مؤلفه‌های تبلیغ جهادی / باید مسائل سیاسی را زیرکانه مطرح کرد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، معاونت فرهنگی تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در بدو شكل گيري و تأسيس این دفتر در ماه هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامی ایجاد شد و به جذب و اعزام مبلغ در مناسبت هاي مختلف همت گمارد.

بر اساس حکم بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره)، مأموریت اصلی دفتر تبلیغات اسلامی آشنا سازی ملت ایران به وظایف دینی و سیاسی اسلامی خود با بهره‌گیری از مدرسین، فضلا و طلاب حوزه‌های علمیه می‌باشد. اعزام هزاران مبلغ به جبهه‌ها در دوران دفاع مقدس از افتخارات اين معاونت می‌باشد.

معاونت فرهنگی، تبلیغی با بهره مندي از سرمايه انساني منحصر به فرد بیش از ۴۳ هزار مبلغ خدمات تبلیغی به جامعه ارائه می‌کند.

این معاونت متشکل از اداره کل تبلیغ عمومی، اداره کل تبلیغ تخصصی و مرکز آموزش های کاربردی بوده که اداره کل تبلیغ تخصصی نیز دارای سه اداره جذب و گزینش، تبلیغ تخصصی و تبلیغ نخبگانی است؛ به این منظور، حجت الاسلام علی عباس زاده رییس اداره امور تبلیغ نخبگانی معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم به گفت‌وگو با خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا پرداخت که متن این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید:

رسا ـ در ابتدا به معرفی اداره امور تبلیغ نخبگانی دفتر تبلیغات اسلامی بپردازید و سپس گزارشی از فعالیت های این اداره را بیان بفرمایید.

بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین. در اداره امور تبلیغ نخبگانی همانطور که از نام آن مشخص است، تبلیغ در سطح کلان و کشوری صوت می گیرد، به این معنا که از مبلغانی که در این اداره پرونده دارند و همکاری می کنند، از تمام استان ها و شهرها دعوت به عمل می آید و از آنها جهت سخنرانی های اصلی و مرکزی شهرها و استان ها و حتی رسانه های ملی و استانی که به صورت زنده پخش می شود، به کارگیری می شود.

این ظرفیت بسیار بالایی است که در دفتر تبلیغات اسلامی ایجاد شده و با در نظر گرفتن تخصص و توانمندی آنها ساماندهی و به کار گرفته می شوند؛ در این اداره به سمت و سویی رسیدیم که با توجه به برنامه های دفتر تبلیغات اسلامی در زمینه تعمیق ایمان و باورهای دینی و بحث های اعتقادی و مسائلی که در مناطق مشترک مطرح است و از سوی دیگر در بحث خانواده و تربیت، مبلغان را اعزام می کنیم.

اگر بخواهیم یک نگاه کلی به مبحث اعزام داشته باشیم، باید گفت که در سال گذشته، ماه مبارک رمضان حدود 230 مبلغ نخبه را اعزام کردیم و در ماه محرم نیز همین تعداد مبلغ اعزام شدند و در ماه صفر حدود 100 نفر اعزام صورت گرفت؛ همچنین، در هفته وحدت و دیگر ایام اعزام داشته ایم؛ اعزام از سوی این اداره، منحصر به ایام خاصی نیست، بلکه مربوط به تمام مناسبت های ملی، مذهبی و سیاسی می شود.

فعالیت های این اداره در راستای اهداف قطب های فکری و فرهنگی دفتر تبلیغات اسلامی، در قالب نشست های تخصصی، هم اندیشی و کرسی های آزاد اندیشی مسأله محور انجام می شود و بستگی به برنامه های ابلاغی دارد که نسبت به مسائلی که قطب ها برنامه ریزی و احصا کرده اند و نیاز است تا در جامعه نسبت به این مسائل پرداخته شود، از اساتید فن دعوت می شود تا به صورت همایش و جلسات، هم اندیشی به ارائه دیدگاه خود بپردازند؛ البته خروجی های خوبی دارد که از آن استقبال خوبی هم شده است.

تعامل با علمای اهل سنت، دیگر برنامه این اداره است که از سال 96 آغاز شده تا جهت تألیف قلوب و ایجاد وحدت میان برادران اهل سنت و شیعه برقرار شود که اثرات بسیار خوبی دارد و جلسات آزاد میان علمای آنها برگزار می شود که آنها سؤالات و شبهاتی دارند و احیاناً برخی از مسائل برای این ها ذهنیت به وجود آورده که در آن جلسات بحث می شود. در کل، جلسات خوبی است و به جای این که در گوشه و کنار زمزمه هایی شود و بوی فتنه و اختلاف را در بر داشته باشد، این جلسات، برخی از حرکات را در نطفه خفه می کند و می بینند که علمای دو طیف با هم در ارتباط هستند و جلوس دارند.

شناسایی و جذب روحانیانی که دارای این توانمندی ها هستند، از دیگر فعالیت های این اداره به شمار می رود تا از ظرفیت افراد توانمندی که در دفتر تبلیغات اسلامی پرونده ندارند، پس از تشکیل پرونده استفاده کنیم.

رسا ـ در مجموع چند مبلغ نخبه در دفتر تبلیغات اسلامی دارای پرونده هستند؟

اسامی مبلغان نخبه ای که در سیستم سمتا وجود دارد، حدود 330 نفر هستند که دارای پرونده در دفتر تبلیغات اسلامی بوده و از جمله آنها می توان به مبلغان نخبه ای اعم از حجج اسلام والمسلمین مسعود عالی، ناصر رفیعی، علی نظری منفرد، محمدمهدی ماندگاری و حبیب الله فرحزاد اشاره کرد که این بزرگواران در رسانه ملی از جمله در برنامه «سمت خدا» شبکه سه سیما به ارائه معارف دینی می پردازند.

اما در کنار این تعداد، مبلغان توانمند و سرشناسی هم هستند که هنوز پرونده آنها تکمیل نشده است، اما با این حال، با این افراد هم در ارتباط هستیم و در نشست ها و همایش ها از ایشان استفاده می کنیم که از جمله آنها می توان به حجج اسلام والمسلمین حسینی قمی و قرائتی اشاره کرد.

رسا ـ با توجه به این که در ایام تبلیغی، سه ره توشه ویژه برادران، خواهران و مناطق مشترک منتشر می شود، آیا ره توشه ای مخصوص مبلغان نخبه انتشار می‌یابد؟

نخبه کسی است که فضا و محیط را به خوبی می شناسد و آسیب ها را شناسایی می کند و ظرفیت ها را متوجه می شود و کاستی ها را درک می کند؛ هر چند که ره توشه در سه دسته ذکر شده منتشر می شود، اما هنوز به این سمت نرسیده که بخشی نسبت به آسیب ها و فرصت های هر استان، اختصاص داده شود، اما نخبه ای که مثلاً به استانی می رود، اطلاعاتی به دست می آورد و با توجه به نیاز آن استان، سخنرانی می کند و در راستای نیاز کنونی آن استان، محتوای مرتبط را بیان و مخاطب خود را اقناع می کند.

رسا ـ همانطور که مستحضر هستید، نخبگان تبلیغی، به خودی خود معروف هستند و در مناسبت های مختلف به سراسر کشور دعوت می شوند؛ این که این بزرگواران از نخبگان تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی هستند، به چه معنایی است؟ آیا دفتر این بزرگواران را اعزام می کند؟

خیلی از این بزرگان تبلیغ و فعالیت خود را با اعزام، حمایت و حکم دفتر شروع کردند و دفتر در رسانه ای و معروف شدن آنها نقش بسزایی دارد و یکی از اهداف ما این است که افراد توانمند را معروف و به جامعه بشناسانیم تا از ظرفیت آنها استفاده شود و الان هم همین کار را انجام می دهیم؛ مهم این است به وظیفه دینی جامه عمل بپوشانیم و چه از طرف ما اعزام شوند یا به طور مستقیم خودش هماهنگ شود.

این بزرگواران اینجا پرونده دارند و در جلسات دفتر حضور به هم می رسانند و با برنامه های دفتر هماهنگ هستند و برخی از آنها عضو شورای عالی نخبگان تبلیغی هستند. در تدوین مقالات ره توشه، سخنرانی همایش های قبل از اعزام مناسبت های مهم، انتقال تجارب و ارائه موضوعات مهم تبلیغی برای عموم مبلغان و... همکاری دارند. بنابراین، کار ما با این بزرگواران فقط مسأله اعزام نیست.

رسا ـ برای ارتقای مبلغان رتبه های مختلف تبلیغی به رتبه نخبه تبلیغی چه شرایطی وجود دارد؟

مبلغ عمومی در دفتر تبلیغات اسلامی تا گروه چهار دسته بندی می شوند اما در ساختار جدید معاونت فرهنگی و تبلیغی این دفتر، اداره کل تبلیغ تخصصی راه اندازی شده که سه اداره جذب و گزینش، تبلیغ تخصصی و تبلیغ نخبگانی را مشتمل می شود؛ بزرگوارانی که در اداره تبلیغ نخبگانی پرونده دارند، طبیعتاً در چند موضوع تخصص دارند؛ به عنوان مثال، برخی از مبلغانی که در این دفتر پرونده دارند، علاوه بر این که در حوزه مدرک سطح چهار را دریافت کرده اند، در مقطع دکتری دانشگاه نیز تحصیلات دارند و عضو هیأت علمی دانشگاه ها و مدرسین سطوح عالی و خارج حوزه هستند.

جذب مبلغان به عنوان نخبه تبلیغی از چند روش انجام می گیرد: روش اول، مبلغانی که گروه چهار تبلیغی را به اتمام رسانده اند، مراجعه می کنند و در صورتی که شرایط ورود به گروه پنج در آنها احراز شد، مصاحبه ای صورت می گیرد و پرونده ایشان در شورای نخبگان تبلیغ بررسی شده و جذب می شوند. یکی دیگر از روش های جذب نخبه تبلیغی آن است که از طرف مسئولان دفتر و نهادهای فرهنگی و تبلیغی و شخصیت های حوزوی معرفی شوند و مدارک آنها در شورای نخبگان بررسی می شود. سومین روش در جذب مبلغان نخبه آن است که اداره نخبگان تبلیغی خودش نسبت به شناسایی و جذب مبلغان توانمند اقدام می نماید.

از شرایط عمومی جذب این است که به لحاظ تبلیغی باید 10 سال سابقه تبلیغ، و از لحاظ علمی نیز دارای کتاب، مقاله و سابقه تدریس باشند، البته بعد از اینکه خطیب بودن وی احراز شود.

رسا ـ چشم انداز فعالیت های آینده اداره امور تبلیغ نخبگانی دفتر تبلیغات اسلامی چیست؟

برای آینده، همسو و همگام با برنامه های قطب های فکری و فرهنگی حرکت می کنیم؛ چشم اندازی که برای این اداره برنامه ریزی کرده ایم، آن است که تمام مبلغانی که حائز شرایط نخبگانی می باشند، چه در فضای رسانه ای و چه در فضای مجازی موفق هستند، را جذب و با برنامه های دفتر تبلیغات اسلامی که وظیفه آن خطیر سنگربانی از مکتب نورانی اهل بیت(ع) است، همسو و هماهنگ و در یک گردونه ای با هم بچرخند و در مقابل معاندین و مخالفین در سنگر واحد قرار بگیریم.

توقع این است که دفتر تبلیغات اسلامی حمایت های خود را بیشتر کند تا زمینه تبلیغ بیشتر از این فراهم شود و انگیزه این بزرگواران برای همکاری مضاعف گردد. چشم انداز اصلی این اداره، آن است که به عنوان تشکل خطبا و وعاظ بتوانیم در امر به وظیفه خود عمل نماییم.

رسا ـ یک منبر خوب باید دارای چه ویژگی هایی باشد تا بتواند به نحو بایسته و شایسته معارف دینی را منتقل کند؟

منبر با سخنرانی و کنفرانس دادن متفاوت است؛ در سخنرانی و کنفرانس شاید اعتقاد آنچنانی به مطالب گفته شده وجود نداشته باشد اما کسی بالای منبر می رود، بیانگر باورهای دینی آن فرد است و به گفته خود، اعتقاد دارد و منبر خوب آن است که گوینده آن، صرف سخنران نبوده و محتوای آن، مباحث علمی صرف نیست، بلکه خود را در جایگاه پیغمبری و امامت قرار داده و حرف خدا و پیامبر(ص) را برداشت کرده و بر بالای منبر با اخلاص بیان می کند.

اخلاص، بزرگترین شرط یک فرد منبری است که می خواهد برای خدا صحبت کند و توقع تأثیرگذاری هم از آن وجود دارد؛ مهم تر از آن، انگیزه ای است که مبلغ خود را ارائه دهنده معارف دینی می داند؛ تبلیغ، شغل نیست بلکه عشق، علاقه و کاری خدایی و احساس وظیفه است.

به قول مرحوم فلسفی، برای منبر خوب، مبلغ باید سلیقه خوبی هم داشته باشد؛ از وی نقل شده که طلبه ای به ایشان گفت که چه کتابی بخوانم که مثل شما منبری شوم، ایشان فرمود "برو کتاب سلیقه بخوان"، یعنی باید در تبلیغ سلیقه داشت؛ به این معنا که در زمان منبر، چه زمانی از آیات و روایات استفاده شود و چگونه مخاطب شناسی صورت گیرد و چطور با زمان حرکت کند و این که وظیفه خود را بشناسد.

مبلغ باید عالم باشد؛ گاهی اوقات مشاهده می شود که منبرِ یک مبلغ مثمر ثمر نیست که این عدم تأثیرگذاری، نشان از نبود تخصص در آن موضوع است؛ وقتی که فردی در مسأله ای تخصص ندارد، منبر مناسبی را نمی تواند داشته باشد؛ بنابراین، در کنار این ها باید علم موضوع مورد نظر را داشت.

رسا ـ گاهی اوقات در منبرها سخنانی در خصوص نظام و ضرورت حمایت از آن مطرح می شود و برخی از افراد می گویند که مجالس اهل بیت و امام حسین (ع) را سیاسی نکنید؛ نظر حضرتعالی در این خصوص چیست؟

منبر خوب آن است که همه نوع مسائلی در آن باشد؛ گاهی اوقات یک مبلغ به حدی به یک مسأله ای می پرازد که مخاطب می فهمد که این مبلغ صرفاً می خواهد حرف سیاسی و سخن از یک جناح را مطرح کند؛ مبلّغ خوب آن است که مسائل سیاسی را زیرکانه مطرح کند؛ عده ای در گذشته برای تخریب مرحوم فلسفی شایعه کرده بودند که دخترانش در کاباره هستند، برخی این حرف را گوش آیت الله بروجردی(ره) رسانده بودند و ایشان به مرحوم فلسفی گفته بودند که "خودت جواب این تهمت را بده"؛ سپس، مرحوم فلسفی در رادیو مبحث تربیت فرزند را مطرح می کند و پس از بیان مطالبی می گوید "البته من دختر بزرگ ندارم، و بچه های بزرگ من پسر هستند، آنهایی که دختر بزرگ دارند، اهمیت این مسأله را بهتر می دانند چرا که تجربه بالاتر از علم است"، اصلاً مستقیم پاسخ آن افراد را نداد اما پیامش را رساند.

بنابراین، مبلغ موفق آن است که زیاد ذهنیت ایجاد نکند که مخاطب بفهمد فلان مبلغ از جناح خاصی است؛ در سخنرانی، مسائل سیاسی و اهداف امام حسین(ع) که سیاسی بود، باید مطرح شود اما نباید تنش آفرین باشد؛ گاهی اوقات مبلّغی مطلبی را بیان می کند که سبب دو دستگی میان مخاطبان می شود و نصف مخاطبان از سخنرانی اش طرد می شوند.

در تطبیق دادن ها باید به نحوی تطبیق داده شود که به کسی بر نخورد، چرا که منبر از حساسیت خاصی برخوردار است و ظرافت کاری هایی دارد که گوینده باید سلیقه داشته باشد.

رسا ـ برای جذاب شدن منبرها چه راهکارهایی را پیشنهاد می کنید؟

مبلغ باید مدیریت تبلیغ بلد باشد، مدیریت زمان، مکان و مخاطب را داشته باشد؛ مهم ترین ویژگی برای جذاب سازی منبر این است که خطیب جلسه سخنرانی را مدیریت کند و به گونه ای برنامه ریزی کند که بتواند اثرگذار باشد.

هدفمند بودن سخنرانی، در جذاب شدن منبر می تواند نقش مهمی را ایفا کند؛ برخی از منبرها هدف خاصی را دنبال نمی کند، به این صورت که مبلّغ مطلبی را از گذشته آماده داشته و به محض این که برای سخنرانی دعوت می شود، از مطالبی که در گذشته آماده کرده، استفاده می کند، چه بسا مطلب از پیش تهیه شده مناسب مراسم پیش آمده نباشد. مبلغ باید در موضوعی صحبت کند که برای مخاطب جذاب باشد و مطلب به صورت هدفمند بیان شود.

مطالبی که در منبر بیان می شود، باید ناظر به مسائل باشد؛ گاهی اوقات سخنان ما هدفمند بوده و دارای برنامه ریزی است و از مدیریت خوبی برخوردار هستیم، اما برای مطرح کردن فلان مسأله از توانایی خوبی برخوردار نیستیم و متوجه می شویم که نمی توانیم به خوبی از عهده موضوع پیش آمده بر بیاییم، چرا که مباحث مطرح شده، ناظر به مسأله نیست.

گاهی اوقات مبلغان می خواهند منبر را جذاب کنند، می گویند که بنده در فلان کتابم این مطلب را نوشته ام و یا می گویند که در مسافرتی که مثلاً در نیوزلند بودیم، فلان اتفاق افتاد، یا با فلان بزرگوار با هم بودیم که طرح این مباحث مورد پسند مخاطبان نیست و باید از بیان آن نیز پرهیز شود، چون مخاطب فکر می کند خود ستایی می شود.

رسا ـ علما و مبلغان در تقویت بینش معرفتی مخاطبان خود چه نقشی دارند؟

در جامعه ما به خصوص در میان جوانان، معرفتی که در مسائل فقهی، اخلاقی و اعتقادی به وجود آمده، یا مستقیم از علما و خطبا گرفته اند و عمل کرده اند و یا از کتب و مباحث علمیِ این علما بوده است.

اگر تلاش، کتاب ها، مقالات و سخنرانی های علما نبود، آگاهی مردم نسبت به مسائل مختلف دینی و در مواجهه با شبهات اطلاعات‌شان بسیار پایین بود اما سطح معرفتی جامعه به خصوص جوانان نشان می دهد که علما نقش خود را به خوبی انجام داده اند.

رسا ـ یک مبلغ جهادی باید دارای چه مؤلفه های شخصیتی باشد؟

مبلغ جهادی تنها برای خدا کار می کند و برایش مهم نیست که چند نفر در محل تبلیغ پای صحبت او می نشینند، این که آیا مکان تبلیغ، مکان مناسبی است و کاری به نحوه پذیرایی و وسیله ایاب و ذهاب نسبت به او ندارد و بار سفر تبلیغی خود را می بندد و خود را به منطقه تبلیغی می رساند.

شاخصه اصلی مبلغان جهادی، وظیفه شناسی و وجود اخلاص در آنها است که برای خدا کار می کنند، وگرنه اگر این شاخصه ها مد نظر نباشد، بسیار سخت است که فردی این چنین خود را به زحمت بیاندازد و به تبلیغ بپردازد.

انگیزه، اخلاص و پشتکار قوی در مبلغان جهادی وجود دارد و عمل مبلغان جهادی با مقیاس های مادی نمی سازد و خداوند به این مبلغان توفیق داده است.

رسا ـ فرهنگ جهادی تا چه حد می تواند در گسترش سریع و آسان آموزه های دینی مؤثر باشد؟

باید افرادی در جامعه الگوی دیگران باشند و مسؤولان، تأثیرگذاران و الگوهای جامعه باید به فرهنگ جهادی عامل باشند؛ فرهنگ جهادی باید در قلب انسان باشد و تبدیل به باور شود.

نمی توان فرهنگ جهادی را با بخشنامه کردن عملی ساخت، زیرا این فرهنگ باید در وجود شخص رسوخ کند؛ در فرهنگ جهادی باید توکل بر خدا باشد و به مسأله ای که انسان احساس وظیفه می کند، با تحمل سختی ها عمل کند چراکه فرهنگ جهادی با این مسائل به دست می آید.

رسا ـ وضعیت امروز تبلیغ جهادی را چطور ارزیابی می کنید؟

زحماتی که طلاب جوان در تبلیغ جهادی انجام می دهند و در مناطق صعب العبور حضور پیدا می کنند، نشان از انگیزه بالای ایشان است؛ با مشاهده فعالیت مبلغان جهادی، می توان گفت که این فعالیت ها در آینده بهتر نیز خواهد شد.

با توجه به اینکه انگیزه شهادت و فرهنگ جهادی در حوزه وجود دارد، با وجود این جوانان و با مدیریت بهتر می توان در آینده شاهد وضعیت بهتر در این عرصه بود.

هر چند که مبلغان جهادی توقعات مالی و چشم داشتی ندارند، اما باید بیشتر مورد توجه و حمایت قرار بگیرند و بایستی حداقل ها و لوازم پرداختن به تبلیغ جهادی برای فعالان این عرصه فراهم شود؛ با توجهِ بیشتر به مبلغان این عرصه، به نتایج بهتری می توان دست یافت.

رسا ـ این گروه های تبلیغی جهادی چگونه باید ساماندهی شوند تا موازی کاری ها به حداقل برسد؟

31 استان و 85 میلیون نفر در کشور وجود دارد و در سال گذشته 14 هزار نفر از سوی دفتر تبلیغات اسلامی اعزام شدند، اما با توجه به نیازی که در کشور وجود دارد، نمی توان این حضور در مناطق مختلف را موازی کاری دانست.

موازی کاری این است که دو سه نفر یا گروه، یک کاری را انجام دهند که در این صورت، باید به نحوی ساماندهی شود که به عنوان مثال دو گروه مشاوره به یک منطقه اعزام نشوند اما به نظر می رسد با توجه به نیازی که در کشور وجود دارد، موازی کاری صورت نمی گیرد.

مقام معظم رهبری، متولی امر تبلیغ را دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم معرفی کردند؛ البته گاهی اوقات تلاقی میان نهادهای اعزام کننده صورت می گیرد، که باید با برگزاری جلسات میان این نهادها، هماهنگی و تعامل میان آنها بیشتر شود و مدیریت کردن این مسأله کار مشکلی نیست.

رسا ـ شاید برخی از مبلغان فکر کنند که ورودشان به مباحث تبلیغی آنها را از درس و بحث‌شان عقب می اندازد؛ نظر حضرتعالی در این خصوص چیست؟

افرادی بوده اند که با این تفکر در حوزه درس خوانده اند، اما در نهایت نه به درس و بحث به درستی پرداختند، نه مبلغ، نه نویسنده و نه مدرس شدند.

تبلیغ برکت دارد و کسی که وارد طلبگی می شود، باید در حد توان، خود را در مسیر تبلیغ قرار دهد؛ از ثمرات تبلیغ این است که مبلّغ اولاً بیان خوبی پیدا می کند و ثانیاً این که از این طریق خود را از مردم جدا نمی کند؛ برخی از طلبه ها هستند که اصول روابط اجتماعی را نمی دانند و صرفاً به تحصیل پرداخته اند و بیشتر از این پیشرفت نکرده اند.

طلبه باید فعال باشد و در کنار درس و بحث به فعالیت های اجتماعی، فرهنگی و تبلیغی بپردازد.

رسا ـ تشکر از این که وقتتون را در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید.

/822/گ403/ف

تهیه و تنظیم: مهدی فلاحی