با کلاب هاوس چگونه رفتار کنیم؟

به گزارش خبرگزاری رسا،‌ متن زیر یادداشتی است که حجت الاسلام حسینعلی رحمتی استاد اخلاق در حوزه فضای مجازی در مورد کلاب هاوس نوشته است:

«کلاب هاوس» را می‌توان جدیدترین عضو خانواده رو به ازدیاد شبکه‌های اجتماعی دانست. فراگیر شدن این شبکه در کشورمان فرصت مناسبی است برای بررسی یک موضوع بنیادین درباره شبکه‌های اجتماعی، یعنی «چگونگی مواجهه با شبکه‌های جدید». البته در اینجا مقصود بیشتر شبکه‌های غیرایرانی است

. در اینجا به طور مختصر و بیشتر از منظر ارتباط با اخلاق، چند نکته بیان می‌شود. با توجه به تجارب پیشین درباره پلتفرم‌هایی چون تلگرام، یوتیوب، اینستاگرام، و فیس بوک، به نظر می‌رسد مواجهه «واقع بینانه» و «مؤثر» با شبکه‌های جدید از قبیل کلاب هاوس مستلزم توجه به چند نکته است:

۱. شناخت فلسفه وجودی شبکه‌های جدید: هر پلتفرم جدیدی که پا به میدان می‌گذارد بر اساس محاسبات و بررسی‌های قبلی و برای «پرکردن یک جای خالی» و «برآورده کردن یک نیاز» طراحی شده است. کلاب هاوس هم از این قاعده مستثنی نیست. از این رو در مواجهه با شبکه‌های جدید بایستی این نیازها را بشناسیم، از منظر اخلاقی بررسی کنیم و برای برآورده کردن آنها تلاش کنیم تا مخاطبان از روی اختیار، استفاده از پلتفرم‌های داخلی را ترجیح دهند.

۲. توجه به کارکردهای دوگانه (خوب و بد) شبکه‌ها: هر پلتفرمی از منظر اخلاقی کارکردهای مثبتی دارد و کارکردهای منفی. داشتن نگاه یکسر بدبینانه و تمرکز بر نکات منفی و غفلت یا تغافل از کارکردهای مثبت (و برعکس) موجب می‌شود که در شناخت «واقع بینانه» و «منصفانه» شبکه‌ها دچار خطا شویم و طبیعتاً راهکارها و سیاستگذاری هایی هم که ارائه می‌کنیم از سوی مخاطبان استقبال نشود. مثلاً اگر فقط بر محتوای هرزه نگارانه در اینستاگرام و یوتیوب و کلاب هاوس انگشت بگذاریم کاربری که به چشم خود کارکردهای خوب این شبکه‌ها مثل گفت وگوها و مباحث علمی و راه اندازی کسب و کار را می بیند با ما همراهی و همدلی نخواهد کرد و راهکارها و هشدارهای ما را نخواهد پذیرفت (هرچند به واقع درست باشد).

۳. آسیب شناسی و درس آموزی از تجارب گذشته: باید بررسی شود که نوع مواجهه‌ای که تاکنون از سوی «نهادهای حاکمیتی «و» شهروندان «با شبکه‌های اجتماعی پیشین انجام شده اولاً در چه مواردی و تا چه اندازه از نظر اخلاقی قابل دفاع بوده، ثانیاً این رویکردها چه پیامدهای درست یا نادرست اخلاقی را در پی داشته است.

۴. تقدم و تمرکز بر کارهای ایجابی: با ورود هر پلتفرم جدید به کشورمان چنانچه از ابتدا رویکردهای سلبی از قبیل فیلترینگ به عنوان یک «اولویت» در نظر گرفته شود، و به فعالیت‌های ایجابی از قبیل رشد اخلاقی کاربران، افزایش سواد رسانه‌ای آنها و آگاهی بخشی نسبت به فضائل و رذائل اخلاقی هر شبکه و چگونگی زیست اخلاقی در آنها غفلت شود، این کار:

اولاً موجب تضعیف همفکری، همدلی، و همراهی کاربران با نهادهای مسئول می‌شود،

ثانیاً با فراگیر شدن استفاده از فیلترشکن‌ها و VPNها و با ورود فناوری‌های جدید که زمینه دسترسی به اینترنت بدون فیلترینگ را فراهم می‌کند، تلاش برای مسدودسازی به نتیجه مؤثر منتهی نمی‌شود،

ثالثاً دور زدن فیلترینگ موجب نقض قانون از سوی شهروندان می‌شود که کاری غیراخلاقی است. بگذریم از اینکه استفاده از فیلترشکن‌ها خود مشکلات اخلاقی دیگری را به دنبال دارد،

رابعاً موجب کاهش حضور افراد اخلاق گرا در شبکه‌های جدید و کاهش تأثیرگذاری آنها می‌شود، البته آنچه گفته شد به معنای مخالفت با فیلترینگ کلی و عدم برخورد با افراد اخلاق گریز در شبکه‌ها نیست، که در جای خود لازم و ضروری است.

۵. راه اندازی پلتفرم‌های داخلیِ مفید، مؤثر و رقابت پذیر: ساخت شبکه‌هایی که حاصل تلاش علمی برنامه نویسان کشورمان باشد کاری ارزشمند است ولی با توجه به تجارب گذشته زمانی تأثیرگذار است و مورد استقبال عمومی قرار می‌گیرد که اولاً طبق قانون «رقابت و مزیت سازی» از نظر کیفیت خدمات و امکانات مساوی یا بهتر از نمونه‌های خارجی باشد، ثانیاً تشویق و ترغیب به استفاده از آنها بیشتر متکی به افزایش کیفیت خدمات و «جلب اعتماد» کاربران باشد تا ممانعت از دسترسی به نمونه‌های خارجی.

دنیای امروز دنیای «رقابت» پلتفرم هاست و هر کدام که قوی‌تر و کارآمدتر بود به طور طبیعی از سوی مخاطبان مورد استقبال قرار می‌گیرد و طبیعتاً تأثیرات خوب و بد اخلاقی خود را خواهد داشت. هنوز کلاب هاوس پا نگرفته شبکه توئیتر ظاهراً سیستم صوتی خود را با نام Space راه اندازی کرده، تلگرام هم اخیراً امکان برگزاری لایوهای صوتی را به امکانات خود افزوده است، شبکه «لینکدین» هم در حال اقدام در این زمینه است (سایت عصر ایران، ۱۲ فروردین ۱۴۰۰، کد خبر: ۷۷۷۲۰۰). بنابراین، زمان شناسی، تسریع در اقدام، و مزیت سازی موجب پیشگامی و افزایش تأثیرگذاری اخلاقی شبکه‌ها خواهد شد.