ترجمه کتاب تاریخ نظریه‌های هندی در باب منشأ جهان
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان‌نامه «ترجمه کتاب تاریخ نظریه های هندی در باب منشأ جهان» پژوهشی از «سید جعفر ساجدی» به بررسی و ترجمه کتاب تاریخ نظریه‌های هندی در باب منشأ جهان اهتمام ورزیده است.
بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان‌نامه می‌خوانیم:
چکیده:
آن چه مترجم را تشویق نمود تا به ترجمه این کتاب بپردازد یکی کمبود کتب فارسی در مورد آیین‌های هندی و دیگری فقدان کتاب مستقل فارسی با موضوع منشأ جهان در آیین‌های هندی بود. ضمن این که این موضوع یکی از بخش‌های مهم جهان شناسی را نیز شکل می‌دهد و کسانی که علاقه‌مند به بحث‌های وجودشناسی، مخصوصاً در آیین‌های هندی هستند باید ناگزیر به بحث منشأ وجود نیز بپردازند. کتاب حاضر تحت عنوان تاریخ اندیشه‌های هندی در باب منشأ جهان تألیف دکتر نرندره نته بهتچریه، استاد دانشگاه کلکته، است که به زبان بنگالی نیز آثاری را نگاشته است. این کتاب شامل ده فصل و یک الحاقیه است. مؤلف سعی می‌کند در هر فصل نظرات یکی از متون مقدس یا آیین‌های هندی را درباره منشأ جهان مطرح کند و در فصل دهم به جمع‌بندی این نظرات بپردازد. در الحاقیه نیز خلاصه‌ای از نظرات ادیان و آیین‌های دیگر کشورها در مورد منشأ جهان را مطرح نموده تا مطالعه تطبیقی را در این موضوع برای علاقه‌مندان تسهیل کند. یکی از خصوصیات این اثر کنکاش وسیع مؤلف در متون مقدس و گفتار بزرگان آیین‌های هند و جمع‌آوری و تحلیل غالب نظرات مطرح در آن‌ها در باب منشأ جهان است. او نمونه‌هایی از اصل جملات آن‌ها را نیز ذکر نموده است تا علاوه بر این که گفته‌های خود را به طور مستند ارائه دهد، خواننده را نیز با زبان آن‌ها آشنا سازد. به نظر مؤلف اندیشه‌های منشأشناسانه در هند دارای یک پیشرفت مداوم است. یعنی از نظراتی خام و نامرتبط با هم به سوی اندیشه‌هایی پیراسته و جامع تر پیش می رود و درحالی‌که در ابتدا عناصر عینی و مادی را به عنوان اصول منشأ جهان می‌شمرد هر چه پیش می رود اصول منشأشناسانه آن انتزاعی و پیچیده‌تر می‌گردد.
اهمیت منشأشناسی جهان:
در مطالعه و تحلیل هر موجودی چند سؤال پر اهمیت پیش روی انسان قرار می‌گیرد. از قبیل این که این موجود چگونه به وجود آمده است؟ چگونه باقی می‌ماند؟ و سرانجامش چه می‌شود؟ بنابراین بسیار طبیعی به نظر می‌رسد که هر مجموعه یا مرجعی که دغدغه‌اش اداره امور موجودات و تحلیل حالات آن‌هاست، باید به این امور بپردازد و به این سؤال‌ها پاسخ دهد. از همین روی چگونگی ایجاد جهان یکی از موضوعاتی است که توسط ادیان و آیین‌های مختلف تبیین شده است. از دیگر سو آن چه اهمیت مطالعه منشأ جهان را دو چندان می‌کند این است که بشر در مواجهه با عالم جهان، با کنجکاوی به دنبال فهم این سؤال است که چگونه این چیزهایی که در جهان می‌بیند روزی به وجود آمده‌اند؟ آیا از قبل معدوم بوده‌اند و بعد به عالم پای نهاده‌اند یا نه ازلی‌اند؟
منشأشناسی جهان در ادیان و مکاتب هندی:
در میان ادیان و آیین‌های موجود در هند، خصوصیات قابل‌توجهی وجود دارد که قطعاً یکی از مهم‌ترین آن‌ها تنوع و گستردگی و تا حدی، حتی، عدم وجود نظام واحد در آیین‌های سرزمین هند است مخصوصاً آیین رایج در هند یعنی هندو این خصوصیت را بیش از همه دارا است. اگر چه ادیان دیگر مانند بودا، جین و دیگر مکاتب نیز شاید به تبع رابطه‌ای که با آیین هندو داشته یا بستر شکل‌گیری مشترک با این آیین یا به دلایل دیگر، دارای این خصوصیت هستند یعنی در بسیاری از موارد نمی‌توان دیدگاه‌های متفاوت درباره یک موضوع واحد را که در یک آیین مطرح‌شده تحت یک نظام واحد ارائه نمود. بنابراین با توجه به تنوع و گستردگی نظرات مختلف و بعضاً متعارض در این ادیان، در باب یک موضوع واحد، جمع‌بندی نظرات مطرح‌شده در یک آیین اگرچه در موضوعی واحد کاری بس دشوار به نظر می‌رسد مخصوصاً در آیین هندو که فرقه‌های مختلف و نظرات مکاتب متنوعش از لحاظ گوناگونی زبانزد است.
امتیازات اثر:
1- تحقیق و پژوهش وسیع در آیین‌ها و متون هندی:
او از قدیمی‌ترین متون یعنی وداها این بررسی را آغاز می‌کند و تا آیین‌های متأخرتر مانند بودا و جین این پژوهش را پیگیری می‌کند. مثلاً مؤلف برای آن که نشان دهد آریایی‌ها در زمان ریگ ودا مردمی شبان بوده‌اند نه کشاورز، بررسی بسیار جامعی در آیه‌های ریگ ودا کرده است. او در فصل 2، ص 15، پاورقی 1، می‌گوید: «از میان 1046 آیه ریگ ودا فقط 25 آیه درباره کشاورزی است...» و نهایتاً نتیجه می‌گیرد که عناصر منشأشناسانه ریگ ودایی به نوعی با عناصری که در زندگی یک شبان مهم بوده است، مرتبط است.
2- نقل‌قول مستقیم از منابع:
در موارد بسیاری، مصنف به نقل‌قول مستقیم از کتاب‌های اصلی می‌پردازد تا ذهن مخاطب را با زبان مطرح در این منابع آشنا سازد و توصیف چگونگی ایجاد جهان را عیناً با زبان همان متون توضیح دهد. مثلاً در فصل 1، ص 4، سرود ناسدیه را از ریگ ودا، عیناً نقل می‌کند: «در آغاز تاریکی وجود داشت که در تاریکی پیچیده شده بود...ابتدا میل در آن پدیدار شد،همین میل بود که نطفه اولیه ذهن بود.»
3- زبان کتاب:
زبان نگارش کتاب، روان و قابل‌فهم است. ارزش این خصوصیت در موضوع ما (منشأشناسی جهان در نظریه‌های هندی) بسیار بااهمیت تر جلوه می‌کند. چون همان‌گونه که گفته شد، پیچیده بودن خود موضوع به خودی خود از یک سو و مطرح‌شدن آن در کتاب‌های باستانی هندی، از سوی دیگر باعث شده این مبحث از مباحثی به نظر رسد که فهمش آسان نیست که زبان روان نویسنده در توضیح این منشأشناسی ها در ادیان مختلف هندی این سنگینی را تا حد زیادی می‌کاهد و فهم آن‌ها را تا حدودی آسان تر می‌نماید.
4-مختصر بودن کتاب:
پرداختن به یک موضوع در میان این همه کتاب که مربوط به آیین‌های بسیار مختلف و متنوع هندی است و جمع‌آوری نظریه‌های منشأشناسی آن‌ها با همه تمایز و تفاوت‌هایی که دارند، باید کاری بسیار حجیم تر را حاصل می‌کرد، اما نویسنده سعی نموده مجموعه‌ای کامل اما فشرده را جمع‌آوری کند تا ارجاع پژوهشگران به آن آسان تر و مفیدتر باشد.
اشکالات اثر:
1- پیش‌داوری مصنف در نقاط متعددی از اثر حاضر:
نویسنده نگرش فکری خود را در تحلیل عبارت‌هایی از متون دخالت می‌دهد. منظورمان از نگرش فکری او، مادی دانستن منشأ جهان است. او در جای‌جای این کتاب به قضاوت‌هایی در دفاع از این نظر خود می‌پردازد. او قوی‌ترین و قدیمی‌ترین نظر در باب منشأ جهان را ایجاد خود به خودی جهان بدون دخالت هیچ نیروی متعالی در نظر می‌گیرد.
2- خروج نویسنده از موضوع:
درست است که گاهی برای روشن شدن مطلب لازم است کمی توضیح استطرادی ارائه شود اما گاهی این توضیح‌های خارج از موضوع،طولانی شده است.
3- خلط کردن نظریه‌ها در مقام نتیجه‌گیری و نتیجه‌گیری یک سویه:
به عنوان مثال برای تأیید نظریه مکتبی در هند مانند چارواکه، نظریه‌های بودایی و جین را می‌آورد که شاید در نگاهی دقیق کاری شایسته نباشد.
شایان‌ذکر است، پایان‌نامه «ترجمه کتاب تاریخ نظریه های هندی در باب منشأ جهان» پژوهش پایانی «سید جعفر ساجدی»، برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد دانشگاه ادیان و مذاهب قم است که در زمستان 1388 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «دکتر محمودی» و استاد مشاور آن «دکتر موحدیان» است. /9193/پ202/ی