میرزا کوچک خان الگوی مقاومت

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، در زمانی که ایران از سویی تحت سلطه روس ها و از سویی تحت سیطره انگلیس ها بود، بسیاری نا امیدانه فقط نظاره گر حوادثی بودند که هرگز متوجه اهمیت آن در سرنوشت ملت ایران نبودند. در این میان شخصیتی خود ساخته و متکی به وعده الهی پای در قیامی می کشد که تمامی معادلات دستگاه استکباری و دولت دست نشانده رضاخانی را بهم میریزد. آری سخن از میرزا یونس استاد سرایی ملقب به میرزا کوچک خان جنگلی است.

رهبر معظم انقلاب نیز از این شخصیت و اسطوره مقاومت که مانند چراغی در میان سال های سیاه حکومت رضا خانی می درخشد، تعبیرات فراوانی دارند که بر خلاف تمام شبهات و تهمت های به نام تحلیل که از نهضت جنگل شده است وی را یک شعله ی هویت نمای تاریخ می دانند « میرزا كوچك، مرد تنهایی بود كه به دو قدرت بزرگ آن روز دنیا- یعنی روسها و انگلیسی‌ها- یك نه‌ی بزرگ گفت. نه با روسها ساخت، نه با انگلیسی‌ها؛ اما در كنار او كسانی بودند كه می‌خواستند با دستگاه حكومتِ آن روز- بعد هم با رضا خان كه تازه می‌خواست سرِ كار بیاید- مبارزه كنند، اما به روسها پناه می‌بردند؛ به باكو رفتند و بندوبست‌هایشان را كردند و به ایران برگشتند و سرسپرده‌ی آن‌ها شدند. اما میرزا كوچك‌خان قبول نكرد و حاضر نشد سازش كند؛ او، هم با انگلیسی‌ها جنگید، هم با قزّاقهای روس جنگید، هم با لشكر رضاخانی- و قبل از رضا خان، آن كسانی كه بودند- مبارزه كرد؛ با احسان اللّه خان و دیگران هم كنار نیامد. وقتی جوان گیلانی سرِ قبر میرزا كوچك‌خان می‌رود و می‌بیند این مرد تنها، این مرد باایمان و باصفا، اگرچه در وسط جنگلهای گیلان در مظلومیت مُرد، اما شخصیت خودش را در تاریخ ایران تثبیت كرد؛ مُرد، اما یك مشعل شد.» [1]

همچنان که تلاش کردند تا این مبارز خستگی نا پذیر را که جز با شهادت از حرکت نایستاد متوقف کنند، بیش از آن را در طول تاریخ برای جلوگیری از نشر تفکر مقاومت و تفکر میرزا کوچک خان جنگلی ها بکار بستند تا جوانان خصوصا جوانان ایرانی هویتی دیگر را پذیرا و از تاریخ و شخصیت های بی بدیل خود بی اطلاع و در کمال غفلت باشند. این همان نکته ای است که رهبر معظم انقلاب در دنباله سر خط میرزا کوچک خان ها بیان می کنند: «او از همت و اراده و شخصیت و هویّت خود خرج كرد، برای اینكه به یك نسل هویّت و شخصیت و نیرو و اراده ببخشد. این بسیار ارزش دارد. امثال او تعدادی بودند كه در غربت مبارزه كردند، در غربت هم مُردند؛ اما می‌بینید كه امروز غریب نیستند. جریان تاریخ، جریان عجیبی است. نگذاشت و نخواهد گذاشت شیخ فضل‌اللّه‌ها و میرزا كوچك‌خان‌ها و خیابانی‌ها و امثال این‌ها، همچنان كه غریب مُردند، غریب بمانند. دشمنان می‌خواهند این مفاخر را از دست جوان ایرانی بگیرند.» [2]

وقتی از میرزا کوچک خان سخن می گوییم ذهن به نهضت جنگل و مبارزات سیاسی و نظامی او منعطف می گردد. اما آنچه قابل توجه است منشا نهضت میرزا و شخصیت کم نظیر وی است. میرزا کوچک خان به معنای واقعی کلمه در گیلان امامت می کند و جریان ناب شیعی و مقاومت را در کمال بی مهری ها و فشار و اختناق راهبری می کند. این به جهت فهم عمیق وی به عتنوان یک روحانی از دین است. به موقع وارد صحنه می شود و ابعاد مختلف مبارزاتی را پیش می گیرد از اقدام فرهنگی تاسیس روزنامه جنگل تا مبارزات سیاسی و مسلحانه و در آخر شهادت در راهی که از جانب الهی برای آن مامور شده بود.

حضرت آیت الله العظمی خامنه ای نیز در این باره عباراتی بکار میبرند که در مورد کمتر حرکتی در تاریخ مبارزاتی ایران بکار برده اند. ایشان می فرمایند:« منشأ حركت میرزا كوچك خان یك منشأ صددرصد دینی و اعتقادی است. رفتار او هم یك رفتار دینی و اعتقادی است، یعنی انسان مشاهده میكند با اینكه در درون تشكیلات خودشان مخالفینی داشت، بعضی از اقشار گوناگون ممتاز هم با او مخالفت میكردند، امّا مرحوم میرزا كوچك در برخورد با اینها كاملاً حدود شرعی را رعایت میكرده و اهل درگیری با داخل نبوده‌. مثلاً كسانی بودند كه‌ مخالفتهای اعتقادی با ایشان داشتند؛ همراهان ایشان - آن افراطی‌ها - میگفتند اینها را بزنیم سركوب كنیم! میرزا كوچك نمیگذاشته، جلوی اینها را میگرفته و مانع میشده از اینكه این كار را بكنند؛ یعنی رفتار هم یك رفتار دینی است.» [3]

دیگر مساله ای که رهبر معظم انقلاب در قضیه نهضت میرزا کوچک خان متذکر می شوند مساله قیام مردمی به نسبت دیگر حرکت های معاصر خود است. « در دوره‌ی فاصله‌ی بین مشروطیّت و سرِ كار آمدن رضاخان - حوادث گوناگونی در كشور به‌وجود آمده و هم‌زمان با نهضت جنگل، چند كار بزرگ دیگر هم در گوشه و كنار كشور - مثل مرحوم شیخ محمّد خیابانی در تبریز، یا كلنل محمّدتقی خان پسیان در مشهد - اتّفاق افتاده كه اینها همه تقریباً هم‌زمان است، لكن قضیّه‌ی جنگل یك قضیّه‌ی ویژه است. خب ما قضایای تبریز را و حضور مرحوم شیخ محمّد خیابانی و اینها را خوب میدانیم دیگر، هم در تاریخ نوشته شده و هم قضایای خصوصی و اطّلاعات زیادی داریم، امّا آن صبغه‌ی مردمی و نجابتی كه در كار مرحوم میرزا كوچك خان جنگلی هست، در هیچ كدام از این دو سه كار دیگری كه هم‌زمان در آن دوره اتّفاق افتاد در سرتاسر ایران، نظیر ندارد.» [4]

در اندیشه رهبر معظم انقلاب «میرزا كوچكِ شجاع جنگلی، یك نمونه و یك اسطوره است»[5] اسطوره ای برای دیروز، امروز و فردایمان که سنگینی وظیفه ما را در ادامه راه او و تمام شهدای مقاومت بیش از پیش سنگین می کند.

[1] بیانات در دیدار جوانان و فرهنگیان در مصلّای رشت‌ (۱۳۸۰/۰۲/۱۲)

[2] همان

[3] بیانات در دیدار اعضای ستاد برگزاری کنگره بزرگداشت میرزا کوچک‌خان جنگلی (۱۳۹۱/۰۸/۲۹)

[4] همان

[5] بیانات در دیدار جمعی از مردم گیلان (۱۳۸۰/۰۲/۱۱)