عرفای اسلامی؛ از سیدعلی شوشتری تا علامه طباطبایی
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا به نقل از رسای اندیشه، اگر شخصی بخواهد به ابعاد باطنی برسد، جز از راه التزام به ظاهر، نمی‌تواند به باطن راه پیدا کند، مرتبه اول این است که فرد باید به همه دستورات شرع مقدس در حد انجام واجبات و دوری از محرمات ملتزم باشد، شاگردان آقای قاضی نوعاً به جلالت قدر مرحوم علامه اعتراف می‌کردند که ایشان از همه برجسته‌تر بودند، آقا شیخ علی محمد بروجردی به یکی از دوستان ما می‌گویند مرحوم علامه طباطبایی گنجینه مرحوم آقای قاضی هستند، این‌گونه به دست می‌آید که مکتب تربیت نجف را مرحوم علامه ادامه دادند و دیگر شاگردان مرحوم قاضی موفق به این کار نبودند.
این بحث گفت و گویی از رسای اندیشه با آیت‌الله تحریری است که جزئیات آن به این شرح است: قبل از اینکه بحث را ادامه بدهیم نسبت به جلسات قبل باید به یک نکته اشاره کنم: بررسی‌هایی که اینجا انجام می‌دهیم، حداقل از جهت تاریخی کامل نیست؛ زیرا اولاً بحث ما، بحث دقیق تاریخی نیست، تا ما جریان‌‌های معنوی و عرفانی را پی بگیریم و دوم اینکه بنده در بُعد تاریخی تخصصی ندارم.
نسبت بین ظاهر و باطن دین چیست؟
آن طور که از معارف دین به دست می‌آید، این‌ها در طول هم هستند. اگر شخصی بخواهد به ابعاد باطنی برسد، جز از راه التزام به ظاهر، نمی‌تواند به باطن راه پیدا کند. باطن هم باید به صورت شفاف معنا شود. این معنا در روایات و سیره ائمه علیهم‌السلام تا حدی بیان شده است.
ظاهر، در مرحله اعتقاد، اعتقاد به خدای متعال و کمالات الهی و معاد و رسولان خدای متعال و سپس اوصیاء رسولان، تا نبی اکرم و ائمه علیه‌الصلاه والسلام گفته می‌شود و در مرحله عمل نیز اگر کسی بخواهد در وادی ایمان و ولایت ائمه علیهم‌السلام قرار بگیرد، باید به دستورات شرع مقدس -از راه‌هایی که بیان فرموده‌اند- به نوعی التزام داشته باشد.
در روایات ما، شاخصه‌هایی هست که با توجه به آنها به یک فرد، شیعه می‌گویند و تا وقتی که از او ارتدادی ظاهر نشده، حکم به تشیع و احکام تشیع بر آن فرد بار می‌شود. اما تشیع و محب ائمه بودن، مراتبی دارد؛ مرتبه اول این است که فرد باید به همه دستورات شرع مقدس در حد انجام واجبات و دوری از محرمات ملتزم باشد. این حد لازم مرحله عملی تشیع است.
در مرحله دوم، شخص ملتزم به دستورات مستحب می‌شود؛ گاهی به همه دستورات ملتزم و متصف به اوصاف حسنه می‌شود و از اوصاف رذیله بیرون می‌آید، این حد کامل مرحله دوم است و گاه چنین نیست و در این مرحله نوسان وجود دارد. مرحله سوم که تربیت دینی است و از طریق داده‌های دینی می‌توان به آن رسید این است که علاوه بر این التزامات دوگانه شخص باور داشته باشد که یک حقایقی در عالم هست و پشتوانه این معارف دینی، حقایقی است که شخص با انجام دادن و التزام قلبی و عملی و اخلاقی به آنها، می‌تواند به آن حقایق برسد. اصطلاحاً به مرحله سوم تربیت عرفانی می‌گویند. البته همه این مراحل، تربیت معنوی هستند که در برابر تربیت‌های ظاهری -روش‌ها و مکاتب دنیایی و مادی- قرار می‌گیرد. در تربیت عرفانی ابتدا باید شخص بپذیرد که یک حقایقی هست که می‌توان از طریق صفای قلب، آن حقایق را شهود قلبی کند. قسمت سوم هم دارای مراتبی است، همان‌طور که مراتب انبیاء علیهم‌السلام در این حیطه است؛ این‌طور نیست که آنها فقط به ظواهر دین ملتزم باشند. خدای متعال آنها را به حقایقی رسانده و حضرات معصومین علیهم‌السلام از حقایق توحیدی- و گاهی از حقایق معاد- پرده برداری کرده است.
ادامه بحث را می‌توانید ازاینجا دنبال کنید./907/د101/ی