شروع نامیمون

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، يکی از کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1392 در تبليغات خودگفته بود: «من سرهنگ نیستم، حقوقدان هستم و هیچ‌وقت پادگانی فکر و عمل نکردم». اتفاقاً بعد از انتخاب ایشان یکی از دوستان به بنده مراجعه کرد و گفت: مطالبی را علیه رقیب در محافل و مجالس از قول این کاندیدا مطرح کردم بعد متوجه شدم دروغ و افترا بوده، به مستمعین هم دسترسی ندارم چگونه می توانم این حق الناس را جبران کنم.

اتفاقاً يکي از کانديداها نیز در پنجمین روز ثبت نام داوطلبان انتخابات ۱۴۰۰ بعد از ثبت نام در جمع خبرنگاران گفت:«حوزه اقتصاد، نه پادگان است و نه دادگاه که با تشر و دستور اداره شود» جالب این که خودش جواب بد اخلاقیش را بلا فاصله با این جمله پاسخ گفت: « باید اول آتش جهنم اختلاف و لجبازی و ... را خاموش کرد». در واقع می داند اول باید آتش جهنم اختلاف خاموش شود تا کشور پیشرفت کند ولی با تناقض عملي مواجهه شده است.

این گفتار در اولین زمان ثبت نام حکایت از شروع حرکتی نادرست و بر خلاف اندیشه و راهنمایی امامین انقلاب دارد که بهانه اي شد تا منشور اخلاقی مکتب نورانی اسلام را بازخواني و از ادامه این گونه برخوردها پیشگیری گردد.

اخلاق‌مداری و تقوی، فرد را از تعدی به حقوق دیگران باز می‌دارد و او را فردی اجتماعی و خیرخواه جامعه می‌گرداند. لذا با در نظر گرفتن نقش و اهمیت انتخابات در نظام‌های مردم‌سالار از یک سو و لزوم پای‌بندی به ارزش‌ها و اصول اخلاقی در نظام‌های برخاسته از اعتقادات مذهبی از سوی دیگر به ضرورت اخلاق انتخاباتی پی می‌بریم.

از آنجا که افکار عمومی تعیین کننده اصلی نتایج انتخابات هستند بداخلاقی در انتخابات، اسباب عدم وصول به هدف از شرکت در آن را که جلب آرای عمومی است، فراهم می‌نماید. به همین جهت می‌توان ادعا کرد که اخلاق انتخاباتی مورد قبول افکار عمومی، بازدارنده‌ای قوی‌تر از قانون است و این شاهد بر ضرورت وجود اخلاق انتخاباتی است.

به همین جهت امام خمینی(رضوان الله تعالی علیه) به این بیان اشاره کرده و می‌فرمایند: «نصیحتى است از پدرى پیر به تمامى نامزدهاى[انتخاباتي] که سعى کنید تبلیغات انتخاباتى شما در چهارچوب تعالیم و اخلاق عالیة اسلام انجام شود؛ و از کارهایى که با شئون اسلام منافات دارد جلوگیرى گردد. باید توجه داشت که هدف از انتخابات در نهایت حفظ اسلام است. اگر در تبلیغات حریم مسائل اسلامى رعایت نشود، چگونه منتخب حافظ اسلام مى‏شود. باید سعى شود تا خداى ناکرده به کسى توهین نگردد؛ و در صورتى که رقیب انتخاباتى به[منصب مذکور] راه یافت، به دوستى و برادرى، که چیزى شیرین تر از آن نیست، لطمه‏اى نخورد..». 

به رقیبتان تهمت نزنید، غیبت هم نکنید

مقام معظم رهبری در این مورد می فرمایند:« نامزدهای انتخاباتی به یکدیگر اهانت نکنند؛ خب، جنابعالی نامزد هستید، معتقدید که آدم صالحی هستید، آدم برجسته‌ای هستید؛ بسیار خوب، از خودتان هرچه می خواهید تعریف کنید بکنید امّا به رقیبتان اهانت نکنید، به رقیبتان تهمت نزنید، از رقیبتان غیبت هم نکنید؛ 30/10/1394»
هم چنین معظم له فرمودند:«نگذارند اختلاف‌نظر به تنازع برسد. این تنازع موجب فشل و ضعف قوا خواهد شد. دروغ، اهانت، دستگاه‌ها یکدیگر را متّهم کردن، شایعه‌پراکنی، افتراء به رقیب، تحریک عصبیّت های گوناگون؛ این‌ها هیچکدام با انتخابات اسلامی سازگار نیست 15/5/82».

پرهیز از تخریب؛ حسن سابقه نامزد انتخاباتی از مواردی است که اکثراً قوانین کشورها نسبت به آن حساسیت ویژه‌ای بروز می‌دهند. برای اینکه کسی بتواند به افتخار برگزیدگی از سوی شهروندان نایل شود، باید از حیث رفتار و کردار، برتر و والاتر از شهروندان عادی تلقی شود . نماد این برتری رعایت اصول اخلاقی است و از آنجا که تخریب رقیب یا حامیان وی خلاف اخلاق است، بنابراین نامزد مرتکب چنین عملی مورد بازخواست قانونی قرار می‌گیرد چرا که در قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی فصل ششم ماده 64 و 65 ضمن اشاره به ممنوعیت تخریب رقیب و حامیان وی مرتکبین به چنین اعمالی را مشمول مجازات دانسته است.

چرا که انتخابات در نظام اسلامی ویژگی‌های خاص خود را دارد و افراد برای رسیدن به موفقیت و اهداف خود مجاز به استفاده از هر شگرد تبلیغاتی نیستند. امام خمینی(رض) در بیانات خود درباره تبلیغات انتخاباتی نسبت به هتک حرمت مؤمنین هشدارداده می‌فرمایند: « از آقایان کاندیداها و دوستان آنان انتظار دارم که اخلاق اسلامی‌ـ انسانی را در تبلیغ برای کاندیدای خود مراعات؛ و از هرگونه انتقاد از طرف مقابل که موجب اختلاف و هتک حرمت باشد خودداری نمایند.» در جایی دیگر ضمن اشاره به قبح چنین عملی مرتکبین به آن را فاقد عدالت دانسته و می‌فرمایند: «بعضی‌ از کاندیداها ــ‌خدای نخواسته ــ بعضی دیگر را تضعیف یا توهین می‌کنند، در رابطه با آن تذکر دهم که، امروز این نحو مخالفت‌ها خصوصاً از چنین کاندیداهایی، برای اسلام و جمهوری اسلامی فاجعه‌آمیز است. اگر فرضاً کسی در دیگری مناقشه دارد، ابراز آن و اظهار در بین مردم هیچ مجوزی ندارد، و حیثیت و آبروی مؤمن در اسلام از بالاترین و والاترین مقام برخوردار است و هتک مؤمن، چه رسد به مؤمن عالم، از بزرگترین گناهان است و موجب سلب عدالت است.»

پرهیز از الغای یأس و نا امیدی؛ یکی از مؤلفه‌های ارزیابی سعادت‌مندی یک جامعه و ملتی، میزان «سطح امید» آنهاست. به عبارت دیگر میان سعادتمندی و سطح امید افراد یک جامعه تلازم وجود دارد. سطح بالای امید، نشانگر بالندگی و سرزندگی است و هر اندازه سطح امید افراد، بالاتر باشد، توفیقشان در عرصه‌های گوناگون حیات بیش‌تر است. این ملازمه بین سعادت و سطح امید را می‌توان در سخن پیامبر گرامی اسلام(ص) مشاهده نمود، آنجا که می‌فرمایند: «اَلأمَلُ رَحمَةٌ لِأُمَّتی، وَ لَولَا الاَمَلُ ما رَضَعَت والِدَةٌ وَلَدَها وَ لاغَرَسَ غارِسٌ شَجَراً»؛ امید و آرزو، رحمتی است برای امت من، و اگر امید و آرزو نبود، هیچ مادری فرزندش را شیر نمی‌داد و هیچ کشاورزی درختی را نمی‌کاشت. تبلیغات انتخاباتی در صورتی که مشتمل بر الغای یأس و ناامیدی باشد موجب گسترش آن در جامعه گردیده و به تبع، اسباب عدم حضور افراد جامعه در تعيين سرنوشت خود را به دنبال دارد. از این‌رو امام خمینی(رض) با اشاره به وجود همین تلازم میان امید و سرنوشت و سعادت جامعه می‌فرمایند: « از جمله خرابکاری هایى که این ها مى‌کنند؛ این است که ایجاد یأس مى‏کنند در ملت.... این مَفْسَده‌جوها، و این انگل هایى که براى دیگران کار مى‏کنند و مى‏خواهند نگذارند ملت ما به سعادتش برسد. همچنین در ردّ تبلیغات یأس آلود؛ هدف از آن را شکست جمهوری اسلامی دانسته می‌فرمایند:« اینها نمى‏دانم چه جور مردمى هستند؟... مردم را به یأس مى‏کشانند. اینها نمى‏دانند این معنا را که اگر مردم مأیوس بشوند، به منزله شکست خوردن است؟ یا مى‏دانند و عمداً این کار را مى‏کنند؟ من بسیاریشان را عقیده‏ام هست که عمداً با حساب دقیق [است‏] این اعمال حساب شده است، حسابش هم از خارج است». از همین روست که یک انتخابات سالم و پرشور را موجب ناامیدی و یأس دشمنان دانسته‌اند. ومقام معظم رهبري (مدظله العالي) در همين مورد مي فرمايند:«دستگاه های جاسوسی و اطلاعاتی کشورهایی چون ‌آمریکا و اسرائیل از چندی پیش درحال تلاش هستند تا انتخابات خرداد ایران را بی رونق کنند... هدفشان این است که مشارکت مردم در انتخابات کاهش یابد. امیدوارم که مردم پاسخ رد به اینها بدهند که دشمن ناامید شود».

پرهیز از اختلاف افکنی؛ بی شک از جمله عناصر لازم جهت حرکت جامعه به سمت پیشرفت، آرامش و وحدت در آن می‌باشد. با ایجاد نظام مردم سالاری دینی و به تبع آن برگزاری انتخابات، به موازات آن بروز اختلاف سلیقه‌ها در هر مرحله از انتخابات خطر وجود و تبدیل اختلافات به کینه و نقار شدت یافت، به همین سبب امام راحل در فرازهای مختلفی از بیانات خویش مردم و مسئولین را به پرهیز از اختلاف افکنی ناشی از انتخابات ارشاد نموده، در توضیح قبح چنین عملی اختلاف را از مکاید شیطان و اختلاف افکنان را پیاده‌کنندگان توطئه‌های دشمنان دانسته، ادبیات شکست و پیروزی حاکم بر جوّ انتخابات را تعابیری زشت و موجب ایجاد اختلاف معرفی می‌نمایند.

البته این امر در جوامع دارای تکثر فرهنگی، مذهبی و قومی ملموس‌تر و حفظ وحدت در چنین جامعه‌ای از اهمیت بیش‌تری برخوردار است. به همین جهت امام خمینی(رض) با ذکر وجود و لزوم وجود اختلاف سلیقه‌ها در یک جامعه به منع از اختلاف افکنی و تبدیل آن به دشمنی می‌فرمایند:«اختلاف باید باشد، اختلاف سلیقه، اختلاف رأى، مباحثه، جار و جنجال اینها باید باشد، لکن نتیجه این نباشد که ما دو دسته بشویم دشمن هم. باید دو دسته باشیم در عین حالى که اختلاف داریم، دوست هم باشیم».

مدیر مرکز حوزه های علمیه که دغدغه بد اخلاقی برخی کاندیداها در زمان تبلیغات انتخاباتی در انتخابات 1400را داشته اند پیشنهادهایی را به ریاست سازمان صدا و سیما ارائه داده اند که در پايان مقاله بخشی از آن تقدیم می شود تا انشاءالله در فضای دینی و اخلاقی تبلیغات قرار گیریم.

تبیین، ترویج و فرهنگ سازی ارزشهای اخلاقی واسلامی انتخابات در بین همه طبقات جامعه توسط همه شبکه های صداوسیما و لزوم رعایت آنها توسط کاندیداها و نمایندگان و ستادهای انتخاباتی آنها و احترام به شخصیت یکدیگر در دوران تبلیغات انتخاباتی. روشن است برچسب زدن نامزدها به یکدیگر موجب جنگ تبلیغاتی و تنازع رسانه‌ای و تنش‌های اجتماعی می‌شود و به فرمایش قرآن کریم مستلزم هدر رفتن توان و عمر و سرمایه جامعه خواهد بود که «...وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُم...» (انفال/46) و باید به‌شدت از آن پرهیز کرد.

شایسته‌است تمهیداتی اتخاذ شود تا کاندیداها در جلسات مناظره و گفتمان انتخاباتی در صداوسیما برای اثبات شایستگی و برتری خویش در فضای رقابتی سالم و همراه با اخلاق‌مداری فقط به بیان راهکارهای پیشنهادی خویش برای حل معضلات کنونی کشور و معرفی توانمندی‌ها و تخصص‌های خود و سوابق مدیریتی و خدمتی خویش که اخلاقی‌ترین مناظره و مصداق صحیح جدال احسن است، بسنده کنند و از هر گونه تنقیص رقبا که احیاناً مستلزم گزارش‌های اثبات نشده و ضعیف یا خلاف واقع و نسبت‌های نسنجیده و تخریب شخصیت رقیب می‌شود پرهیز نمایند. جهت تحقق این فضای مطلوب پیشنهاد می‌شود:

اولاً؛ نامزدهای انتخاباتی که انتظار می‌رود آداب اسلامی را در سخنان و مناظرات خویش کاملاً رعایت نموده، قبل از برگزاری جلسات مناظره نسبت به بازخوانی دستورات اخلاقی اسلام عزیز ترغیب شوند تا با بهرهگیری از شیوه‌های مشروع و گفت‌وگوهای دوستانه و عالمانه سیاسی، از گناهان پرزیان زبانی پرهیز نمایند و گوش جانشان نوای آسمانی قرآن را بشنود که «وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولً» (اسرا/۳۶).

ثانیاً؛ شخصی که به‌عنوان مجری جلسات مناظره، انتخاب می‌گردد یک شخصیت علمی و اخلاقی و مقتدر باشد تا نظارت و دقت کامل بر روند سخنرانی‌ها و محتوای مناظرات داشته باشد و ضمن توجیه اولیه و اکید رعایت آن‌ها به اعضا، در هنگام مواجه شدن با شروع تخلف هر سخنران و خروج از این ضابطه اخلاق اسلامی، سخن او و میکروفنش را قطع کرده تا درس عبرتی برای وی و دیگران گشته و این نامزدها به‌خاطر هوس ریاست خویش جامعه را دچار مشکلات ننماید.

کلیه شبکه‌های صداوسیما جهت معرفی ملاک‌های اصلی و فرهنگ‌سازی شاخص‌های یک رئیس جمهور اصلح که اسلام و انقلاب اسلامی و رهبر بزرگوارمان بر آن تاکید کرده‌اند در بین عموم جامعه برنامه‌ریزی نمایند؛ مانند: شاخص‌هایی که رهبربزرگوار در سخنرانی اخیر مطرح کرده‌اند: مؤمن، انقلابی، با سوابق درخشان دینی، متخصص، شجاع، رنج فقر و محرومیت کشیده، ساده‌زیست و ضد اشرافی گری، مدافع طبقات محروم، ضد استثمار و استکبار، معتقد به توانمندی ملت و خودکفایی داخلی.

در پایان جمله راهگشای بنیانگذار جمهوری اسلامی تقدیم می گردد:
«من امیدوارم که اشخاصى که کاندیدا شدند براى ریاست جمهورى شما توجه کنید و کسى که از همه متعهدتر به اسلام، سوابقْ سوابقِ خوب، پیوسته به هیچ طرفى نه شرقى باشد، نه غربى باشد، نه غربزده باشد، نه شرق‌زده باشد، مسلمان باشد، پیرو احکام اسلام‏ باشد، ملّى باشد، دلسوز به ملّت باشد، خدمتگزار به ملّت باشد، سوابقش خوب باشد، در رژیم سابق هیچگاه وارد نشده باشد و با اجانب پیوند نداشته باشد، از خودتان باشد و براى خودتان. اختیار دست شماست. من بنا ندارم که کسى را تعیین کنم. ما همین اوصاف رئیس جمهور را و اوصاف وکلایى که بعد مى‏خواهید ان شاء اللَّه تعیین کنید باید بگوییم و شما خودتان انتخاب کنید و از تفرقه و تفرق پرهیز کنید. اشخاص را هم ملاحظه سوابقشان را بکنید که قبل از انقلاب چه بوده‏اند، در حال انقلاب چه بوده‏اند، و بعد از پیروزى نسبى چه کردند و چه بودند». 

والسلام عليکم

علي اصغر مجتهدزاده