بررسی جایگاه امامت؛ از اداره جامعه تا نهاد حکمرانی

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، دومین روز از همایش المللی «سیره سیاسی امام از نظریه تا عمل» پیش ازظهر امروز  با حضور اندیشمندان حوزوی در موسسه علمی-فرهنگی آستان قدس رضوی در قم برگزار شد.

آیت الله اراکی با اشاره به اینکه چه کسی می تواند امام باشد و رهبری جامعه بشر را به عهده بگیرد، تصریح کرد: امامت یعنی مدیریت سیاسی جامعه و امام یعنی صاحب فرمان در جامعه و شؤون دیگر فرع بر این موضوع است و اگر نزد خدا مقرب و صاحب اجابت است فرع بر سیاست است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم برترین شأن امامت را اداره جامعه برشمرد و خاطرنشان کرد: امام رضا (ع) در حدیثی مفصل در عیون اخبار الرضا جلد یک باب بیست فرمودند امامت یعنی اصلاح دنیا و امنیت جامعه و اجرای احکام و حدود بر عهده امام در جامعه است.

استاد درس خارج حوزه علمیه افزود: اگر در گوشه ای از دنیا حکومتی برپا شد و به امام دسترسی نبود براساس روایات باید فقیه عادل و جامع الشرایط زعامت امت را برعهده گرفته و امور دنیا امت و جامعه را براساس الگوی سیاسی ائمه معصومین به پیش برد.

وی در پایان به سه حدیث از عیون اخبار الرضا پرداخت و ابراز کرد: امامت به معنای رهبری جامعه برترین شأن و جایگاهی است که خداوند به ائمه معصومین تفویض کرده و به تعبیر صحیح امامت و سیاست عجین در هم و هیچگاه دین جدای از سیاست نبوده و وظیفه امام رهبری جامعه می باشد.

در ادامه حجت الاسلام والمسلمین سبحانی گنگ بودن مفهوم و معنای امامت را بدلیل نشناختن امامت دانست و خاطرنشان کرد: وقتی به معارف قرآنی و ادبیات امامت برمی گردیم مشاهده می شود که رابطه امامت و سیاست امری تفکیک ناپذیر بوده و گستره بلند امامت و سیاست در هم تنیده شده است.

وی با اشاره به تفاوت های بین حکومت و حاکمیت افزود: حاکمیت و حکومت مدیریت بر رفتار و حکمرانی مدیریت بر اهداف است و حاکمیت مدیریت بر روی نهادها و مناسبات داخل سازمان است و در حکمرانی مدیریت بر روی ظرفیت ها است و مقوله حکمرانی لزوماً کار دولت نیست.

رئیس انجمن کلام حوزه با اشاره به تفاوت های بیان شده بین حاکمیت و حکومت ادامه داد: حاکمیت همیشه دولت محور است و حکمرانی از سطح ملت آغاز می شود لذا دولت شهری نداریم اما حکمرانی شهری و روستایی داریم از این منظر وقتی به روایات مراجعه می کنیم مفهوم روایت حکمرانی در گسترده ترین معنای آن است.

سومین سخنران این همایش حجت الاسلام سید باقری بود که با بیان اینکه شخصیت نظری و تنگ نظری با عدالت منافات دارد، تصریح کرد: اگر انتخاب افراد و صاحب منصان حکومت بر اساس رفاقت و دوستی و براساس تنگ نظری و غیرشایسته سالاری انجام شود و به اجحاف حقوق مسلمین بینجامد قطعاً با عدالت ورزی در تضاد بوده و منافات خواهد داشت.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه افزود: عدالت و امامت دو اصل بنیادین در اندیشه شیعه است و وقتی جامعه ای به عدالت سیاسی می رود که در آن جامعه شایسته سالاری در مناصب حکومت انجام شود.

وی با اشاره به اینکه اگر عدالت در جامعه وجود داشته باشد همه افراد به حقوق خود می رسد، عنوان کرد: همه بی نظمی های جوامع بشری و همه نابسامانی های حوزه اقتصاد، سیاست، فرهنگ به این خاطر است که یا عدالت در جامعه وجود ندارد و یا اینکه رهبران در جایگاه اصلی خود نیستند که عدالت را اجرا کنند.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه با عدالت زمین پاک و معطر خواهد شد، ابراز کرد: در عصر ظهور با شایسته سالاری و قرار گرفتن افراد در مناصب حکومتی و با نظارت حضرت ولی عصر (عج) طعم عدالت سیاسی واقعی را خواهند چشید.

سپس حجت الاسلام نوروزی با اشاره به شاخص های حاکم جامعه تصریح کرد: عصمت، شرح صدر، کارآمدی و ظرفیت از جمله ویژگی های یک حاکم بوده که در روایت امام رضا(ع) به آن اشاره شده است چنانکه حضرت فرمودند وقتی خداوند بنده ای را برای امور بندگانش انتخاب می کند برای آن امور شرح صدر به او داده می شود و چشمه های حکمت در قلب او به ودیعه سپرده می شود که سوال ها بی پاسخ نمی ماند و چنین فردی معصوم است.

وی اظهار کرد: فلسفه سیاسی را دانشی می دانیم که پرسش های اساسی در آن مطرح است که وقتی در روایات امام رضا مشاهده می کنیم به صورت ایجابی و سلبی به آن پاسخ داده شده است و غایت حکومت و دولت در فلسفه سیاسی اقامه دین است.

استاد حوزه دولت اقامه دین را به معنای تامین معیشت و منافع اخروی دانست و ابراز کرد: انسان دو بعدی نظام مطلوبش حکومت دینی است که هر دو منظر دین ودنیا را تامین می کند و در راس این حکومت دینی باید فردی معصوم از گناه و اشتباه، آگاه به مسائل دینی در راس حکومت باشد.

در ادامه حجت الاسلام رهدار با اشاره به رویکرد سیاسی امام در بستر اخلاق عنوان کرد: امام رضا (ع) به پیروان خود فرموده اند که مردم را با مکارم اخلاق و گفتار ما آشنا کنید تا آن ها به سمت ما بیایند و به نظر بیان مکارم اخلاقی حضرات خود یک رویکرد سیاسی باشد.

مدیر موسسه مطالعات و تحقیقات اسلامی فتوح اندیشه با تشریح اینکه امام رضا (ع) با صراحت دعوت به امامت خود می کنند، خاطرنشان کرد: امام رضا (ع) برخلاف سایر ائمه به دلیل فرصت زمانی که به دست آورده بود به صراحت دعوت به امامت می کرد.

وی با بیان رقابت پنهان الگوی عملی امامت و رفتار حاکم عباسی ابراز کرد: رفتارها و عیادت های امام رضا (ع) از یک پیرمرد مسیحی اگر چه در نگاه اول بسیار معمولی است اما با نگاه دقیق برگزفته از یک رقابت عملی اخلاقی سیاسی با حکومت حاکم عباسی است.

استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: برای استخراج حوزه سیاسی امام رضا سه موضوع کنشگری های سیاسی، اخلاقیات سیاسی و روایت خاص امام رضا در حوزه اخلاق باید مراجعه کرد و برخی از مفاهیم چون حلم بررسی کرد.