مقایسه تطبیقی جایگاه زن در قرآن و فمینیسم؛ از کرامت ذاتی تا برابری اجتماعی

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، خانم سنا خلف حیاوی، پژوهشگر و معاون پژوهش مدرسه علمیه تخصصی الزهرا(س) اهواز درگفت‌وگویی به بررسی موضوع «مقایسه تطبیقی جایگاه زن از منظر قرآن کریم و نظریات فمینیسم» پرداخت و بیان کرد: قرآن کریم بر اساس یک جهانبینی توحیدی و الهی شکل گرفته است که در این دیدگاه، انسان (اعم از زن و مرد) به عنوان مخلوق خداوند، دارای کرامت ذاتی است و قرآن کریم با تاکید بر عدالت، تقوا و مسئولیت‌پذیری، جایگاه زن را در چارچوب خانواده، جامعه و رابطه با خدا تعریف می‌کند، آیاتی مانند «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ» (ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم، ۷۰ سوره اسرا) نشان دهنده ارزش ذاتی انسان، فارغ از جنسیت، است.

وی افزود: فمینیسم بر پایه اصول سکولار و انسان محور، استوار است و این جنبش در صدد برابری کامل زن و مرد در تمامی عرصه های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی می‌باشد، فمینیسم نیز در اشکال مختلف خود مانند (فمینیسم لیبرال، رادیکال، مارکسیستی و...) به نقد ساختارهای قدرت مردسالارانه و تبعیض های تاریخی علیه زنان پرداخته است.

برابری و تفاوت‌های جنسیتی

معاون پژوهش مدرسه علمیه تخصصی الزهرا(س) اهواز ادامه داد: قرآن کریم بر برابری ارزش انسانی زن و مرد تأکید می‌کند و می‌فرماید: «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ» (گرامی ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست، ۱۳ حجرات)، با این حال قرآن تفاوت‌های طبیعی و نقش‌های متفاوت زن و مرد در خانواده و جامعه را به رسمیت می‌شناسد مانند مسئولیت‌های مالی مرد در خانواده و نقش مادری و تربیتی زن به عنوان بخشی از نظام تکاملی خلقت در نظر گرفته شده است و قرآن به زنان حق مالکیت، حق ارث، حق مشارکت در امور اجتماعی و سیاسی و حق آموزش می‌دهد.

وی اعلام کرد: فمینیسم به دنبال از بین بردن هرگونه تبعیض جنسیتی و ایجاد برابری مطلق بین زن و مرد است، در حالی که برخی شاخه‌های فمینیسم تفاوت‌های بیولوژیک بین زن و مرد را نادیده می‌گیرند یا آن‌ها را به عنوان ساختارهای اجتماعی قابل تغییر تفسیر می‌کنند زیرا فمینیسم بر استقلال فردی، آزادی انتخاب و حقوق برابر در تمامی زمینه‌ها تأکید دارد.

خانواده و نقش‌های جنسیتی

خلف حیاوی گفت: قرآن خانواده را به عنوان واحد بنیادین جامعه می‌داند و نقش‌های مکمل زن و مرد در خانواده را مورد تأکید قرار می‌دهد، مرد نیز به عنوان مسئول تأمین مالی خانواده و زن به عنوان محور تربیت و پرورش فرزندان معرفی می‌شود، آیاتی مانند «وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ» (و برای زنان حقوقی شایسته بر عهده مردان است، ۲۲۸ بقره) نشان دهنده توجه قرآن به حقوق متقابل زن و مرد در خانواده است اما فمینیسم به نقد نقش‌های سنتی جنسیتی در خانواده می‌پردازد و به دنبال بازتعریف نقش‌های زن و مرد در چارچوب برابری کامل است و برخی شاخه‌های فمینیسم ساختار خانواده سنتی را به عنوان نهادی مردسالارانه نقد کرده و به دنبال ایجاد الگوهای جایگزین برای زندگی مشترک هستند زیرا فمینیسم بر تقسیم مساوی مسئولیت‌های خانوادگی بین زن و مرد تأکید دارد.

حقوق اجتماعی و سیاسی

وی مطرح کرد: قرآن برای زنان حقوق بسیاری قائل است، در صدر اسلام نیز زنان در بیعت، جهاد و دیگر فعالیت‌های اجتماعی، مشارکت فعال داشتند، با این حال برخی تفاوت‌های حقوقی بین زن و مرد (مانند تفاوت در سهم ارث) بر اساس مسئولیت‌های مالی و اجتماعی آن‌ها تبیین شده است اما در مقابل، فمینیسم به دنبال دستیابی زنان به حقوق کامل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است و این جنبش در طول تاریخ به مبارزه برای حق رأی، دستمزد برابر، فرصت‌های شغلی و حضور در عرصه‌های تصمیم‌گیری پرداخته و برابری کامل در تمامی زمینه‌ها را بدون در نظر گرفتن تفاوت‌های جنسیتی مطالبه می‌کند.

آزادی و حجاب

معاون پژوهش مدرسه علمیه تخصصی الزهرا(س) اهواز افزود: قرآن بر حجاب و پوشش زنان به عنوان راهی برای حفظ کرامت و حریم شخصی تأکید می‌کند، آیاتی مانند «قُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» (به زنان مؤمن بگو دیدگان خود را فروگیرند و پاکدامنی خود را حفظ کنند، ۳۱ نور) نشان دهنده این دیدگاه است زیرا حجاب در قرآن به عنوان ابزاری برای ایجاد تعادل اجتماعی و حفظ حریمهای اخلاقی در نظر گرفته شده است، در حالی که فمینیسم به دنبال آزادی کامل زنان در انتخاب پوشش و سبک زندگی است و برخی شاخه‌های فمینیسم حجاب را به عنوان نمادی از محدودیت و کنترل مردانه بر بدن زنان نقد می‌کنند و برخی دیگر از فمینیست‌های مسلمان حجاب را به عنوان انتخاب شخصی و نماد هویت دینی می‌پذیرند.