یادداشت؛
پیامدهای افراط در غیرت‌ورزی
یکی از مهمترین مرزهای غیرت؛ بددلی، بدگمانی و قضاوت بر اساس سوءظن‌ها است، غیرت بی‌جا که بر اساس بددلی است یک واکنش نامتعادل به رفتار همسر است که ریشه در بدگمانی دارد.
به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، به طور کلی غیرت مردان نسبت به ناموس خویش را می‌توان ضامن قدرتمندی برای حفظ حجاب زنان دانست؛ زیرا مرد باغیرت هرگز اجازه نمی‌دهد که همسر و دخترش بدون پوشش در کنار مردان و نامحرمان حاضر شده و به ملعبه‌ای برای تحریک جنسی آنان تبدیل شوند. غیرت مردانه و ناموسی چیزی است که در ذات و فطرت پاک تمام مردان وجود دارد و از ابتدای خلقت بشر تاکنون نیز وجود داشته و چه بسیار مردان باغیرتی بودند که جانشان را برای حفظ و حراست از ناموس خود فدا کردند و اجازه ندادند کسی تعرضی به ناموس آنان کند.
این غیرت مردانه چنین می‌نماید که زن مانند جواهری گرانبهاست و مرد به عنوان پاسبان و نگهبان این جواهر است و باید با تمام وجود خود، از آن مراقبت و حفاظت نماید اما این بدان معنا نیست که همسرش آزادی نداشته باشد و محدود و محصور باشد؛ بلکه زن باید همانطوری که اجازه نمی‌دهد تا همسرش با زنان نامحرم دمساز شود و به آنان نگاه شهوت آلود نماید، خودش هم بدون پوشش یا به شکل آرایش کرده و با لباس‌ها و پوشش‌های تحریک کننده به بیرون از خانه نمی‌آید. آنچه در این نوشتار تلاش داریم تا به آن اشاره نماییم برخی پیامدهای افراط در غیرت‌ورزی است که در ادامه به آن می‌پردازیم.
خشونت های مرگبار
افراط در غیرت‌ورزی به معنای خروج از اعتدال غیرت است و قطعاً خروج از اعتدال می‌تواند آسیب‌زا باشد، لذا بسیاری از آسیب‌های افراط در غیرت‌ورزی آسیب‌های اجتماعی می‌باشد. زیاده‌روی در غیرت به تدریج انسان را از انسانیت ساقط می کند به طوری که ممکن است مرتکب وحشیانه‌ترین اعمال شود. یکی از اعمال ناشایست در دوران جاهلیت، زنده به گور کردن دختران بود. در قرآن کریم به این موضوع اشاره شده است: «وَإِذَا الْمَوْءُودَةُ سُئِلَتْ بِأَيِ ذَنْبٍ قُتِلَت؛[1] و هنگامی که از [دختر] زنده به گور بپرسند به کدام گناه کشته شده؟»
یکی از تفاسیری که درباره‌ی این آیات وارد شده است، به مسأله غیرت و افراط در آن اشاره دارد:
«وَ قَالَ عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ فِي قَوْلِهِ وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ بِأَيِ ذَنْبٍ قُتِلَتْ قَالَ كَانَتِ الْعَرَبِ يَقْتُلُونَ الْبَنَاتِ لِلْغِيرَةِ، فَإِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ سُئِلَتِ الْمَوْءُودَةُ بِأَيِ ذَنْبٍ قُتِلَت؛[2]علی بن ابراهیم درباره این آیات گفته است: اعراب، دختران را به سبب غیرت می‌کشتند و در روز قیامت از دختر زنده به گور شده پرسیده می‌شود به کدامین گناه کشته شده است؟» دفن دختران زنده در خاک، یا به خاطر ترس از فقر یا رسیدن عار و ننگ به آنها انجام می‌گرفت. از این‌رو افراط در غیرت می‌تواند منجر به کشتن فرزند یا دیگر اعضای خانواده شود.
ظهور و بروز رفتارهای ظالمانه
از جمله آسیب‌های غیرت‌ورزی، انجام رفتارهای ظالمانه در حق دیگران است. اگر چه سایر پیامدهایی که بیان شدند و هم چنین پیامدهایی که در ادامه ذکر می‌شوند نیز می‌تواند به نوعی ظلم تلقی شوند؛ اما نمونه‌های دیگری وجود دارد که ذیل پیامدهای یاد شده نمی‌گنجد؛ از این‌رو، با عنوان ظلم ذکر می‌شوند. یکی از این رفتارها محدود کردن و سلب آزادی‌های طبیعی اعضای خانواده است:
«عَنْ حَمْزَةَ بْنِ عِمْرَانَ قَالَ: قَدِمْتُ الْمَدِينَةَ بِجَوَارٍ لِي وَ كُنْتُ أُدْخِلُهُنَّ الْبَيْتَ وَ أُغْلِقُ عَلَيْهِنَّ الْبَابَ إِذَا خَرَجْتُ فِي حَوَائِجِي فَدَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ فَأَخْبَرْتُهُ الْخَبَرَ فَقَالَ وَ يُشَارُّ الرَّجُلُ عَلَى مَا لَا يَرَى أَمَا إِنَّهُنَّ إِنْ يَظْلِمْنَكَ فِي أَنْفُسِهِنَّ خَيْرٌ لَكَ مِنْ أَنْ تَظْلِمَهُنَّ؛[3] حمزه بن عمران می‌گوید: وارد مدینه شدم و کنیزانی همراه من بودند. آنها را در خانه‌ای گذاشتم و در را روی آنها قفل کردم و دنبال کار خود رفتم. روزی خدمت حضرت صادق علیه السلام رسیدم و جریان را عرض کردم. فرمود: اگر آنها به تو ظلم کنند بهتر است که تو به آنها ستم روا داری.»
البته محدود کردن آنها در شرایط عادی ظلم به آنهاست؛ اما اگر در شرایط خاصی این امر اتفاق بیفتد، نه تنها افراط در غیرت نیست بلکه عین غیرت‌ورزی است. مانند زمان حضرت ابراهیم علیه السلام که از روی غیرت، هنگام خروج از منزل درب خانه را بسته و کلید آن را نیز با خود بر می‌داشت.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: «كَانَ إِبْرَاهِيمُ غَيُوراً وَ إِذَا خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ أَغْلَقَ بَابَهُ وَ أَخَذَ مَفَاتِيحَهُ؛[4] حضرت ابراهیم علیه السلام غیور بود و هنگامی که از خانه خارج می‌شد، در آن را بسته و کلیدهایش را بر می‌داشت.» شاید دلیل این عمل حضرت ابراهیم علیه السلام فضای نامساعد اجتماعی آن زمان بود که حضرت را وادار به انجام چنین عملی می‌نمود؛ زیرا پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله خود را غیورتر از حضرت ابراهیم علیه السلام می‌داند؛ اما چنین رفتاری از ایشان گزارش نشده است: «كَانَ إِبْرَاهِيمُ ص غَيُوراً وَ أَنَا أَغْيَرُ مِنْه؛[5] ابراهیم (علیه السلام) غیور بود و من از او غیورترم».
به عبارت دیگر قفل کردن درب منزل به سبب محصور و حبس کردن اهل منزل نبوده است؛ بلکه به سبب محافظت از آنان در برابر تعرض بیگانگان بوده است؛ آن گونه که درباره‌ی قوم لوط و هم زمان با حضرت ابراهیم علیهماالسلام وجود چنین فضای آلوده‌ای نقل شده است.
زمینه ساز تهمت های ناروا
یکی از مهمترین مرزهای غیرت؛ بددلی، بدگمانی و قضاوت بر اساس سوءظن‌ها است. غیرت بی‌جا که بر اساس بددلی است یک واکنش نامتعادل به رفتار همسر است که ریشه در بدگمانی دارد و در نهایت منجر به تهمت زدن می‌شود؛ چرا که دلیلی بر اینکه ناموس فرد، واقعاً مرتکب خلاف شده باشد وجود ندارد و فرد بر اساس گمان خود، به او تهمت می‌زند. «إِیاک وَ التَّغَایرَ فِی غَیرِ مَوْضِعِ غَیرَةٍ فَإِنَّ ذَلِک یدْعُو الصَّحِیحَةَ إِلَی السَّقَمِ وَ الْبَرِیئَةَ إِلَی الرَّیب؛[6] از غیرت ورزی در غیر موردش پرهیز کن، زیرا این گونه غیرت(افراطی) سبب گرفتاری و انحراف افراد درستکار از آنان شده، و موجب آن می‌شود که افراد بی‌گناه در معرض تهمت قرار گیرند.»
این عمل نزد خداوند متعال، عملی بسیار زشت و گناهی بزرگ است. در قرآن کریم کیفر افرادی که بر زنان پاکدامن تهمت جنسی می‌زنند بسیار سنگین شمرده شده است: «وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَدًا وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ؛[7] و کسانی که زنان عفیفه پاکدامن را به زنا متهم می کنند، سپس چهار شاهد نمی آورند، پس به آنان هشتاد تازیانه بزنید و هرگز شهادتی را از آنان نپذیرید و اینانند که در حقیقت فاسق اند.»
پی‌نوشت
[1]. سوره تکویر: آیات 9-8.
[2]. تفسير القمی؛ ج2؛ ص407.
[3].مشكاة الأنوار في غرر الأخبار؛ ص237.
[4]. مشكاة الأنوار في غرر الأخبار؛ ص236.
[5]. همان
[6]. ميزان الحكمه؛ ج 8؛ ص 614.
[7]. سوره نور: آیه 4.
نویسنده: عبدالحمید فاطمی تبار
ارسال نظرات