همراه اجاره‌ای از ژاپن تا ایران؛ انسانِ عصرِ مدرنیته + فیلم
شاید این روزها بارها شنیده باشید: «دوست پسر اجاره‌ای»! پدیده‌ای نوظهور در ایران که برخلاف گذشته، نه‌تنها در فضای مجازی فراگیر شده، بلکه نشان‌دهنده عمق تنهایی، فردگرایی و فشارهای اجتماعی در میان جوانان ایرانی است.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شاید این روزها بارها این جمله به گوش شما رسیده باشد: «دوست پسر اجاره‌ای»! عبارتی که در نگاه نخست عجیب و حتی غیرواقعی به نظر می‌رسد، اما پدیده اجتماعی جدیدی که در فضای مجازی فراگیر شده است.
اما پرسش اصلی اینجاست: چرا جامعه‌ای که تا دیروز چنین مفهومی را نه‌تنها تجربه نکرده بود، بلکه حتی در ذهن بسیاری از افراد نیز جایی نداشت، امروز شاهد ظهور و رواج پدیده‌ای به نام «دوست پسر اجاره‌ای» است و آن را به‌صورت یک فرایند اقتصادی تجربه می‌کند؟
علت های متعددی رو می توان بر شمرد، لکن سه مورد آن حائز اهمیت است:
انسان فردگرا
در سال‌های اخیر، جامعه ایران که همزمان با مسائل گوناگونی همچون بحران‌های اقتصادی، تحولات فرهنگی و رشد سریع فناوری‌های نوین مواجه بوده، دستخوش تغییراتی عمیق و گسترده شده است. این تغییرات نه تنها ساختارهای معیشتی و اقتصادی مردم را تحت تأثیر قرار داده‌اند، بلکه ارزش‌ها، هنجارها، انتظارات و حتی سبک زندگی ایرانیان را نیز به شکل محسوس دگرگون کرده‌اند.
در شرایط کنونی، پیامدهای متعددی از این دگرگونی‌ها به‌روشنی قابل مشاهده است؛ پیامدهایی که به‌مرور در حال گسترش بوده و به مجموعه‌ای از چالش‌های اجتماعی تازه دامن می‌زنند. یکی از مهم‌ترین این پیامدها، افزایش احساس تنهایی و کاهش کیفیت و عمق روابط اجتماعی میان افراد جامعه است.
متأسفانه، رصد دقیق کنش‌ها و رفتارهای اجتماعی نشان می‌دهد که هرچند ابزارهای ارتباطی نوین به ظاهر امکان تعامل و ارتباط بیشتر را فراهم آورده‌اند، اما در عمل روابط انسانی روزبه‌روز سطحی‌تر و شکننده‌تر شده است. افراد اگرچه در محیط‌های واقعی یا مجازی بیش از گذشته با یکدیگر در تماس‌اند، اما میزان همدلی، تعلق خاطر و پیوندهای عاطفی آنان رو به کاهش نهاده است.
این روند، یک روند خطرناک است چراکه احساس تنهایی نه‌تنها یک تجربه فردی، بلکه پدیده‌ای اجتماعی با پیامدهای روانی، فرهنگی و حتی سیاسی است. افزایش این حس می‌تواند به بروز آسیب‌های متعددی از جمله انزوای اجتماعی، کاهش سرمایه اجتماعی، تضعیف اعتماد عمومی و حتی تشدید اختلالات روانی بینجامد.
فردگرایی، که اساس آن تأکید بر محوریت فرد و انتخاب‌های شخصی است، یکی از دستاوردهای پررنگ مدرنیته و پسامدرنیته به شمار می‌رود که در این چارچوب، استقلال فردی، آزادی در تصمیم‌گیری و رهایی از قیود سنتی برجسته می‌شوند. اما در پس این آزادی، پیامدی نهفته است که بسیاری از متفکران اجتماعی آن را از آثار مستقیم نظام سرمایه‌داری و سبک زندگی مدرن می‌دانند: تنهایی؛ مفهومی فراتر از مجرد بودن، که به معنای فقدان ارتباط عاطفی، همدلی، حضور دیگران و احساس «درک نشدن» از سوی اطرافیان است.
در نظام‌های سرمایه‌داری، فرد بیشتر به‌عنوان یک واحد مصرف‌کننده تعریف می‌شود تا عضوی از یک جمع یا شبکه اجتماعی. در چنین شرایطی، وابستگی به خانواده، همسایگان و حتی نهادهای محلی کمرنگ می‌شود و جای خود را به روابط مقطعی و کارکردی می‌دهد. نتیجه آنکه افراد، هرچند در ظاهر آزاد و مستقل‌اند، در باطن با خلأیی عمیق از ارتباطات عاطفی و انسانی مواجه می‌شوند.
بحران موفقیت؛ باهم بودن نیازی فطری
یکی دیگر از علت‌هایی که می‌توان برای شکل‌گیری پدیده «دوست پسر اجاره‌ای» برشمرد، نیاز به نمایش موفقیت در زندگی شخصی است. در جامعه امروز، که مقایسه‌های اجتماعی به‌ویژه از طریق شبکه‌های اجتماعی و محافل دوستانه شدت یافته، بسیاری افراد ناخواسته خود را در معرض سنجش با دیگران می‌بینند.
برای روشن‌تر شدن موضوع، تصور کنید که شما و چند تن از هم‌کلاسی‌های دوران راهنمایی توافق کرده‌اید پس از ده سال دوباره یکدیگر را ملاقات کنید. در چنین جمعی، بسیاری از دوستان شما به جایگاه اجتماعی قابل‌توجهی رسیده‌اند، ازدواج کرده و صاحب فرزند شده‌اند. اما شما، به دلایل مختلف، هنوز تنها هستید و کسی را در زندگی شخصی خود ندارید. رویارویی با چنین فضایی می‌تواند احساس سرخوردگی، شرمندگی یا حتی نوعی ناکامی اجتماعی را به همراه داشته باشد.
در این شرایط، افراد به‌دنبال راه‌حل‌هایی می‌گردند تا دست‌کم از نگاه دیگران کمتر مورد قضاوت یا سرزنش قرار گیرند. یکی از این راه‌ها، بهره‌گیری از پدیده «دوست پسر اجاره‌ای» است؛ به این معنا که شخص بتواند تصویری مشابه دیگران ارائه دهد و در جمع، کمتر احساس تفاوت یا انزوا کند.
شاید در نگاه نخست گفته شود «داشتن شریک عاطفی یا همسر موضوعی شخصی است و نباید اهمیت چندانی داشته باشد». اما واقعیت اجتماعی این است که در بسیاری از فرهنگ‌ها، از جمله ایران، اگر فردی ــ به‌ویژه یک دختر ــ از سنی که در عرف جامعه زمان مناسب ازدواج محسوب می‌شود عبور کرده باشد و همچنان مجرد باشد، این موضوع می‌تواند به مسئله‌ای جدی در زندگی او بدل شود. نگاه‌های اطرافیان، قضاوت‌های پنهان یا آشکار، و فشارهای اجتماعی، این وضعیت را برای فرد به‌مراتب دشوارتر می‌سازد.
از همین‌رو، پدیده «دوست پسر اجاره‌ای» در چنین موقعیت‌هایی به کارکردی اجتماعی دست پیدا می‌کند؛ نه صرفاً برای پر کردن خلأ عاطفی، بلکه برای کاهش فشارهای بیرونی و ارائه تصویری همسان با آنچه «زندگی موفق» قلمداد می‌شود. به عبارتی، فلسفه وجودی این پدیده در بخشی از جامعه به‌طور مستقیم با فرهنگ نمایش، رقابت‌های اجتماعی و ترس از قضاوت دیگران گره خورده است.
نگاه نسل سابق
در کنار عوامل اجتماعی و فردی، نباید از فشار نسل‌های گذشته نیز غافل شد. بسیاری از پدربزرگ‌ها، مادربزرگ‌ها، خاله‌ها، عمه‌ها و دیگر خویشاوندان، که در دوران خود معمولاً در سنین پایین‌تر تشکیل خانواده داده بودند، نگاه متفاوتی به ازدواج و مجرد ماندن دارند. در ذهن آنان، ازدواج در سنین جوانی یک «قاعده طبیعی» و نشانه‌ای از موفقیت و بلوغ اجتماعی تلقی می‌شود.
حال اگر دختری در جامعه امروز، به‌دلایل گوناگون از جمله مسائل اقتصادی، تحصیلی یا انتخاب‌های فردی، سن ازدواجش بالا رفته باشد و همچنان مجرد بماند، از سوی این نسل‌ها مورد مذمت، قضاوت یا حتی سرزنش قرار می‌گیرد. پرسش‌ها و مقایسه‌ها، نگاه‌های سنگین و گاه کنایه‌های آشکار، می‌تواند فشار روانی فراوانی بر او وارد کند.
در چنین شرایطی، برخی ممکن است برای کاستن از این فشار اجتماعی و حفظ جایگاه خود در میان خانواده، به نمایش یک رابطه خیالی روی بیاورند. به عنوان مثال، معرفی یک «دوست پسر اجاره‌ای» به‌عنوان فردی که قرار است در آینده نزدیک با او ازدواج کنند، می‌تواند تا حدی این فشارها را تخفیف دهد و نگاه‌های منفی اطرافیان را کاهش دهد.
به بیان دیگر، این پدیده صرفاً پاسخی به نیازهای عاطفی یا نمایشی در برابر دوستان و همسالان نیست، بلکه به‌نوعی راهکاری برای مواجهه با فشارهای بین‌نسلی نیز محسوب می‌شود. نسلی که تجربه‌های زیسته و ارزش‌های آن با شرایط امروز تفاوت‌های بنیادین دارد، همچنان با معیارهای گذشته به قضاوت نسل جوان می‌پردازد و همین شکاف نسلی، بستر گسترش چنین رفتارهایی را فراهم می‌سازد.
نمونه‌ها در کشورهای مختلف
این مسأله تنها به ایران محدود نمی‌شود، بلکه در بسیاری از کشورهای دیگر نیز به یک پدیده رایج و حتی شناخته‌شده تبدیل شده است.
در ژاپن، شرکت‌های متعددی خدمات «Rent-a-Boyfriend» و «Rent-a-Girlfriend» ارائه می‌دهند که مشتریان می‌توانند در ازای پرداخت مبلغی مشخص، یک همراه برای حضور در مهمانی‌ها، خرید، سفر یا حتی صرفاً برای گفت‌وگو و پر کردن تنهایی اجاره کنند. این خدمات در چین نیز رشد چشمگیری داشته است، به‌ویژه در ایام تعطیلات و سال نو، زمانی که جوانان مجرد برای کاهش فشار خانواده‌ها در خصوص ازدواج، به معرفی «همراه اجاره‌ای» روی می‌آورند.
فرهنگ همراه اجاره‌ای در ژاپن همچنین در رسانه‌ها، انیمه‌ها و مانگاها دیده می‌شود، که باعث شده این پدیده تا حدی طبیعی‌تر جلوه کند. ([NDTV](https://www.ndtv.com))
ویتنام
در ویتنام، خدمات “rent a boyfriend” اخیراً محبوب شده‌اند تا افراد بتوانند فشارهای خانوادگی برای ازدواج یا نیاز به همراهی در مناسبت‌های اجتماعی را مدیریت کنند. ([Firstpost](https://www.firstpost.com), [Herzindagi](https://www.herzindagi.com))
چین
مشابه ویتنام، در مناسبت‌های خانوادگی یا جشن‌ها، افراد از خدمات «دوست پسر اجاره‌ای» استفاده می‌کنند تا از پیامدهای اجتماعی ناشی از تنهایی جلوگیری کنند. ([The Economic Times](https://economictimes.indiatimes.com), [Global Times](https://www.globaltimes.cn))
در چین همچنین خدمات اجاره «دوست آنلاین» یا «همراه مجازی» نیز ارائه می‌شود؛ این همراهی صرفاً برای گفتگو، تماس تصویری یا حرکات نمایشی مجازی است و نیازی به ملاقات حضوری ندارد.
کره جنوبی
در کره جنوبی نیز گزارش‌هایی از استفاده از همراه موقت برای کاهش احساس تنهایی یا حضور در رویدادها وجود دارد. ([Nate News](https://www.nate.com), [24fbr](https://www.24fbr.com))
با این حال، بعضی خدمات همراهان اجاره‌ای با اختلافات و سوءتفاهم‌هایی مواجه شده‌اند که نشان‌دهنده محدودیت‌ها و پیچیدگی‌های این پدیده است.
ایالات متحده و دیگر کشورهای غربی
در کشورهای غربی، خدمات مشابه بیشتر به شکل مجازی ارائه می‌شوند و شامل ملاقات حضوری نیستند. پلتفرم‌هایی مانند «Invisible Boyfriend» امکان تعریف شریک ساختگی با داستان، نام و ویژگی‌های مشخص را برای کاربران فراهم می‌کنند و خدماتی نظیر پیامک، تماس تلفنی یا تعامل آنلاین ارائه می‌دهند. ([The Express Tribune](https://tribune.com.pk), [People.com](https://www.people.com))
به طور کلی، چه در آسیا و چه در جوامع غربی، پدیده «دوست پسر اجاره‌ای» یا «همراه اجاره‌ای» پاسخی به بحران تنهایی، فشارهای اجتماعی و نمایش موفقیت زندگی شخصی است و بسته به فرهنگ و ساختار جامعه، شکل‌های متفاوتی به خود گرفته است که نشان می‌دهد که این نوع خدمات اغلب در جوامعی رواج بیشتری پیدا می‌کنند که فردگرایی و سبک زندگی مدرن در آن‌ها برجسته است، ساختارهای سنتی خانواده ضعیف‌تر شده‌اند، و افراد بیش از گذشته احساس انزوا و فاصله اجتماعی دارند. بنابراین، پدیده «دوست پسر اجاره‌ای» یا اشکال مشابه آن، در سطح جهانی نوعی پاسخ به بحران تنهایی و فشارهای اجتماعی و فرهنگی تلقی می‌شود؛ بحرانی که تنها مختص ایران نیست، بلکه یکی از چالش‌های مشترک جوامع معاصر است.
ارسال نظرات