مساجد و ظرفیتی به نام کانون

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، مسجد به عنوان جایگاه عبادت مسلمانان، از مهم ترین نهادهای جامعه اسلامی با کارکردی چند منظوره به شمار می اید و همواره در طول تاریخ اسلام نقشی بنیادین و اصلی ایفا نموده است. در پیروزی انقلاب اسلامی، مسجد به عنوان پایگاه اصلی انقلاب نقش افرینی کرد و امروز هم مسجد باید کانون رشد معنوی و فرهنگی وبصیرتی برای جامعه باشد . مسجد در اسلام محلی است که باید استفاده چند منظوره داشته باشد و کانونهای فرهنگی و هنری مساجد هم در راستای تقویت همین موضوع  در هجدهم اسفند ماه سال ۱۳۷۱ شکل گرفته است.

اهمیت مسجد

در اهمیت مسجد همین بس که خداوند می فرماید من کره ی زمین را که خلق کردم، ابتدا مسجدالحرام را برای عبادت قرار دادم. (اِنَّ اَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَکَّهَ مُبارَکاً وَ هُدیً لِلْعالَمین: نخستین خانه ای که برای[عبادت] مردم، نهاده شده، همان است که در مکه است و مبارک، و برای جهانیان[مایه] هدایت است)(ال عمران، ۹۶). پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم در بدو ورود به مدینه اولین کاری که انجام دادند، ساختن مسجد بود. در قبا مسجد ساختند، بعد از ورود به مدینه هم مسجد ساختند. مسجد خیلی مورد توجه اسلام است. اصولاً محل های عبادت حتی اگر مربوط به غیر مسلمانان باشد، در اسلام احترام زیادی دارد. در قران امده است که: (وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِیَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ یُذْکَرُ فیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثیرا: و اگر خدا بعضی از مردم را با بعض دیگر دفع نمی کرد، صومعه ها و کلیساها و کنیسه ها و مساجدی که نام خدا در انها بسیار برده می شود، سخت ویران می شد)(حج،۴0) می فرماید: باید مقابل متجاوزین ایستاد وگرنه صومعه ها و دیرها و مساجد که محل عبادت هستند، خراب می شود. پس باید عده ای قیام کنند تا این مراکز عبادت اسیبی نبیند. در سال های دفاع مقدس، بیش از ۹۰ درصد شهدای ما از مساجد بودند و نه از مراکز دیگر. بنابراین ما باید به مسجد وکارهای فرهنگی در مسجد بیش از ان چه که امروز بها می دهیم توجه کنیم.  در واقع مسجد همواره در اولویت است.

مساجد هسته مقاومت فرهنگی

مقام معظم رهبری تذكر دادند كه مساجد هسته مقاومت فرهنگي هستند، منظور از اين جمله اين است كه مساجد بايد به جايگاهي برسند كه به همه مراكز و فعاليت‌هاي فرهنگي سطح جامعه ما خط بدهند. مساجد آنقدر بايد حضور فعال و مؤثر داشته باشند كه بتوانند به حركت‌هاي فرهنگي جامعه جهت بدهند و به نوعی تبدیل به قطب فرهنگی در همان محل  شوند. البته ما بايد حتي ديدمان را نيز نسبت به فرهنگ و فعاليت‌هاي فرهنگي اصلاح كنيم.

وقتي مقام معظم رهبری تأكيد مي‌كنند كه فرهنگ به مثابه هوايي است كه استشمام مي‌كنيم، پس نبايد فعاليت‌هاي فرهنگي را محدود به چند كلاس و برنامه سطحي كرد.

مسجد بايد هسته و قطب فعاليت‌هايي شود كه در زندگي و كار روزمره مردم جاري باشد؛ و برای رسیدن به این مهم باید کار و تلاش جدی صورت بگیرد.

مسجد، کارکردها و ظرفیت ها

مساجد در طول تاریخ اسلام همواره کارکردهای مختلفی داشته است؟ آن هم کارکردهایی در راستان فضای قدسی و معنوی آن، به طور فشرده نقل تاریخ را در این زمینه مرور می کنیم.

عبادت و تهذیب؛ اگرچه به تعبیر ایه 115سوره بقره: (وَللهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَاَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللهِ) تمامی جهان محضر خدا و جایگاه عبادت است اما مسجد قداست، ویژگی و اداب مخصوص به خود را دارد. مسجد مهمان سرای خداست. ارامش، گم شده عصر تکنولوژی و ارتباطات، در فضای قدسی مسجد قابل بازیابی است.

دانشگاه علم و تربیت؛ تلاوت قران و بازخوانی ایات بر مردم و ارایه اموزه های اخلاقی، مسجد را به دانشگاهی بی نظیر تبدیل کرده که هدف ان نه فقط تبیین مفاهیم و اموزش برخی اصطلاحات، که انسان سازی است. نکته جالب ان جاست که بنابر قول ائمه یکی از وظایف و کارکردهای مهم مسجد، فراگیری علم (مستطرف) یا (مستظرف)، یعنی دانش نو و نفیس معرفی شده است. علامه مجلسی علم مستطرف را دانش بدیع و معرفتی که برای مردم تازه و مفید است، معنا نموده است. مگر نه ان که پیامبر(ص) می فرمود هرگاه حلقه علم در یک سو و حلقه ذکر و دعا را در سوی دیگر مسجد باشد، من حلقه نخست را ترجیح می دهم.

مرکز تشکیلات سیاسی؛به اعتراف همه پژوهشگران تاریخ، اساساً پیامبر(ص) تلاش سیاسی برای تشکیل حکومت خود را با ساختن مسجد اغاز کرد و پس از ان نیز همواره مسجد بارزترین مرکز تحقق ایه کریمه (وَشاوِرْهُمْ فِی الاَمْرِ فَاِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللهِ) بود. پیامبر(ص) اغلب شوراهای عالی سیاستگزاری کلان و خرد حکومتش را در مسجد تشکیل می داد تا به همه، برتری سیاست های بنیان شده بر فضای ملکوتی مسجد را نشان دهد.

محل قضاوت و اجرای عدالت؛ در زمان پیامبر(ص) رسیدگی به بسیاری از مسایل حقوقی در مسجد صورت می پذیرفت. دارالقضای مسجد کوفه شاهد و یاداور قضاوت های عدالت محور و شگفت انگیز امام علی(ع) بوده است. در دوران خلفای فاطمی و حکومت های مختلف عراق و دمشق، قاضی القضات در کنار مسجد جا داشت و مسجد محل رسیدگی به امور قضایی و حقوقی بود.

کانونهای فرهنگی و هنری مساجد کشور

کانون های فرهنگی و هنری مساجد کشور نیزبا توجه به همین پیشینه کارکردها و ظرفیت های مسجد شکل گرفت.

در واقع جهت اعتلای اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و با توجه به رهنمودهای مقام معظم رهبری به منظور ادای دین و تکلیف نسبت به انقلاب اسلامی و خون شهدای گرانقدر اسلام و تحقق اهداف و انگیزه های فرهنگی مصّرح در قانون اساسی و سایر مقررات و قوانین موضوعه کشوری و بالاخص تلاش در راستای ترویج و اشاعة فرهنگ و معارف اسلام ناب محمدی (ص) و مقابله اصولی و منطقی با تهاجم فرهنگی منحط و مبتذل بیگانگان شورای عالی انقلاب فرهنگی را بر آن داشت تا در صورتجلسه شماره 302 مورخ 18/12/71 خود تاسیس ستاد عالی کانونهای فرهنگی، هنری مساجد کشور را تصویب نماید و متعاقب آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را جهت تاسیس ستادی با عنوان فوق برای ارائه طرحهایی در خصوص مقابله با تهاجم فرهنگی و احیای نفس واقعی فرهنگی و تبلیغی مساجد و استفاده بهینه از امکانات و تأسیسات دستگاههای دولتی که امکان بهره وری فرهنگی دارند مامور نمود و بر اساس مصوبه 302 مورخ 18/12/71 شورای عالی انقلاب فرهنگی و تصویب شورای فرهنگ عمومی در مهرماه 1372 اهداف و وظایف دبیرخانه نظارت بر کانونهای فرهنگی و هنری مساجد به شرح ذیل ابلاغ شد.

اهداف:

اهداف کلی کانون در راستای تحقق ارزشها و اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:

1 – تبلیغ، گسترش و تعمیق فرهنگ روحبخش اسلام و تاکید بر آرمانها و ارزشهای معنوی و فرهنگ اسلامی

2 – گسترش زمینه مشارکت و مباشرت مردم در امور فرهنگی، هنری ، اجتماعی، علمی و غیره

3 – همگانی و عمومی نمودن تمامی عرصه های فرهنگی و هنری و تحقق آزادی مناسبتهای فرهنگی مردمی

4 – زمینه سازی برای حضور فعال جوانان و نیروهای متعهد در عرصه فعالیتهای فرهنگی و هنری و شناسایی و تربیت استعدادهای درخشان و استفاده از اوقات فراغت جوانان و حفظ و ترویج فرهنگ بسیجی

5 – ارائه و عرضه فعالیت های فرهنگی، هنری بر اساس موازین و ضوابط اسلامی و ایجاد جاذبه های فرهنگی هنری و

کانون های پرتحرک و فعال مذهبی، اجتماعی و مردمی در مقابله با تهاجم فرهنگی مبتذل استکبار و کفر جهانی.

نیاز به تحول در کانون های فرهنگی و هنری

امروزه بعد از گذشت ۳۰ سال از تشکیل کانون های فرهنگی و هنری مساجد کارهای مختلف فرهنگی و انقلابی توسط این کانون ها صورت گرفته است. همچنین ثبت بالغ بر بیست و شش هزار کانون فرهنگی و هنری در مساجد مختلف کشور و بالاخص شکل گیری سامانه زیست بوم مجازی تحت عنوان «بچه های مسجد» کارهای بسیار مثبتی است که صورت پذیرفته است.

اما به هر شکل کانون های مساجد آنچنان که باید پویایی و کارایی لازم را ندارند. و نیازمند به تحول و جذب بیش از پیش جوانان و نوجوانان به مسجد از طریق این کانون ها هستند. به همین خاطر در تیر ماه سال ۹۸ از سند تحول راهبردی کانون های فرهنگی و هنری مساجد رونمایی شد.

اما همچنان متاسفانه شاهد تغییر قابل توجهی در این نهاد مسجد محور نبودیم البته یکی از دلایل عمده آن مربوط به همه گیری کرونا بود. اما در شرایط حاضر و با فروکش کردن این بیماری و همچنین روی کار آمدن دولت انقلابی می طلبد که تلاش جدی تری در زمینه اجرای سند تحول صورت بگیرد تا شاهد جذب نوجوانان و جوانان به یکی از مهمترین پایگاه های انقلاب اسلامی یعنی مساجد باشیم.

علی حاج آخوند