هجرت گروهی طلاب از قم

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، از تحولات حوزه‌های علمیه بعد از انقلاب اسلامی افزایش کمی طلاب است؛ ولی آمارها از کمبود روحانی در مناطق مختلفی از کشور حکایت دارد. بسیاری از مناطق شهری، روستایی و عشایری به جز ایام موسمی تبلیغی همچون ماه رمضان و دهه اول محرم از حضور تبلیغی روحانیون محروم‌اند. طرح‌های سازمان‌های متولی امر تبلیغ مانند «طرح هجرت» نیز به‌رغم موفقیت نسبی، هنوز نتوانسته این کاستی را رفع کند. یکی از علت‌های مهم این ناتوانی، بی‌رغبتی بسیاری از دانش‌آموختگان حوزه برای هجرت از قم است که زاییده عوامل مختلفی است.

کاستی‎ های مهارتی، ضعف‌های شخصیتی، مشکلات انگیزشی و بینشی، شرایط فرهنگی و امکانات مناطق، زمینه‌های مساعد زیستی و معنوی در شهر قم، سیاست‌های مراکز اعزام مبلغ و همراهی نکردن همسر و فرزندان از عواملی است که انگیزه هجرت دانش آموختگان حوزه را از قم کاهش می‎دهد. چاره‎جویی برای این عامل‎ها به رفع محرومیت‎های تبلیغی کشور کمک می‎کند.

چه‎ بسا هجرت فردی طلاب به معضلات فردی، انگیزشی، آموزشی، اقتصادی و خانوادگی نیز بینجامد؛ اما «هجرت گروهی با محوریت نخبگان علمی، فرهنگی و تبلیغی» گره بخش اعظمی از این مشکلات را خواهد گشود. امروزه ده‌ها مدرسه علمیه، پژوهشگاه، مؤسسه فرهنگی و مانند آن در قم وجود دارد. هر کدام از آن‎ها نیز به تربیت نیرو با بهره‎گیری از افراد توانمند برای اهداف خود همت گمارده‎اند. سؤال این است ‎که اگر همین مجموعه‌ها ـ با هر هدف ارزشمندی که دارند ـ در هر یک از مراکز استان‌ها توزیع شوند آیا از اهداف خود باز می‌مانند؟ به نظر می‌رسد این تجمع نامتوازن مراکز جریان‎ساز فرهنگی، علمی و اجتماعی در شهر قم به اختلال در تبلیغ گسترده دین دامن زده است. امروزه در دوران انقلاب اسلامی، همه این سرزمین حریم اهل بیت، علیهم‌السلام است؛ بنابراین برای دستیابی به اهداف والای معنوی و علمی باید به جای جای ایران اسلامی نگاهی ویژه داشت.

هجرت گروهی، ضعف‌های فردی را جبران می‌کند و باعث هم‌افزایی توانمندی‌ها، افزایش انگیزه‌ها و خلاقیت و ابتکار می‌شود. این شیوه از هجرت با محوریت افراد شاخص چنین حسنی را دارد که دانش آموختگان حوزوی از پیشرفت تحصیلی باز نمانند و جلو هجرت دیگر طلاب را هم به سمت قم بگیرد. بهتر از آن، برکات فراوانی برای مردم مناطق دارد. برنامه‎ریزی مناسب با این رویکرد، بخش‌های فراوانی از مناطق «شهری، روستایی و عشایری» استان‎ها را از معارف دینی و خدمات اجتماعی برخوردار خواهد کرد. بیفزاییم که برساخت رسانه‌ای از تنبلی و بیهودگی روحانیون در قم با حضور میدانی در مناطق از بین خواهد رفت. این حضور جمعی، بازنمایی درستی از فعالیت‌های علمی، تبلیغی و حتی خدمات اجتماعی روحانیون در سطح اذهان جامعه پدید خواهد آورد. این وجه تعاملی پایدار آثار مثبت ارتقای معیشت دانش‎آموختگان حوزه را نیز در پی می‎آورد. برآمد دیگر نیز حل مشکل احساس تنهایی و غربت خانواده‌های روحانیون است؛ ضمن آن‎که ظرفیت‌های علمی، فرهنگی و معنوی همسران آنان نیز در ارتقای فرهنگی استان‌ها تأثیر دوچندانی خواهد گذاشت.

باید توجه داشت که این شیوه هجرت به معنای از دست رفتن مرکزیت حوزه علمیه قم نیست. با زمان‌بندی مناسب، مراکز و گروه‌های مختلف مدتی از مأموریت خود را در استان‏ها  می‌گذرانند. گروه افزون بر رسالت‌‏های علمی و پژوهشی خود به امور تبلیغی و خدمات اجتماعی در شهرها و روستاها نیز می‌پردازد.

حبیب الله اسداللهی