و میراث فرهنگی نیز در نمایشگاه‌های مختلف به عنوان غرفه برتر شناخته شدم.

بعد هم گریزی به مشکلات هنرمندان صنایع دستی می‌زند و ادامه می‌دهد:

برای گسترده کردن کار نیاز به حمایت مسوولان داریم زیرا برخی از کارهای چینی وارد شده‌اند که پارچه‌های آنها اصلا کیفیت ندارد.

متاسفانه رومیزی‌هایی با کیفیت پایین از کشورهای هند و چین وارد کشور می‌شود که شاید دیگر جایی برای رومیزی‌های ما نگذاشته است البته وقتی تولید ایرانی به انبوه برسد، قیمت شکسته می‌شود، ما جای بازار چین را خواهیم گرفت و حتی صادرات نیز خواهیم داشت.

کار چین تا زمانی که با کیفیت پایین وارد ایران می‌شود، من تولیدکننده جایی ندارم، یکی از بزرگترین مشکلات ما این است که تولیدات ما در حد محدود است و ما باید تولیدات خود را به انبوه برسانیم تا بتوانیم صادرات داشته و برای خانم‌های خانه‌دار اشتغال ایجاد کنیم.

این بانوی هنرمند در خصوص ثبت جهانی لباس محلی همدان نیز می‌گوید:

ثبت در زمینه سوزن‌دوزی‌ها نداریم ولی گلدوزی‌هایی داریم که از قدیم بوده است. با توجه به اینکه همدان پایتخت مادها بوده، توانستیم چند سال قبل لباس محلی شاهزاده خانم ماد و شاهزاده آقای ماد را ثبت جهانی کنیم.

خانم درویشی هزینه رودوزی‌ها را بستگی به نوع پارچه‌ها می‌داند و ادامه می‌دهد:

ترمه بستگی به تعداد رنگ، تراکم بافتی و تعداد ابریشمی که در آن کار شده دارد، در حال حاضر با پارچه‌های ماشینی و نخ‌های مصنوعی قیمت ترمه کمی پایین آمده است.

وی با اشاره به چگونگی آشنایی دختران امروز با این هنر دست می‌گوید:

خوشبختانه آموزش و پرورش با همکاری سازمان فنی و حرفه‌ای برنامه‌ای به نام «ایران مهارت» اجرا می‌کند، امروزه بچه‌ها در مدارس کمتر از دست برای آموزش هنر استفاده می‌کنند و صرفاً درگیر درس و فضای مجازی هستند.

دو سال است این طرح اجرا شده و در حال کار هستیم که خیلی هم برای آنها جذاب است؛ جالب اینکه در قالب این طرح دخترانی که حتی نمی‌توانستند سوزن دست بگیرند بسیار خوب پیشرفت کرده‌اند، در زمینه نقاشی روی پارچه با آنها وارد کار شده‌ام که همین موضوع باعث جذب آنها شد چراکه به راحتی می‌توانستند روی لباس، شال و مقنعه خود طرح مورد علاقه خود را بزنند.

خانم درویشی در پاسخ به اینکه از او می‌خواهیم خاطره‌ای از دوران کارش برایمان بگوید لبخندی می‌زند و ادامه می‌دهد:

لحظه به لحظه این سال‌ها همه خاطره است چون همه هنرجوهایم برایم عزیز و قابل احترام هستند و باعث ثبت خاطره زیبایی در زندگی‌ام شده‌اند.

یکی از خاطره‌های جالبم مربوط می‌شود به حدود 12 سال پیش، هنرجویی خواهرش را که حدود 50 سال سن داشت و حتی یک سوزن هم دست نگرفته بود، با خود به آموزشگاه آورد، این خانم چند جلسه‌ای که با خواهرش در کلاس حضور پیدا کرد یک روز به من گفت می‌توانم من هم یک ساعتی که در اینجا هستم، از زمان استفاده کرده و سوزن‌دوزی کنم؟ قبول کردم و «گلابتون‌دوزی» که طلایی رنگ بوده و جذاب‌تر بود را به وی پیشنهاد دادم و او شروع به دوخت کرد، باورتان نمی‌شود در این چند جلسه خانمی که تاکنون سوزن دست نگرفته بود، توانست طاووس طلایی‌رنگ زیبایی را روی لباسش طراحی کند، خودش هم باورش نمی‌شد که بتواند این چنین دوخت بزند.

این بانوی هنرمند در ادامه می‌گوید:

خوشحالم از اینکه کسانی که در کنار من کار می‌کنند اکثرشان هنرجوهای خودم بودند و به همه آنها می‌بالم، همیشه انسان با امید زنده است و امیدوارم هر چه زودتر و بهتر ادامه دهیم و پربارتر باشیم، وقتی در کنار هنرجویان همکاری می‌کنم، گذشت زمان را حس نمی‌کنم و این برای من یک دنیاست، امیدوارم بتوانم همیشه در کنار هنرمندان و هنرجوها باشم.

خانم درویشی ضمن تشکر از خبرگزاری فارس هدفش از روی آوردن به این هنر را ترویج روز به روز آن به نسل‌های آینده می‌داند و در پایان صحبت‌های خود ضمن اینکه اشاره‌ای به زیورآلات زیبا و سنتی با پارچه‌های مختلف مانند گردن‌بند، پابند، دست‌بند، کیف آرایش و... می‌کند می‌گوید: این وسایل بسیار مورد اقبال دختران است که پیشنهاد می‌کنم بانوان سرزمینم هم برای حفظ این هنر زیبا هم برای ایجاد تنوع برای خود این هنر اصیل و پرجاذبه را یاد بگیرند./1360//101/خ