حیات مجاهدانه امام کاظم علیه السلام

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، امام خامنه‌ای همواره بر ضرورت فهم عمیق شرایط اجتماعی و سیاسی دوران ائمه تأکید دارند. دوران امامت امام کاظم علیه‌السلام یکی از سخت‌ترین دوره‌های تاریخی شیعه بود که تحت سیطره حکومت عباسیان، فشارهای سیاسی، خفقان اجتماعی و سرکوب شدید اندیشه‌های دینی و توحیدی شکل گرفته بود. در این شرایط، عباسیان تلاش داشتند با ابزارهای گوناگون، از جمله تقویت تبلیغات ضد شیعی و سرکوب علما، پایه‌های قدرت خود را تثبیت کنند.

 

رهبر معظم انقلاب در تبیین حیات سیاسی امام کاظم علیه السلام می فرمایند: « همه‌ی برادران و خواهران بدانند که ائمه (علیهم السّلام) همه‌یشان بمجرد اینکه بار امانت امامت را تحویل میگرفتند، یکی از کارهائی که شروع کردند، یک مبارزه‌ی سیاسی بود، یک تلاش سیاسی بود برای گرفتن حکومت. این تلاش سیاسی مثل همه‌ی تلاشهائی است که آن کسانی که میخواهند یک نظامی را تشکیل بدهند، انجام میدهند و این کار را ائمه (علیهم السّلام) هم میکردند و امام موسی‌بن جعفر (علیه الصّلاة و السّلام) هم این کار را شروع کرد از سال ۱۴۸، یعنی سال وفات امام صادق (علیه‌الصّلاةوالسّلام) و ادامه پیدا کرد تا سال ۱۸۳، یعنی سال وفات موسی‌بن جعفر؛ سی و پنج سال تلاش موسی‌بن جعفر ادامه پیدا کرد؛ این به طور خلاصه.» (1)

 

ایشان در بیان دیگری به تبیین هدف مبارزات ائمه یعنی تشکیل حاکمیت دینی پرداخته و می فرمایند: « در مسجد الحرام است که ظاهراً به صورت ناشناس موسی‌بن جعفر با هارون برخورد میکند و یک مذاکرات تندی بین آنها رد و بدل میشود و موسی‌بن جعفر ابهت خلیفه را در مقابل حاضران میشکند؛ او آنجا موسی‌بن جعفر را نمیشناسد. بعد که می‌آید مدینه، چند ملاقات با موسی‌بن جعفر دارد که اینها ملاقات‌های مهمی است....یکی از حرف‌هائی که آنجا با موسی‌بن جعفر میزند، این است که میگوید شما بنی‌هاشم از فدک محروم شدید، آل‌علی. فدک را از شماها گرفتند، حالا من میخواهم فدک را به شما برگردانم. بگو فدک کجاست، حدود فدک چیه، تا من فدک را به شما برگردانم. خب معلوم است که این یک فریبی است که میخواهد فدک را برگرداند، به عنوان کسی که حق از دست رفته‌ی آل محمّد را میخواهد به آنها برگرداند، چهره‌ای برای خودش درست کند. حضرت میگوید بسیار خب، حالا میخواهی فدک را به بدهی، من حدود فدک را برای تو معین میکنم. بنا میکنند حدود فدک را معین کردن؛ آن حدودی که امام موسی‌بن جعفر برای فدک معین میکنند، تمام کشور اسلامی آن روز را در بر میگیرد؛ فدک یعنی این. یعنی اینکه تو خیال کنی که ما دعوامان در آن روز بر سر یک باغستان بود، چند تا درخت خرما بود، این ساده‌لوحانه است. مسئله‌ی ما آن روز هم مسئله‌ی چند تا نخلستان و باغستان فدک نبود، مسئله‌ی خلافت پیغمبر بود؛ مسئله‌ی حکومت اسلامی بود.» (2)

 

امام کاظم علیه‌السلام، در چنین فضایی، با تدابیر هوشمندانه و رفتارهای حکیمانه خود، نه‌تنها به مقابله با سیاست‌های ضد دینی عباسیان پرداختند، بلکه شبکه‌ای از نیروهای وفادار و معتقد را برای حفظ جریان تشیع پایه‌ریزی کردند. رهبر معظم انقلاب، این رفتار امام را الگویی برای مواجهه با نظام‌های استبدادی و ظالمانه معرفی می‌کنند.

 

امام خامنه ای می فرمایند: «زندگی موسی‌بن جعفر یعنی امامت موسی‌بن جعفر در سخت‌ترین دورانها شروع شد. هیچ دورانی به گمان من بعد از دوران امام سجاد به سختی دوران موسی‌بن جعفر نبود. موسی‌بن جعفر در سال ۱۴۸ به امامت رسیدند، بعد از وفات پدرشان امام صادق (علیه الصّلاة و السّلام). سال ۱۴۸ اینجوری است اوضاع که بنی‌عباس بعد از درگیری‌های اول، بعد از اختلافات داخلی، بعد از آن جنگهائی که بین خود بنی‌عباس در اول خلافتشان به وجود آمد، از گردن‌کشان بزرگی که خلافت آنها را تهدید میکردند، مثل بنی‌الحسن، محمّدبن عبداللَّه حسن، ابراهیم بن عبداللَّه بن الحسن و بقیه‌ی اولاد امام حسن که جزو مبارزین و شورشگران علیه بنی‌عباس بودند، فارغ شدند و همه‌ی اینها را منکوب کردند، سرکوب کردند... در یک چنین شرایطی که منصور در کمال قدرت و در اوج سلطه‌ی ظاهری زندگی میکند، نوبت به خلافت موسی‌بن جعفر (علیه‌الصّلاةوالسّلام) رسید که یک جوانی است تازه سال و با آن همه مراقب، به طوری که کسانی که میخواهند بعد از امام صادق بفهمند که دیگر حالا به کی باید مراجعه کرد، با زحمت میتوانند راه پیدا کنند و موسی‌بن جعفر را پیدا کنند و موسی‌بن جعفر به آنها توصیه میکند که مواظب باشید اگر بدانند که از من حرف شنفتید و از من تعلیمات دیدید و با من ارتباط دارید، «الذبح»؛ کشتن هست، مراقب باشید. در یک چنین شرایطی، موسی‌بن جعفر به امامت میرسد و مبارزه را شروع میکند.» (3)

 

رهبر معظم انقلاب، صبر امام کاظم علیه‌السلام را یک صبر انقلابی می‌دانند، نه صبری منفعلانه. امام در طول سال‌های دشوار زندان و محدودیت، نه‌تنها از مسیر مبارزه بازنایستادند، بلکه با صبر، تدبیر امر شیعیان، شبکه گسترده‌ای از نمایندگان و یاران را در سراسر جهان اسلام ایجاد کردند. در اندیشه امام خامنه‌ای این رویکرد شبکه‌سازی امام، الگویی برای سازماندهی نیروهای انقلابی و مؤمن در شرایط فشار و خفقان است. دورانی که امام علیه السلام بارها از سوی دستگاه حاکمیتی عباسی یک خطر جدی تلقی شده و در معرض شهادت قرار گرفته است. در گزارشات تاریخی است که امام کاظم علیه السلام را دفعات متعددی به شام آوردند و توطئه های مختلفی برای به شهادت رساندن ایشان چیدند.

 

زندگی امام کاظم علیه السلام در اندیشه رهبر معظم انقلاب یک جهاد مستمر سیاسی در تقابل دستگاه طاغوتی عباسی است. ایشان به یکی از ابعاد مغفول حیات مبارزاتی امام کاظم علیه السلام اشاره کرده و می‌فرمایند: «یک نکات بسیار ریز و روشن نشده‌ای در زندگی موسی‌بن جعفر است. موسی‌بن جعفر یقیناً یک دورانی را در خفا زندگی میکرده است. اصلاً زندگی زیرزمینی که معلوم نبوده کجاست، که در آن زمان خلیفه‌ی وقت افراد را میخواست، از آنها تحقیق میکرد که موسی‌بن جعفر را شما ندیدید؟ نمیدانید کجاست؟ و آنها اظهار میکردند که نه؛ حتی یکی از افراد را آنطور که در روایت هست، موسی‌بن جعفر به او گفتند که تو را خواهند خواست. و راجع به من از تو سئوال خواهند کرد که تو کجا دیدی موسی‌بن جعفر را، بکلی منکر بشو، بگو من ندیدم؛ همین‌جور هم شد. آن شخص زندانش کردند، بردند برای اینکه از او بپرسند موسی‌بن جعفر کجاست. شما ببینید زندگی یک انسان اینجوری، زندگی کیست....روایت هست، که موسی‌بن جعفر مدتی اصلاً در مدینه نبوده است؛ در روستاهای شام تحت تعقیب دستگاه‌های حاکم وقت و مورد تجسس جاسوسها، از این ده به آن ده، از آن ده به آن ده، با لباس مبدل و ناشناس که حضرت به یک غاری میرسند و در آن غار وارد میشوند و یک فرد نصرانی در آنجاست، حضرت با او بحث میکنند و در همان وقت هم از وظیفه و تکلیف الهی خودشان که تبیین حقیقت هست، غافل نیستند؛ با آن نصرانی صحبت میکنند و نصرانی را مسلمان میکند. زندگی پرماجرای موسی‌بن جعفر یک چنین زندگی است که شما ببینید این زندگی چقدر زندگی پرشور و پرهیجانی است. ما امروز نگاه میکنیم موسی‌بن جعفر، خیال میکنیم یک آقای مظلوم بی‌سروصدای سربه زیری در مدینه بود و رفتند مأمورین این را کشیدند آوردند در بغداد، یا در کوفه، در فلان جا، در بصره زندانی کردند، بعد هم مسموم کردند، از دنیا رفت، همین و بس؛ قضیه این نبود. قضیه یک مبارزه‌ی طولانی، یک مبارزه‌ی تشکیلاتی، یک مبارزه‌ای با داشتن افراد زیاد در تمام آفاق اسلامی بود.» (4)

 

بنابراین زندگی امام کاظم علیه السلام از منظر رهبر معظم انقلاب یک حیات مبارزاتی سیاسی برای برچیدن نظام حاکمیتی است و امام در این جهاد هرگز دست از مقاومت نکشیدند و شبکه شیعی را در اوج خفقان و فشار راهبری و هدایت کرده و تقویت کرده اند. امام کاظم علیه السلام ثابت کردند که تلاش و جهاد در این راه همان احدی الحسنینی است که سر انجام یا به حاکمیت و با به شهادت منجر خواهد شد.