تعالی جامعه در سایه رعایت تقوای فردی، اجتماعی، گروهی و جریانی

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین حسین بنیادی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در یادداشتی به مناسبت رحلت جانگداز پیامبر اکرم(ص) به تبیین نکاتی در خصوص تقوای فردی و اجتماعی پرداخته است که متن کامل آن بدین شرح است:

بیست و هشتم ماه صفر مصادف است با رحلت جانگداز پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله، ضمن عرض تسلیت ایام پایانی این ماه، به نظـر می‌رسد یکی از بزرگترین خواسته‌ها و تلاش‌های پیامبر اکرم(ص) تحقق جامعه مؤمن و متعالی اسلامی است که بر مبنای پایبندی به اصول اعتقادی و مراعات تقوا، شکل می‌گیرد، جامعه نبوی و مدینة النبی محصول ایمان و تقوایی بود که در میان افراد، کارگزاران و جریان اسلام ناب وجود داشت، رسول گرامی اسلام در بیانی کوتاه و پر معنا می‌فرمایند: «مَن رُزِقَ تُقىً فَقَد رُزِقَ خَيرَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ؛ هر كس تقوا روزى‌اش شود، خير دنيا و آخرت روزى او شده است» (نهج الفصاحه - ص ۷۶۹ - ح ۳۰۱۵) این بیان نورانی بهانه و انگیزه‌ای شد تا به نقش تقوا در میان بخش‌های مختلف جامعه و تأثیرات آن در تحقق جامعه اسلامی، اشاره‌ای شود.

تقوا ملازم با حکم شرع و عقل و ملائم با فطرت بشر

تقوا، عنوان پرمعنایی است که کثرت بیان آن در قران کریم و احادیث، نشان می‌دهد ترقی و تعالی جامعه دینی در پرتو رعایت آن، همگان به مقاصد و اهداف مشروع و مطبوع خود می‌رسند؛ تقوا از زمره واژگانی است که ملازم با حکم شرع، عقل است و ملائمت با فطرت بشر دارد، حتی اگر جامعه‌ای بدون آنکه توجه به شرع و احکام توحیدی داشته باشد اما سیر رفتاری خود را با برخی از مصادیق تقوا مانند صداقت در گفتار و رفتار همراه و آمیخته کند در همان حیطه به توفیقاتی می‌رسد، از این‌رو مصادیق و مواردی که همراه با تقوا و معیارهای اسلامی انجام شود، شامل همه‌ی انسان‌ها می‌شود؛ پر واضح است که ایمان همراه با تقوا بشارت دهنده و تضمین کننده سلامت و عاقبت نیک در دنیا و آخرت می‌باشد(انّ العاقبة للمتقین) اما آنچه که شمولیت خطابات قرانی به عمل همراه با تقوا را بیان می‌کند، عموم انسانها(یا ایها الناس اتقوا ربکم...) و با تأکید و تکرار بیشتری مومنان را دربر می‌گیرد(یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله...)

آنچه در این خلاصه طرح می‌شود شمولیت رعایت تقوا در اندیشه‌‌ها، گفتارها و رفتارها نسبت به چهار دسته «افراد» و «جامعه» و «گروه‌ها یا احزاب» و «جریان‌های فعال اجتماعی» می‌باشد.

تقوا و جهات ایجابی و سلبی

ابعاد معنایی تقوا دربردارنده انجام اموری است که مطابق با عقل،‌ شرع و وجدان‌ها باشد و از طرفی دوری و پرهیز از اموری که مخالف این سه باشد تا بتوان از جایگاه تقواگرایی، حقوق الله و حقوق الناس و حقوق النفس مورد توجه و عمـل قرار گیرد، یعنی تکالیف انسانها نسبت به خداوند متعال، نسبت به انسان‌ها و نسبت به خودشان که در مورد اخیر فرد خود را فراموش نمی‌کند و نسبت به خود بیگانه نمی‌باشد؛ با این وصف شخص متقی - حقیقی یا حقوقی - تقوا را در دو حیطه‌ی انجام برخی افعال و ترک برخی از افعال باید مراقبت و مواظبت کند تا در این مسیر نورانی و نویدبخش، معیارِ افکار یا گفتار یا رفتـار خود را تقوا قرار دهند تا شخصیت و منش آنها در ظاهر و باطن، کمال یافته و در زمره‌ی «متقین» به معنای واقعی باشند و امنیت حاصل از تقوا، برکات خود را به آحاد جامعه برساند؛ در حقیقت نتیجه تقواپیشگی و پرهیزگاری، رعایت حال دیگران است تا هم فرد و هم جامعه ساخته شوند.

تقوا در متن فعالیت‌های بشر نمود پیدا می‌کند

تقوا نه امری شعاری است و نه امری صرفاً ادعایی بلکه اگر چنین باشد خود ضد تقوا و اخلاق می‌شود و جامعه را تهی از حقیقت انسانی و ایمانی می‌نماید؛ تعهدات و تقیدات انسان‌ها و جوامع بصورتی که ظهور افعال حسنه و ثمرات آن عینیت پیدا کند و در تعاملات خرد و کلان خود را نمایان سازد، نشانه‌های انسان و جامعه خودساخته در بستر تقوا می‌باشد، بطوریکه «انسان متقی» و «جامعه متقین» هویتی واقعی از دینداری و نمایی از انسان مومن و جامعه مومنین و معتقدین را دارا باشد و این برای تمام گروه‌های جامعه که داعیه پیروی از اسلام راستین را دارند معیار سنجش سلیم بودن انسان‌ها، جوامع، گروه‌ها و جریان‌ها از بی‌تقوایی و بی‌تفاوتی به اصل اسلام و نهاد انسان و بنیان جامعه می‌باشد.

تقوای سیاسی مهم‌ترین نیازِ امروز ایران و جهـان

از میان "تقواهای مضاف" مانند تقوای علمی، تقوای کاری، تقوای روابط و... تقوای سیاسی از جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چنانکه سیاست‌ورزی شعبه‌ای از تقوا است و سیاسی‌کاری خلاف تقوا می‌باشد و چنانکه جامعه‌ی ورزیده در سیاست یک امتیاز در تقواگرایی است اما جامعه سیاست‌زده خلاف تقوا است. مهم‌ترین عناصر تقوای سیاسی را باید در هوشمندی و عمل همراه با اخلاص، صداقت و فداکاری جستجو کرد که متأسفانه گاه بی‌مهابا در تصمیم‌سازی‌ها، سخنان و رفتار و کردار انسان‌ها، گروه‌ها و جریان‌ها، حقیقت تقوا نادیده گرفته می‌شود و زمینه‌های گسترش ناهنجاری‌ها را مهیا می‌سازد و کاملا مشهود است که بی‌تقوایی در سران کشورهای متنفذ جهان و مجامع بین‌المللی از وخامت بیشتری برخوردار است چنانکه در مسأله فلسطین، جوامع بشری و نهادهای بین‌المللی به جایی رسیده‌اند که این همه ظلم فاحش و نسل‌کشی را نمی‌بینند و بلکه از آن برای مطامع و منافع خود بهره می‌برند که یقینا چنین کسانی در پیشگاه خالق و مخلوق، مسئول و مردود شدگان در امور انسانی و الهی و جزو بی‌تقواترین افراد دوران محسوب می‌شوند که دنیایی لجام گسیخته و گسسته‌ی از هرگونه وجدان و تعهدات الهی و انسانی ساخته‌اند.

تقوای فردی، تقوای اجتماعی، تقوای گروهی و تقوای جریانی

تقوا را باید در میان افراد و گروه‌ها و نشانه‌های آن را در جامعه و حیطه فعالیت‌ها جستجو و مشاهده کرد به تعبیر دیگر تحقق جامعه متعالی و پیشرفته در حوزه‌های مختلف اجتماعی، نشان دهنده وجود افراد، گروه‌ها و جریاناتی است که با تکیه بر ورهیزگاری، تأثیرگذار در جامعه هستند و جریان فکری و پیشرفت علمی، فرهنگی و اقتصادی را تشکیل می‌دهند که این امر نیز از امور نسبی است، هرچه افراد و گروه‌ها و جریانات در مسیر تقوا گام بردارند آثار آن نیز بیشتر در رفتار افراد و پیشرفت جامعه معلوم می‌شود و از جانب دیگر هر چه بی‌تقوایی و فاصله گرفتن از ارزش‌ها در میان اینان شکل بگیرد، ایستایی و واپس‌گرایی خود را نمایان‌تر می‌سازد.

در این مجال روی سخن بیشتر به گروه‌ها و جریان‌هایی است که عنان جریان‌سازی در جامعه را به عهده گرفته‌اند می‌باشد، که اگر ملاک فعالیت حزبی، جناحی و جریانی خود را بر میزان تقوا قرار دهند، اقبال مردم و تأثیر آنها در جامعه پیشرفته، بیشتر می‌باشد به صورتیکه «جریان متقین» و «جامعه متقین»  که آرمان بزرگ انقلاب اسلامی است، محقق گردد و به این وعده و اراده الهی باور داشته باشند که «انّ للمتقین مفازا» پیروزی و رستگاری جوامع و جریانات و خیر دنیا و آخرت وابسته به تعهداتی است که در بستر تقــوا ایجاد می‌شود.

بازگشت به تقواگرایی، جامعه را در تمام بخش‌ها موفق می‌سازد

در میان مردم که باشی این خواسته را با لحنی صریح متوجه خواهی شد که خواسته‌های مردم نسبت به عملکرد مسئولان و مدیران، رعایت تقوا در شئون مختلف است،‌ این مردم مؤمن و دارای روحیه صبر و ایثار در میدان عمل بوده و هستند اما گلایه‌ها آنجا شروع می‌شود که برخی از مسئولان و کارگزاران نظام اسلامی، صداقت را کنار می‌گذارند،‌ تلاش کافی ندارند، محاسبه کاملی نسبت به کاستی‌های جامعه ندارند، بعضاً قدرت انجام یا تخصص کافی ندارند، وعده‌های غیر قابل تحقق می‌دهند، تکیه گاه مظلومان نیستند، در مواقع لازم روحیه جهادی ندارند، برنامه‌هایی نسنجیده با اتفاقات و تنگناهای مختلف ارائه می‌کنند، بر اختلافات دامن می‌زنند، در قالب جناح‌ها و دسته‌های سیاسی، دعواهای بیهوده به راه می‌اندازند و... که اگر این امور با نگاه مترقی تقوامدار سامان بیابند، بسیاری از معضلات و مشکلات جامعه بویژه روان جامعه دارای آرامش خواهد شد که این امری است که تمام جریان‌های فعال در جامعه با تمسک به آیات نورانی قران و احادیث معصومین علیهم‌السلام می‌توانند فضای کشور را به سمت وعده‌های صادق، امید صادق و حل مشکلات سوق دهند.