تخریب و تضعیف روحانیت پس از نهضت تنباکو در دستور کار انگلیس قرار گرفت
آیت‌الله عبدالنبی نمازی، نماینده ولی فقیه و امام جمعه کاشان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا با اشاره به سالروز لغو امتیاز تنباکو گفت: امتیاز تنباکو به واسطه پایبندی مردم به اسلام و مرجعیت و نفوذ ولایت مطلقه فقیه و تأثیرگذاری آن در جامعه لغو شد.
وی به تشریح واقعه نهضت تنباکو پرداخت و افزود: یکصد و بیست سال پیش، یعنی 25 اردیبهشت‌ماه 1270 شمسی، ناصرالدین شاه سه سفر به اروپا داشت و در سفر سوم به سال 1306 قمری، وقتی از راه روسیه به انگلستان می‌رفت، به دلیل ولخرجی‌ها و عیاشی‌های زیادی که داشت، بی‌پول شد و در سفر ماند.
آیت‌الله نمازی ادامه داد: امین‌السلطان که صدراعظم ایران در آن دوران بود، شاه را تشویق کرد که برای تأمین هزینه سفرش در انگلستان، امتیاز کشت توتون را در برابر 25 هزار لیره انگلیس به یک نفر انگلیسی دهد.
وی یادآور شد: البته طرف قرارداد کشت توتون، تولید، صادرات و فروش خود دولت استعماری انگلیس بود، اما در آن زمان سیاست دولت انگلیس آن بود که هیچ‌گاه امتیازی را از کشورها نمی‌گرفت بلکه این کار را به واسطه یکی از اتباع انگلیس انجام می‌داد؛ یعنی قرارداد با شخص بود نه دولت و زیان‌ها را دولت انگلیس جبران می‌کرد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این‌که با امتیاز تنباکو قرار بود کمپانی انگلیسی سالانه 15 هزار لیر به صندوق دولت ایران واریز کند، گفت: کارشناسان شرکت انگلیسی برای اجرای این پروژه، برای اسکان در شهرهای مختلف وارد ایران شدند که مردم در برابر ورود این افراد به مخالفت برخاستند.
وی اضافه کرد: در مواجهه حکومت ناصرالدین شاه با مخالفت مردم، حاکم شیراز دستور تبعید یکی از علمای برجسته شیراز، یعنی آیت‌الله سیدعلی اکبر فال اسیری را صادر کرد؛ مردم به تظاهرات پرداختند، دستور تیراندازی از سوی حاکم شیراز صادر و عده‌ای به شهادت رسیدند.
آیت‌الله نمازی اظهار داشت: مردم تبریز هم در این‌باره با تجمع اطراف قصر ولیعهد که حاکم منطقه آذربایجان بود، به تظاهرات پرداختند و شاه دستور داد که افراد کمپانی را به جای این‌که از انگلیسی‌ها انتخاب کنند از خود مردم آذری انتخاب کنند اما مردم دنبال کار نبودند و هدفشان لغو قرار داد تنباکو بود برای همین به رهبری مرحوم آمیرزا جواد آقای مجتهد، یکی از علمای بزرگ تبریز، مخالفتشان را ادامه دادند.
وی با بیان این‌که ظل‌السلطان، پسر ناصرالدین‌شاه و حاکم شهر اصفهان تلاش می‌کرد این پروژه در این شهر اجرایی و عملیاتی شود، گفت: علمای شهر اصفهان با رهبری مرحوم حاج آقا تقی نجفی، با ورود کارکنان کمپانی انگلیس مخالفت کرده و خود آقا نجفی برای نخستین بار حکم تحریم تنباکو را صادر کرد که مردم هم از این حکم استقبال کردند.
نماینده ولی فقیه در کاشان ابراز داشت: با حکم تحریم تنباکو، کار کمپانی انگلیسی مختل شد و حکومت تلگرافی را به آقا نجفی زد مبنی بر این‌که از مخالفت خود با امتیاز تنباکو دست بردارد. در همین راستا ظل‌السلطان با علمای اصفهان وارد مذاکره شد، اما علما متحدالقول بوده و همه به لغو این حکم جواب رد می‌دهند؛ البته به دلیل سخت‌گیری‌هایی که حکومت در اصفهان روا داشت، برخی علما شهر را ترک کردند.
وی خاطرنشان کرد: در شهر تهران هم ماجرایی مشابه اتفاق اصفهان روی داد و همزمان مرحوم سیدجمال‌الدین اسدآبادی به پیشنهاد حضرت آیت‌الله فال اسیری نامه‌ای را به میرزای شیرازی نوشت؛ سیدجمال در این نامه از شخصیت میرزای شیرازی تجلیل و تعظیم می‌کند و در برابر وی تواضع نشان می‌دهد.
آیت‌الله نمازی ادامه داد: «تو وارث پیامبرانی و ادامه دهنده راه انبیا، همان ولایت عالم فقیه بر جامعه» و با این تعبیرات از میرزای شیرازی تجلیل و تکریم می‌کند و بعد هم به با اشاره به وضعیت اخلاقی ناصرالدین‌شاه، از انحراف و فساد وی سخن می‌راند.
وی بیان داشت: وقتی نامه سیدجمال به محضر میرزای شیرازی ارسال می‌شود، مرحوم میرزا به وسیله کامران میرزا السلطنه تلگرافی به ناصرالدین‌شاه می‌زند ولی وی به تلگراف نخست میرزا توجهی نمی‌کند،
آیت الله نمازی ادامه داد: وقتی میرزا بی‌توجهی ناصرالدین شاه را می‌بیند، فتوایی در یک سطر صادر می‌کند. «بسم الله الرحمن الرحیم، الیوم استعمال توتون و تنباکو بأی نحو کان در حکم محاربه با امام زمان(عج) است».
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تصریح کرد: وقتی فتوای میرزای شیرازی به دست مردم ایران رسید، از روی فتوا نسخه‌برداری و دست به دست توزیع شد؛ امین‌السلطان به تکاپو افتاده و از برخی آخوندهای درباری خواست که اعلام کنند این حکم از خود میرزا نیست و جعلی است و شایع کردند که حکم جعلی است اما مردم فریب نخوردند و به مبارزاتشان ادامه دادند.
وی با بیان این‌که ناصرالدین‌شاه به ناچار فعالیت کمپانی انگلیسی را در داخل ایران لغو کرد، اما مردم به این قناعت نکرده و خواستار لغو کامل امتیازهای داخلی و خارجی به این کشور شدند، گفت: مردم پس از حکم میرزای شیرازی قلیان‌ها را در مراکز، خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها شکستند، مغازه‌های توتون‌فروشی تعطیل شد و مردم از مصرف آن خودداری کردند.
آیت‌الله نمازی به اخطار 48 ساعته‌ای که مردم پس از حکم میرزای شیرازی مبنی بر جهاد به ناصرالدین‌شاه دادند اشاره کرد و افزود: ناصرالدین شاه از این اطلاعیه بسیار عصبانی شده و نامه‌ای را خطاب به مرحوم میرزای آشتیانی در تهران نوشت تا ایشان را بین انتخاب یکی از دو راه، ماندن در تهران و رفتن به بالای منبر و قلیان کشیدن و یا ترک تهران مردد کند که میرزای آشتیانی پیشنهاد دوم را پذیرفت و خروجش از تهران را به اطرافیان خبر داد.
وی اضافه کرد: وقتی خبر تصمیم بر خروج آیت‌الله آشتیانی در شهر و بازار تهران منعکس شد، مردم به خیابان‌ها ریخته، کفن‌پوشیده و به تظاهرات پرداختند و شعارهای مختلفی را از جمله «یا غریب الغربا می‌رود سرور ما»، سردادند.
این استاد خارج فقه حوزه علمیه قم عنوان کرد: مردم نسبت به هرگونه طرح و سیاستی از سوی ناصرالدین‌شاه واکنش نشان دادند؛ در نتیجه شاه امتیاز داخلی تنباکو را لغو و پس از مداومت مردم بر لغو امتیاز کامل، امتیاز خارجی هم لغو شد و این در حالی بود که مردم مصرف توتون و تنباکو را در سراسر کشور ترک کرده بودند.
وی ادامه داد: میرزای آشتیانی پس از لغو کامل امتیاز تنباکو، به وسیله نامه‌ای، گزارش ایران را به خدمت میرزای شیرازی ارائه داده و می‌نویسد امتیاز داخلی و خارجی به کمپانی انگلیسی لغو شده است که میرزای شیرازی در یک کلمه نوشت «حکم تحریم لغو شد» و با این حکم پایانی میرزای شیرازی پرونده امتیاز به کمپانی انگلیسی برای همه بسته می‌شود.
آیت‌الله نمازی ضعیف بودن سلاطین و امرای کشورهای اسلامی در برابر استعمار را یکی از ابعاد دادن امتیاز تنباکو به استعمار دانست و خاطرنشان کرد: امتیاز تنباکو به واسطه پایبندی مردم به اسلام و مرجعیت و نفوذ ولایت مطلقه فقیه و تأثیرگذاری آن در جامعه لغو شد.
وی بیان داشت: پس از این حکم، غربی‌ها به خصوص انگلیسی‌ها فهمیدند که مرجعیت شیعه و علما، تنها و مهم‌ترین مانع سر راه آنان برای استعمار و سلطه بر کشورهای اسلامی و به خصوص در ایران هستند و از آن زمان توطئه علیه روحانیت، تضعیف روحانیت و تخریب روحانیت را در دستور کار خود قرار دادند.
امام جمعه کاشان با بیان این‌که به لطف خدای متعال با نهضت حضرت امام خمینی(ره) دسیسه‌های دشمنان خنثی شد و امروز به برکت ولایت مطلقه فقیه دنیا شاهد است که مسلمانان از نهضت ولایت مطلقه فقیه الگوبرداری می‌کنند، قیام مردم یمن، تونس، عربستان و بحرین را نشان‌دهنده تحقق وعده صادق و راستین الهی مبنی بر حاکمیت صالحان بر زمین دانست. /920/ت301/ع