تا زبان فارسی باشد ایران هم خواهد بود

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، نشست خبری روز پاسداشت زبان فارسی با حضور غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و جمعی از اصحاب رسانه در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد. 

حدادعادل در ابتدای این نشست با اشاره به تأثیر زبان فارسی در حفظ انسجام ملت ایران گفت: فارسی یکی از ارکان هویت ملی ایرانیان است و تا وقتی ایران بوده، زبان فارسی نیز بوده و تا وقتی زبان فارسی باشد، ایران هم خواهد بود. این زبان یکی از کهن‌ترین زبان‌های زنده دنیاست که ادبیات غنی و فاخر خود، ایران را به همه جهان شناسانده است.

وی با اشاره به گسترش زبان فارسی در اقصی نقاط جهان ادامه داد: این زبان در مرزهای ایران نیز به عنوان زبان مشترک همه مردم ایران پذیرفته شده است. مردم ایران از دیرباز در کنار زبان مادری خود، فارسی را برای گفت‌وگو انتخاب می‌کرده‌اند.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با بیان اینکه از وقتی که 25 اردیبهشت روز پاسداشت زبان فارسی و فردوسی نامگذاری شد، ما مسئولیت اصلی برگزاری برنامه‌های این روز را بر عهده گرفتیم، اضافه کرد: امسال یک گام بلند و جدی برداشته و تصمیم گرفته‌ایم که به یک جلسه رسمی اکتفا نکنیم، هر سال یک جلسه برگزار می‌کردیم و امسال علاوه بر مجلس رسمی، از روز 26  اردیبهشت‌ماه نیز به‌عنوان یک فرصت برای این رویداد علمی بهره خواهیم برد. در این دو روز 13 گروه پژوهشی پس از آغاز رسمی مراسم در فرهنگستان نشست علمی و پژوهشی خواهند داشت. 

وی در بخش دیگر صحبت‌های خود به فعالیت‌های فرهنگستان اشاره ضمن اشاره به اینکه یکی از وظایف فرهنگستان یافتن معادل‌های فارسی برای اصطلاحات بیگانه است که وارد زبان فارسی می‌شود، یادآور شد: وظیفه اصلی فرهنگستان دست یافتن به دانش و سازوکار مناسبی برای یافتن معادل است و ما در 34 سال گذشته برای واژه‌گزینی فعالیت های گسترده‌ای کردیم. در حال حاضر گروه واژه‌گزینی 50 متخصص واژه گزینه دارد و تاکنون 110 گروه علمی متشکل از اساتید دانشگاه با ما همکاری کردند. ما بیش از 65 هزار واژه فارسی را در برابر اصطلاحات علمی و تخصصی و عمومی به تصویب رساندیم. اینها هر ساله در فرهنگ مصوب همان سال منتشر و در نمایشگاه کتاب به نمایش در می‌آید.

به گفته حدادعادل؛ اگر واژه‌های مصوب به هزار برسد، یک فرهنگ تخصصی برای آن رشته معرفی می‌کنیم. این تعداد در حال حاضر به 32 هزار واژه رسیده و دو عنوان از این مجموعه امسال در نمایشگاه کتاب عرضه خواهد شد.  

جایگاه فردوسی در میان عامه مردم

بخش دیگر این نشست به پاسخ رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به پرسش‌های اصحاب رسانه اختصاص داشت. حدادعادل در پاسخ به پرسشی درباره چرایی عدم شناخت عامه مردم از فردوسی و اثر سترگ او، شاهنامه، گفت: در طول تاریخ آنقدر که فردوسی نزد عامه مردم شناخته شده بود، در نزد اهل تحقیق مطرح نبوده است؛ در واقع فردوسی یک شاعر مردمی است. نمونه آن هم نقالی است که مردم پیش از تلویزیون، پای نقالی‌ها که روایتگر داستان‌هایی درباره ایران کهن از زبان فردوسی بود، می‌نشستند.

وی با بیان اینکه امروزه نیز اقبال به نقالی دیده می‌شود، ادامه داد: روستاییان با شاهنامه انس داشتند و ما می‌شنیدیم که در برخی از روستاها کسانی بوده‌اند که کل شاهنامه را از حفظ هستند. در دوران ما نیز کارهای فراوانی راجع به آشنایی نوجوانان با فردوسی شده است، اما من قبول می‌کنم که این کافی نیست و جا دارد آثار هنری و رسانه‌ای در این زمینه انجام شود.

شاهنامه خوراک فرهنگی مناسب برای همه ملت‌های جهان است

وی با بیان اینکه شاهنامه خوراک فرهنگی مناسب برای همه ملت‌های فارسی‌زبان و جهان است، ادامه داد: در آبان‌ماه 1402 در دانشگاه سلطان محمد فاتح در استانبول همایشی تحت عنوان شاهنامه در فرهنگ و هنر ملل برگزار شد، ابعاد هنری شاهنامه نزد ملت‌های مختلف در این همایش مطرح شد.

حدادعادل همچنین در ادامه در پاسخ به سؤالی درباره برنامه‌های فرهنگستان برای حوزه ادبیات کودک و نوجوان نیز توضیحاتی داد و گفت: ما گروه خاصی برای ادبیات کودک و نوجوان تاکنون نداشته‌ایم که البته بخشی از آن به دلیل بودجه فرهنگستان است. البته در یکی دو سال اخیر مجلس از این منظر نظر مساعدی به فرهنگستان داشته است که امیدوارم ادامه‌دار باشد.

راه‌اندازی کانون‌های دوستدار زبان فارسی در سراسر کشور

علی یاری، مدیر روابط عمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز در ادامه سخنان حداد عادل گفت: البته فرهنگستان طی تفاهم‌نامه‌ای که با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منعقد کرده قرار است دانشنامه‌ کودکان و نوجوانان را منتشر کند. همچنین قرار است کانون‌های دوستداران زبان فارسی در همه مراکز کانون در استان‌های مختلف راه‌اندازی شود. 

گنج زبان فارسی برای سینما

در ادامه این نشست، حدادعادل در پاسخ به سوالی درباره چرایی عدم توجه به مفاخر شعر فارسی در رسانه ملی و سینما گفت: تصور می‌کنم علت اینکه در عرصه سینمایی و تلویزیونی کمتر به زبان فارسی توجه می‌شود این است که تهیه‌کنندگان و کارگردانان خود با زبان فارسی چنان که باید آشنا نیستند. ما در دانشکده‌های صدا و سیما اگر دانشجویانی را که استعداد ادبی دارند و به آنها توجه کنیم هزاران موضوع برای فیلم‌سازی پیدا خواهند کرد. ما بر سر گنج نهان در یک خرابه نشسته‌ایم و نمی‌دانیم اگر این گنج را استخراج کنیم، چقدر جامعه ما را متفاوت خواهد کرد. در این صورت متوجه می‌شویم حقایق زبان فارسی چقدر از آنچه دنیای غرب دریافت می‌کنیم متفاوت است. وقتی شعر مولانا ترجمه و در آمریکا توزیع شد، برای مدت‌ها کتاب پرفروش شعر در این کشور بوده است. این نشان می‌دهد که مولانا انگشت روی فطرت بشر می‌گذارد.

وی ادامه داد: نثر و داستان‌هایی که در زبان فارسی هست هرکدام می‌تواند مضمونی برای تولید یک کار سینمایی باشد. هشت سال صبر کردیم تا دکتر عابدی «سیاست‌نامه» خواجه نصیرالدین طوسی را تصحیح کرد، اگر کارگردانی به این اثر مراجعه کند، می‌تواند موضوعات متعددی برای تولید اثر هنری بیابد.

تحصیل 10 هزار نفر در هند در رشته زبان فارسی

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره فعالیت‌های بین‌المللی زبان فارسی یادآور شد: 13 سال است که آموزش و گسترش زبان فارسی در خارج از مرزهای ایران از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی بر عهده بنیاد سعدی است. تاکنون 40 عنوان کتاب درسی تخصصی در این مرکز تألیف و بیش از 20 نرم‌افزار طراحی و به 50 کشور جهان معلم اعزام شده است. در هند حداقل یکصد دانشگاه رشته زبان فارسی را در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تدریس می‌کنند و گمان می‌کنم حدود 10 هزار نفر در این رشته در هند تحصیل می‌کنند. در استان پنجاب پاکستان بیش از 250 هزار دانشجو درس زبان فارسی می‌خوانند. ما در بنیاد سعدی از این دست فعالیت‌ها پشتیبانی می‌کنیم.

حدادعادل درباره واژه‌گزینی فرهنگستان و عدم کاربرد آن در میان مردم نیز توضیحاتی داد و گفت: جانشین کردن یک لغت فارسی برای بعضی از امور، دشوار است و در همه زمینه‌ها راه یکسان و سهل نیست. مثلاً اگر "شدآمد" را به جای ترافیک به کار ببریم، چه اشکالی دارد؟ حقیقت این است که آدم به چیزی که عادت کند، به راحتی نمی‌تواند تغییر دهد.

وی با اشاره به انتقادات غیر کارشناسی درباره واژگان مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز گفت: اگر واژه‌ای به دلیل نو بودن جا نمی‌افتد، وظیفه ماست که آن را جا بیندازیم. واژه نو مانند کفش نو است، بعد از چند مدت آدم به آن عادت می‌کند. جفا به فرهنگستان جفا به زبان فارسی و مردم ایران است. برخی گمان می‌کنند که کار فرهنگستان مثل ضرب سکه و خم رنگرزی است.

حدادعادل درباره فعالیت دستگاه‌های مختلف در حوزه زبان فارسی و موازی‌کاری در این‌باره گفت: موازی‌کاری نیست و ما با شورای پاسداشت همکاری نزدیکی داریم و خود فرهنگستان از پیشنهاددهندگان برای راه‌اندازی این شوراست. همانطور که در صنعت صحبت از صنایع بالادستی، میان‌دستی و پایین‌دستی است، در حوزه گسترش زبان فارسی نیز این اولویت‌بندی دیده می‌شود. فرهنگستان کار صنعت بالادستی را انجام می‌دهد و کار آن مورد استفاده همه سطوح است؛ از وزارت ارشاد گرفته تا آموزش و پرورش و ... .

رئیس فرهنگستان زبان فارسی با اشاره به زبان مخفی و رابطه فرهنگستان با آن اضافه کرد: اینکه هر زبانی گونه‌های مختلفی دارد، یک واقعیت است و مخصوص زبان فارسی نیست. در طول تاریخ زبان‌هایی داشتیم که مخصوص زبان حرفه‌های خاص بوده است. امروز نیز این امر رایج است؛ مثلاً پزشکان گاهی به دلایل روانی ترجیح می‌دهند برای عدم اطلاع بیمار، از اصطلاحاتی استفاده می‌کنند که تنها خودشان متوجه می‌شوند. زبان مخفی که دکتر سماعی در اثر خود به آن توجه کرده‌اند، جزو گونه‌های اجتماعی زبان است و این سبک سخن گفتن، عمر معینی دارد و اینطور نیست که جانشین زبان رسمی شود و خطری جدی برای زبان فارسی باشد.