ضعف در تبدیل نظریه به سند اجرایی، گره کور تحول حوزه/ سند تحول حوزه علمیه به زودی رونمایی می شود

اخیرا رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولان جامعه الزهرا باز هم بر لزوم تحول حوزه علمیه تأکید کردند؛ مطالبه ای که از روز های ابتدای زعامت و رهبری شان مطرح شد و با گذشت نزدیک به 40 سال هنوز آنطور که باید به آن عمل نشده است. 

از این رو سراغ حجت الاسلام محمد وکیلی مسئول اندیشکده حوزه علمیه و از اعضای معاونت نظارت و برنامه ریزی حوزه علمیه رفتیم تا پیرامون مسئله تحول حوزه علمیه گفت و گویی داشته باشیم.

رسا ـ رهبر معظم انقلاب سال 68 در دیدار با طلاب و فضلا حوزه علمیه از مسئولان امر می خواهند که بررسی کنند چرا در طول سال های متمادی با اینکه عده ای قصد بر تحول حوزه داشتند، حوزه متحول نشد. به عنوان کسی که دستی در کار طرح و برنامه دارید نظر شما در این رابطه چیست؟

بحث های تئوری و نظری در حوزه زیاد است، اما وقتی به مرحله طراحی روش، الگو و تنظیم سند اجرایی به صورتی که کارها گام به گام بر اساس آن جلو رود می رسیم، معمولا به مشکل بر می خوریم و متأسفانه در این زمینه دچار ضعف هستیم. و البته این مسئله هم ریشه های خاص خودش را دارد. در این زمینه اگر جست و جو کنید بزرگانی از علما هم بحث های مفیدی انجام دادند، اما همانطور که عرض کردم مشکل ما تبدیل نظریه به یک منظومه و الگوی عملیاتی تحولی است که به توان بر اساس آن عملکرد را نقد کرد و حتی از آن سند بازخورد گرفت؛ به نظر بنده گره کور تحول حوزه این مسئله است.

رسا ـ آیا در حوزه علمیه در زمینه ایجاد سند تحولی اقدامی صورت گرفته است؟

 همین مسئله در اندیشکده حوزه مطالعه شد و بعد از این که ما مجموعه طرح و اسناد راهبردی حوزه علمیه را تدوین و منسجم کردیم و عنوانش را اسناد تحولی گذاشتیم؛ سوال ایجاد شد که فرق اسناد تحولی و اسناد غیر تحولی چیست؟ و همین باعث شد به سمت این برویم و بر اساس اندیشه مدیر حوزه های علمیه و منویات رهبر معظم انقلاب مطالعاتی در این زمینه آغاز شد؛  و تمام تلاشمان این بود که در اندیشکده از تئوری عبور کنیم و به یک روش و الگوی تحولی در حوزه برسیم.

رسا ـ این سند تحول حوزه که می فرمایید، چه سرفرصل هایی دارد؟ 

در این سند سراغ تاریخچه بحث تحول رفته ایم، عرصه های تحول، ظرفیت ها و سرمایه های قابل استفاده برای تحول، چشم انداز تحول از جمله سرفصل های مهم این سند تحولی است. این سند نزدیک 90 درصد تکمیل شده و ان شاالله تا 6 ماه دیگر رونمایی خواهد شد.

رسا ـ گاهی تصور می شود برخی با تحول در حوزه مخالف هستند یا با برخی از تحول های موردی مخالفت دارند، نظر شما در این باره چیست؟

گمان نمی کنم کسی از تحول بدش بیاید یا با تحول مخالف باشد، بلکه اختلاف در چگونگی تحول است. تحول همچون گوهری است که همه به دنبالش هستند اما برخی با تصور و فهم نادرست به گوهری تقلبی دست پیدا می کنند.

رسا ـ چه باید کنیم که اختلاف کم شود و در مسیر تحول دچار کارهای سطحی و یا احیانا انحراف نشویم؟

مرحله اول این است که باید تعریف درستی از تحول داشته باشیم، یعنی باید حیثیت وجودی حوزه متناسب با شرایط زمانی و مکانی باشد. برخی طرح ها و برنامه ریزی ها نباید برمبنای آرمان باشد، بلکه باید با واقعیت هماهنگ شود. راهبرد های باید با چندگام به راهکار های جزئی و عملیاتی ختم شود تا به خوبی اجرا شود.

یکی از آسیب های تحول، اصحاب و متصدیان تحول هستند که باید در انتخاب افراد در این زمینه دقت زیادی به خرج داد و هرچه صاحبان اندیشه و ممتازان در علم در این عرصه ورود پیدا کنند و گفتمان سازی کنند سبب جلوگیری از انحراف خواهد شد.

رسا ـ در مدت تصدی اندیشکده حوزه علمیه چه فعالیت هایی در جهت تحول شکل داده اید؟

قبل از دوره آیت الله اعرافی اندیشکده ای وجود نداشت، پس از تصدی ایشان اندیشکده به وجود آمد و با استفاده از ایده و طرح های طلاب و دیگر اندیشمندان توانستیم اسناد و طرح های حوزه علمیه را به صورت یک مجموعه 100 جلدی منسجم طراحی کنیم که قابل ارائه به مراکز مختلف حوزوی و طلاب است. همین که طرح و اسناد به صورت منظم نوشته شود و جمع آوری شود، اولین بار در دوره آیت الله اعرافی صورت گرفت و قبل از این دوره  اگر طلبه ای یا نهادی از ما می پرسید چه طرح و برنامه ای برای اداره حوزه دارید به این صورت منظم چیزی برای عرضه نداشتیم.

خود صرف نوشته شدن اسناد و طرح های جامع باعث هویت بخشی به طلاب و نهاد های حوزوی شده و زمینه  ارتباط بیشتر و بهتر مسئولان با طلاب را فراهم می کند. 

رسا ـ قطعا توضیح و شرح این اسناد در این زمان کوتاه امکان ندارد، اگر امکان دارد به یک مورد شاخص در این سندها اشاره بفرمایید؟

یکی از کار های شاخصی که قبلا انجام نشده بود؛ احصاء کارویژه های طلبگی است. حدود 400 کار ویژه برای طلاب احصاء شده که طلاب می توانند در این جایگاه ها رسالت طلبگی خودشان را انجام دهند و این سند کارویژه را در هیچ نهاد دیگری سراغ ندارم که انجام داده باشند. این سند باعث درک بهتر طلاب از آینده خود و اثر هویت بخشی خواهد داشت.