حجتیه؛ از مشروعیت دادن به رژیم شاه تا مقابله با انقلاب اسلامی

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، طی رزوهای گذشته خبری درباره درگذشت حسن افتخارزاده سبزواری جانشین شیخ محمود حلبی در انجمن حجتیه در سن ۸۸ سالگی منتشر شد؛ خبری که موجب شد بار دیگر  بحث‌ها درباره انجمن حجتیه داغ شود.

انجمن حجتیه، که در سال 1332 تحت عنوان «انجمن ضد بهائیت» توسط محمود ذاکر زاده تولایی (حلبی) تأسیس شد، در ابتدا هدف خود را مقابله با بهائیت و پاسخ به شبهات آن اعلام کرد. با اوجگیری نهضت ملی نفت از سال ۱۳۲۸، حلبی نیز به این نهضت پیوست و منابر او رنگ و بوی سیاسی گرفت. شکست نهضت نفت موجب شد تا حلبی برجای از آن پس، دیگر به فعالیت مستقیم سیاسی نپردازد و با تأسیس انجمن حجتیه عزم خویش را بر پیشبرد امور انجمن استوار کند.

حجت‌الاسلام مهدی طائب در گفت‌وگویی، نقل کرده است که مرحوم حلبی در رابطه با علت تشکیل حجتیه به وی گفته است: ما دیدیم تمام شبهاتی که درباره دین و احکام دین و مؤمنین هست پاسخگو دارد، اما جریان بهائیت که در ایران آمده و دارد کار می‌کند پاسخگو ندارد و لذا آمدم برای پاسخگویی به این جریان متصدی شدم و افرادی را تربیت کردم تا به شبهات بهائیت پاسخ بدهند و در برابر هجوم آن‌ها از تشیع دفاع کنند. این‌ها مطالبی است که مرحوم آقای حلبی برای خود بنده بیان کردند.

این انجمن در برهه‌ای زمان مورد حمایت برخی از مراجع از جمله امام خمینی (ره) قرار گرفت و حتی اجازه استفاده از وجوهات شرعیه به این جریان داده شد.

اما با گذشت زمان و تغییرات فکری درونی این جریان، امام خمینی (ره) نسبت به فعالیت‌های انجمن حجتیه واکنش نشان داد. امام خمینی (ره) در ابتدا از این انجمن حمایت کرد، اما پس از مدتی متوجه انحرافات فکری و سیاسی آن شد و مواضع خود را علیه انجمن تغییر داد. ایشان در نهایت اجازه استفاده از وجوهات شرعیه را از انجمن سلب کردند.

در تحلیل مشی انحرافی انجمن حجتیه، به دو نکته اساسی در اساسنامه این انجمن برمی‌خوریم که از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. یکی مربوط به عدم دخالت در امور سیاسی است و دیگری پذیرش مشروعیت رژیم سلطنتی شاه خائن.

در تبصره 2 ماده دوم اساسنامه آمده است: «انجمن به هیچ وجه در امور سیاسی مداخله نخواهد داشت و نیز مسؤلیت هرنوع دخالتی را که در زمینه‌های سیاسی از طرف افراد منتسب به انجمن صورت گیرد، بر عهده نخواهد داشت.»

علاوه بر این، اساسنامه انجمن بر پذیرش مشروعیت رژیم سلطنتی شاه تأکید دارد و تصریح می‌کند که تمامی فعالیت‌ها باید در چارچوب قوانین کشور انجام شوند. این نکته در تقریباً تمامی بندهای اساسنامه به‌طور مکرر بر آن تأکید شده است.

در سال 1362، پس از سخنرانی امام خمینی (ره) علیه انجمن حجتیه، این جریان بیانیه‌ای صادر کرد و اعلام کرد که فعالیت‌های خود را به طور «ظاهری» متوقف می‌کند، اما به وضوح نشان داد که همچنان به صورت مخفیانه فعالیت‌های خود را ادامه می‌دهد. به رغم تعطیلی ظاهری، تشکیلات انجمن حجتیه به فعالیت‌های زیرزمینی خود ادامه داد و تا به امروز این فعالیت‌ها به صورت پنهانی در جریان است. برخی از اعضای انجمن در سال‌های اخیر به طور رسمی از بازگشت به فعالیت علنی سخن گفته‌اند.

مواضع امام در این زمینه به وضوح در منشور روحانیت قابل مشاهده است، جایی که امام (ره) به صراحت به نقد گفتمانی جریان حجتیه پرداختند.

«دیروز مقدس نماهای بیشعور می گفتند دین از سیاست جداست و‏‎ ‎‏مبارزۀ با شاه حرام است، امروز می گویند مسئولین نظام کمونیست شده اند! تا دیروز‏‎ ‎‏مشروب فروشی و فساد و فحشا و فسق و حکومت ظالمان برای ظهور امام زمان ـ ارواحنا‏‎ ‎‏فداه ـ را مفید و راهگشا می دانستند، امروز از اینکه در گوشه ای خلاف شرعی که هرگز‏‎ ‎‏خواست مسئولین نیست رخ می دهد، فریاد «وا اسلاما» سر می دهند! دیروز‏‎ ‎‏«حجتیه ای»ها‏‎ مبارزه را حرام کرده بودند و در بحبوحۀ مبارزات تمام تلاش خود را‏‎ ‎‏نمودند تا اعتصاب چراغانی نیمۀ شعبان را به نفع شاه بشکنند، امروز انقلابی‌تر از انقلابیون‏‎ ‎‏شده اند!»‌صفحه 281 جلد 21 صحیفه امام خمینی

حجت‌الاسلام طائب در این راستا گفته است: انجمن به دلیل اینکه در تفکر خودشان به طور مبنایی ایجاد حکومت قبل از امام زمان را ممنوع می‌دانست نمی‏‎‌توانست با جمهوری اسلامی منطبق شود ولی از طرف دیگر هم خودش را به تبلیغ برای امام زمان مقید می‌دانست. قبل از انقلاب تفکرشان هم این بود که اگر ما با شاه مبارزه کنیم از بین می‌رویم لذا گفتند که در حکومت بروید مشغول شوید. خیلی از این آقایان انجمنی در رژیم پهلوی مشغول به کار بودند. بعد از انقلاب هم که دیدند حکومت شبه اسلامی شده است گفتند بروید و جذب سیستم شوید اما تفکرات خودمان را تبلیغ و اجرا کنیم و بدین ترتیب خیلی از این آقایان نفوذی شدند.

وی درباره نوع بینش حجتبه می‌گوید: شما می‌خواهید مهدویت را نجات دهید.  مهدویت اصیل یعنی اینکه شیعه به یک نقطه‌ای برسد که بتواند زمینه ظهور حضرت را  فراهم کند؛  لازمه زمینه‌سازی ظهور قدرتمند شدن است. امام زمان برای چه غیبت کردند؟ پاسخ این است که در آن زمان شیعیان قدرتی نداشتند. بنابراین وقتی هم که حضرت ظهور می‌کنند و اعلام می‌کنند: یا اهل العالم انا بقیة‌الله اگر قدرتی وجود نداشته باشد ایشان را شهید می‌کنند و هیچ فرقی با زمان غیبت ایشان نیست. اگر قرار بوده که ایشان به اعجاز بر دشمنان غلبه پیدا کنند که از همان ابتدا خداوند این کار را می‌کرد و غیبتی صورت نمی‌گرفت.

سرانجام، پس از درگذشت محمود ذاکر زاده تولایی (حلبی) در سال 1376، سید حسن افتخارزاده به عنوان پدر معنوی انجمن حجتیه رهبری این جریان را ادامه داد.

در نهایت، می‌توان گفت که انجمن حجتیه در طول تاریخ خود از یک جریان فکری مبارز با بهائیت به یک جریان زیرزمینی تبدیل شده است که همچنان در پی گسترش عقاید خود در راستای تضعیف نظام جمهوری اسلامی است.