نقش رسانه در الگوسازی افراد جامعه

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا،آنتونی‌گیدنز نظریه‌پرداز جامعه‌شناسی می‌گوید: "سبک زندگی، بیشتر چیزی شبیه ژانر یا گونه در سینماست، همانطور که کارگردان می‌تواند در انواع ژانرهای وسترن، وحشت، اجتماعی، عاشقانه و... فیلم‌سازی کند؛ ما نیز به عنوان کارگردان زندگی با تمرکز بر موقعیت‌های مختلف، هر چیزی را انتخاب می‌کنیم."

 بنابر نظریات آنتونی‌گیدنز، سبک‌زندگی مجموعه‌ای از عملکردهاست که فرد با بهره‌گیری از آنها علاوه‌ برآنکه نیازهای خود را رفع می‌کند هویت شخصی خود را در برابر دیگران به نمایش می‌گذارد.

یکی از کالاهایی که در طول شبانه روز جزء مصرف فرهنگی ماست، ارتباطات رسانه‌ای است. تأثیر ناخودآگاه رسانه بر فرهنگ و سبک‌ زندگی ما از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در واقع رسانه‌ها و محصولات رسانه‌ای، در خلقِ سبک‌های نوین زندگی و همچنین تغییر سبک زندگی ما تاثیر‌گذارند. رسانه‌ها خواسته یا ناخواسته در الگوسازی برای همه‌ی افراد جامعه نقش بسزایی دارند.

با توجه به نقش ویژه‌ی رسانه‌ها در ارتباطات ما در جهان امروز؛ می‌توانیم رسانه را ابزاری پر قدرت در جنگ نرم به حساب آوریم.

یکی از اهداف فرهنگی در جنگ نرم رسانه‌ای عبارت است از:

 الف. ایجاد تغییر در باورها

از اصلی‌ترین هدف‌های جنگ نرم تغییر و دگرگونی در باورهای افراد جامعه است. باورها در حرکت انسان‌ها بسیار تأثیرگذار است. دشمن برای اینکه در مسیر حرکت، خلل وارد کند به سراغ تغییر باورها می‌رود. ایجاد تغییر در چگونه اندیشیدن در حوزه‌های مختلف از مهم‌ترین اهداف جنگ نرم است.

ب. ایجاد تغییر در گفتار

ایجاد تغییر در گفتار و ادبیات مردم در حوزه‌های مختلف از اهداف دیگر جنگ نرم است.

ج. ایجاد تغییر در رفتار

مدل‌های رفتاری در هر جامعه‌‌ای، بر اساس نوع باورها و چگونگی اندیشیدن مردم آن جامعه در آن جامعه شکل می‌گیرد.

باتوجه به آنچه گفته شد باید در این راستا به ابزارهای متنوع و متعدد جنگ نرم توجه کرد. چرا که دشمن با استفاده از این ابزارهای مختلف و برنامه‌های متنوع و جذاب خود، باعث بهم ریختگی انسجام نظام اجتماعی و هویت ملی یک کشور می‌شود‌ و آنها را به ورطه‌ی نابودی می‌کشاند.

یکی از راحت‌ترین شبکه‌های اجتماعی که بسیار نیز قابل دسترس است شبکه‌ی اجتماعی اینستاگرام است. این شبکه درکشورهای دیگر، دارای یکسری ظرفیت‌ها و قابلیت‌هایی است که اگر نوجوان‌های زیر سیزده سال از آن استفاده کنند همان لحـظه آن حساب کاربری مسدود می‌شود؛  ولی در ایران کاربران این پلتفرم‌ها که بیشتر هم جوانها و نوجوانها هستند بدون هیچ قیدوبندی از این برنامه‌ها استفاده می‌کنند. البته پیام‌رسان‌ها محدود به همین چند عدد نمی‌شود؛ فضاهای مجاز دیگر از قبیل؛ سایتهای اینترنتی، فیلم‌های سینمایی، تله فیلم‌ها، پیام‌های بازرگانی و برنامه‌های تلویزیونی رسانه‌هایی هستند که در جهت‌دهی به افکار عمومی و ایجاد تغییر در سبک زندگی ما نقش به سزایی را ایفا می‌کنند. به خاطر همین است که همه‌ی افراد جامعه مخاطب آن هستند و ما با الگوگیری از این شبکه‌ها و سایت‌ها طبق سلیقه‌ی خود، آنها را انتخاب می‌کنیم و سبک‌ زندگی خود را تغییر می‌دهیم.

به راستی وظیفه‌ی حکومت و مردم  در مقابل هجمه‌های رسانه‌ای که منجر به تغییر سبک زندگی می‌شود چیست؟

۱_ارائه‌ی الگوی مناسب در حوزه‌های مختلف زندگی

تبلیغات رسانه‌ای، به مثابه‌ی انتقال افکار و ایده‌هاست. بنابراین برای مقابله با آن تنها باید بر منطق و اصول اخلاقی برخاسته از آموزه‌های دینی تکیه کنیم. در واقع جامعه‌‌ی دینی ما باید به گونه‌ای عمل کند که به اندیشه‌های نوجوان‌های ما عمق‌بخشی نماید؛ نه اینکه افکار سطحی را برای آنها بُولد کند.

رسانه‌های غربی، الگوهای رفتاری متناسب با مخاطب خود را در قالب فیلم، مدلباس، رنگ سال، بازی رایانه‌ای، نرم‌افزار و رفتارهای خاص، تولید و به  جامعه ارائه می‌کنند. ما نیز باید برای قشرهای گوناگون جامعه به ویژه قشر جوان و نوجوان، الگو‌های رفتاری مناسبی ارائه کنیم تا الگوهای رفتاری ناهماهنگ با فرهنگ و ارزش‌های دینی در جامعه رواج پیدا نکند، در صورتی که ما در این راستا  بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم.

 ۲_ وظیفه‌ی رسانه‌ی ملی

 رهبرانقلاب به رئیس رسانه‌ی ملی فرمودند: هدایت فرهنگی، تقویت روحیه و احساس هویت ملی و انقلابی، ترویجِ سبک زندگی اسلامی- ایرانی، و افزایش همبستگی ملی، را در شمار اولویت‌های خود قرار دهند و  با ارتقاء سرمایه‌ی انسانی و رشد کیفی برنامه‌ها و بهره‌گیری از ابتکار و با تلاش شبانه‌روزی در این راستا نقش ایفاء کنند.این کلام رهبر نشان دهنده‌ی وظیفه‌‌ی بسیار خطیر رسانه‌ی ملی‌ست که آنرا برعهده دارند. 

3_والدین سواد رسانه‌ای خود را ارتقاء بخشند

یکی از مهم‌ترین نهادهای انتقال عناصر فرهنگی، عقاید، دانش‌ها و مهارت‌ها به نسل جوان، خانواده است. خانواده، مؤثرترین عامل برای تغییر طرز تفکر، رفتار و کنترل هیجانات نوجوان‌ها  و انتخاب صحیح سبک‌زندگی است.

پس والدین کلیدی‌ترین نقش را در کنترل و مراقبت از فرزندان در شبکه‌های اجتماعی برعهده دارند و اگر این نقش را به درستی ایفا کنند، تا حد چشمگیری آنان را از خطرات موجود در فضای مجازی حفظ کرده‌اند. والدین برای آنکه بتوانند در این زمینه نقش خود را درست ایفا کنند باید در درجه‌ی اول درک روشنی از مسائل و خطرات موجود در فضای مجازی داشته باشند تا بتوانند واکنش صحیح و به‌ موقع را در مواجهه با این خطرات از خود نشان دهند. پس ارتقاء سطح سواد رسانه‌ای والدین در این رابطه می‌تواند راه‌گشا باشد.

۴_آموزش خودمدیریتی و بالابردن عزت‌نفس در نوجوان‌ها

باتوجه به این که نوجوان‌‌ها دارای هیجان بالا هستند ؛ والدین با کنشگری مناسبی که نسبت به آن هیجانات انجام می‌دهند،  می‌توانند به حفظ تعادل رفتار نوجوان‌ کمک کنند. پس آموزش راهبردی مدیریت هیجان و خودگردانی یا خودمدیریتی و همچنین ارتقاء سطح خودباوری افراد به خصوص نوجوان‌ها موجب افزایش سطح بهداشت روانی جامعه، رفع استرس‌ها و همچنین پیشگیری از سقوط نوجوانان به ورطه‌ی آسیب‌های اجتماعی می‌شود. تنظیم هیجانات شامل همه‌ی راهبردهای آگاهانه و غیرآگاهانه است که برای کاهش مؤلفه‌های هیجانی، رفتاری و شناختی یک پاسخ هیجانی به کار برده می‌شود.

زمانی که والدین نسبت به ابعاد زندگی خود و فرزندان تمرکز پیدا کردند این امر منجرمی‌شود که به سمت سبک‌های زندگی صحیح و اسلامی حرکت کنیم.

سلاله اخلاقی