لسان الغیب؛ زبان قرآن در شعر فارسی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در فارس، هر ساله در بیستم مهرماه، ایران اسلامی به یاد حافظ شیرازی، لسان‌الغیب و ترجمان اسرار الهی، آیین بزرگداشت او را برپا می‌دارد. اما در میان همه جلوه‌های ادبی و عرفانی دیوان حافظ، آن‌چه کمتر بدان پرداخته می‌شود، ریشه قرآنی و سیره الهی اندیشه او است؛ سیره‌ای که حافظ را نه صرفاً شاعری شورانگیز، بلکه مفسری عاشق از تبار اهل قرآن*معرفی می‌کند.

 

 

نام «حافظ» خود نشانه‌ای روشن از نسبت عمیق او با قرآن کریم است. بنابر منابع معتبر، او حافظ کل قرآن بود و انس دائمی با کتاب خدا داشت. این انس، از حد تلاوت و حفظ فراتر رفت و در ساحت اندیشه و زبان شعری او تجلی یافت. بیش از سیصد آیه و مضمون قرآنی در دیوان او حضور دارد، اما مهم‌تر از بسامد این آیات، نحوه‌ی حضور آن‌هاست؛ حافظ قرآن را در جان خود جاری کرده و در شعرش از ظاهر الفاظ به روح معانی راه یافته است.

 

 

در سیره‌ی حافظ، قرآن نه زینت طاقچه، بلکه چراغ راه تفکر و اخلاق است. او در برابر دنیاطلبی، ریا و تحجر، همان موضع قرآنی «ولا تلبسوا الحق بالباطل» را برگزید. در برابر اهل ظاهر و بی‌خبران از باطن دین، زبانش به آیات «فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفَاءً» می‌ماند که باطل را ناپایدار می‌داند.

در نگاه حافظ، انسانِ قرآنی آن است که در جست‌وجوی حقیقت، راه عشق و صدق را می‌پوید؛ چنان‌که می‌فرماید:

حدیث از مطرب و می گو و راز دهر کمتر جو

که کس نگشود و نگشاید به حکمت این معما را

 

این بیت، ترجمانی شاعرانه از آیه‌ی شریفه‌ی «وَفَوْقَ كُلِّ ذِي عِلْمٍ عَلِيمٌ» است؛ یعنی در هر دانشی، علمی برتر و نوری الهی‌تر وجود دارد.

 

 

در زمانه‌ای که ظاهرگرایی و تقلید جای تفکر و تدبر را گرفته است، بازخوانی سیره قرآنی حافظ، ما را به جوهر دین بازمی‌گرداند؛ دینی که قرآن را «هدیً للمتقین» می‌داند، نه زینتی برای مجالس. حافظ به ما می‌آموزد که قرآن را باید «زیست»، نه صرفاً «خواند».

 

حافظ، با زبان شعر و دلِ مؤمن، نشان داد که می‌توان قرآن را نه فقط در مصحف، بلکه در رفتار، نگاه و جانِ انسان زنده کرد. او نمونه‌ای است از سیره‌ی قرآنی در هیأت هنرمند مؤمن؛ کسی که در هر بیتش، نوری از آیات الهی می‌درخشد و یادآور این پیام جاودانه است:

 

 دلا بسوز که سوز تو کارها بکند

 دعای نیم‌شب و درس سحرگهی حافظ