فلسفه قیام عاشورا، ابعاد عمیقی از هستی را روشن می‌سازد و به پرسش دیرین چگونگی جمع وجود شر با عدل الهی در عالم،پاسخی ژرف ارائه می‌دهد.این واقعه نشان می‌دهد که شر منافاتی با حکمت الهی ندارد و فرصتی برای تجلی خیر،انتخاب آگاهانه و مسئولیت پذیری انسان است.
چگونه می توان وجود شر را با عدل الهی در عالم جمع کرد؟
فلسفه، پیوسته در پی درک و تبیین عمیق ابعاد هستی، انسانیت و رویدادهای سرنوشت ساز است. از جمله این رویدادها، قیام عاشورا است که سرشار از درس های فلسفی و کلامی است. در لحظه لحظه ی عاشورا اهداف عمیقی نهفته است که هرکس به فراخور وجودی اش سهمی از آن بر می دارد. در ادامه، به بررسی برخی از ابعاد فلسفی و کلامی آن می پردازیم و سپس براساس آن اتفاقات به این سوال همیشگی که اگر خداوند عادل است پس چرا در دنیا این همه ظلم و ستم وجود دارد، پاسخ می دهیم.
پیوند عقل و عشق
تصمیم امام حسین علیه السلام و قیام ایشان، ریشه های عقلانی عمیقی دارد. امام در شرایطی که بیعت با یزید به معنای پذیرش ظلم و انحراف در دین بود، با دوراندیشی و تشخیص وظیفه خود، راه مقاومت را برگزیدند. این انتخاب، نه تنها بیانگر شجاعت، بلکه نمایانگر اوج عقلانیت امام است و از طرف دیگر عشق به الله بود که باعث شد امام در برابر باطل تسلیم نشود. بنابراین قیام امام، تجلی پیوند عقل و عشق و عرفان است.
جبر یا اختیار
امام حسین علیه السلام در تمام لحظات قیام خود، از مدینه تا کربلا، با بصیرت و عزمی راسخ، راه حق را برگزیدند. این حرکت امام به وضوح آزادی و اختیار انسان در انتخاب راه حق را به تصویر می کشد که حتی انسان در سخت ترین شرایط هم می تواند با آزادی و اختیار خود راه حق را انتخاب کند. این مسئله، فلسفه جبر و اختیار را برای ما روشن می کند که انسان، در قبال اعمال، رفتار و انتخاب های خود مسئول است و می تواند با تکیه بر اراده و اختیار خود حتی در برابر قدرتمندترین ستمکاران هم ایستادگی کند.
وجود شر در عالم
یزید و حکومتش مظهر شر و طغیان و انحراف از مسیر حق بود و امام حسین نماد عدل و داد بود و در برابر ظلم و شر ایستاد. حال این سوال به ذهن می آید که چگونه می توان وجود شر را با عدل الهی در عالم جمع کرد؟
جمع کردن وجود شر با عدل الهی، مسئله‌ای است که از دیرباز ذهن فلاسفه را به خود مشغول کرده است و پاسخ های زیادی در این زمینه مطرح شده است.
ماهیت شرور، عدم است. عدمی بودن شرور به این معناست که ماهیتِ وجودی ندارند یعنی بدی، نبودِ خوبی است و ما نمی توانیم بگوییم یک چیزی در دنیا وجود دارد به اسم بدی که خدا آن را خلق کرده است. بلکه بدی، در واقع کمبود و نقصی در یک چیز خوب است. مثل تاریکی که نبودِ نور است، نه یک چیز جداگانه. پس وظیفه ما انسان‌ها این است که این کمبودها و نقص‌ها را برطرف کنیم.
نکته دیگر این است که در این دنیا، هیچ چیز فقط خوب یا فقط بد نیست. هر چیزی ترکیبی از خوبی‌ها و بدی‌هاست. مثل یک دارو که ممکن است تلخ باشد، اما برای سلامتی ما مفید باشد.
در نهایت، باید گفت که وجود بدی‌ها در این دنیا، دلیلی دارد که ما از آن خبر نداریم. خداوند حکیم است و می‌خواهد کامل ترین حالت ممکن را در این دنیا ایجاد کند. و از آنجا که دنیا پر از تضادها و تزاحم‌ها است، وجود بعضی از بدی‌ها برای رسیدن به آن کامل ترین حالت ضروری است.
به عبارت دیگر، وجود بدی‌ها در دنیا، برای ما امتحان و فرصتی است که در جهت گسترش خوبی ها تلاش کنیم و به سوی دنیایی بهتر قدم برداریم.
در واقعه کربلا، شر و ظلم یزید، بهانه‌ای شد برای ظهور خیر، ایثار و شجاعت امام حسین علیه السلام. اگر یزیدی نبود، شاید این حماسه جاودانه و این تجلی بی‌نظیر از فضایل اخلاقی شکل نمی‌گرفت. عدل الهی در اینجا نه تنها با وجود شر یزید منافاتی ندارد، بلکه خود را در نتایج و پیامدهای این تقابل نشان می‌دهد. خداوند به انسان ها فرصت انتخاب بین خیر و شر رامی‌دهد، اما در نهایت، اراده حق تعالی بر پیروزی نهایی خیر و عدالت تعلق می‌گیرد.
کربلا تنها یک واقعه تاریخی نیست، بلکه یک مکتب و یک راه زندگی است. امام حسین علیه السلام به ما آموختند که سکوت در برابر ظلم،همدستی با ظالم است و انسان باید تا پای جان برای تحقق عدالت و مبارزه با ظلم فداکاری کند.
امام علیه السلام با قیامشان نشان دادند که شر، فرصتی است برای انتخاب آگاهانه بین حق و باطل و مسئولیت ما به عنوان انسان این است که در هر زمان و هر مکان، حسینی باشیم و در جهت گسترش خوبی هاگام برداریم./933/