دین و اخلاق در نگاه کرکگور و اشاعره

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نعیمه پورمحمدی، استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم تا کنون در دو همایش بین المللی عنوان مقاله برتر را به خود اختصاص داده و بیش از 30 عنوان مقاله و کتاب به زبان‌های فارسی،‌ عربی و انگلیسی به تألیف رسانده است.

پورمحمدی در مقاله‌ای با عنوان «دین و اخلاق، مقایسه رویکرد کرکگور و اشاعره» جایگاه دین در اخلاق را با روش مطالعه تطبیقی در دیدگاه کرکگور و اشاعره توصیف می‌کند.

وی به رتبه برتر گرفتن مقاله نامبرده در همایش بین‌المللی اخلاق و ادیان در بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء اشاره کرد و گفت:  نظریه حسن و قبح شرعی اشاعره نظریه‌ای اخلاقی است که در الهیات مسیحی نیز با نام نظریه امر الهی طرفدار دارد.

استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم افزود: کرکگور، پدر فلسفه اگزیستانسی و الهی‌دان مسیحی قرن نوزدهم میلادی در دانمارک، کسی است که در نظریه اخلاقی‌اش جایگاهی برای عقل پیدا نمی‌شود و از این نظر می‌توانیم نظریه اخلاقی او را با اخلاق اشاعره  تطبیق داده و پی به علت همسانی‌ها و ناهمسانی‌های آن ببریم.

وی ابراز کرد: نظریه حسن و قبح شرعیِ اشاعره و نظریه اخلاق امر الهیِ کرکگور از جمله نظریات اخلاقی است که دین را در تک تک عناصر نظریه اخلاقی تأثیرگذار می‌داند؛ البته این اعتبار و جایگاه در نظریه اشاعره از اطلاق بیشتری برخوردار است، به دلیل آنکه در نزد اشاعره، بی اعتباری عقل  و جایگزینی شرع از لایه معیار اخلاق، معرفت اخلاقی، الزام اخلاقی و انگیزش اخلاقی فراتر می رود و به لایه معنا و مفاهیم ارزش‌های اخلاقی نیز سرایت می‌کند.

پورمحمدی عنوان کرد: بر اساس خلاصه نظریه امر الهی کرکگور، سه مرحله تذوّقی، اخلاقی و دینی یا ایمانی برای زندگی در نظر گرفته شده است.

وی اضافه کرد: معیار در حیات تذوّقی، هیجان و علاقه، در حیات دینی، خواست و امر خدا و در حیات اخلاقی وظیفه و فضیلت است که مورد آخر از قوانین اجتماعی برآمده است.

استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم تأکید کرد: خلاصه اخلاق شرعی اشاعره عبارت از حسن، قبح و تکلیف دینی، الهی و شرعی است؛ منظور از حسن و قبح و تکلیف دینی آن است که حسن به معنای تعلق مدح و ثواب به فعل و قبح به معنای تعلق ذم و عقاب به فعل تعلق گیرد.

وی افزود: چنین تعریفی، معنای حسن و قبح و تکلیف را دینی می سازد چرا که این مقوله با فرض دین یعنی وجود خدا، وجود آخرت و اخبار حضرت رسول اکرم(ص) درباره ثواب و عقاب معنا پیدا می‌کند.

پورمحمدی تأکید کرد: منظور از حسن و قبح و تکلیف الهی آن است که حسن و قبح افعال و وجوب و حرمت آن‌ها به خودی خود و ذاتی آن‌ها نبوده و قرارداد الهی است؛ همچنین منظور از حسن و قبح و تکلیف شرعی آن است که عقل از درک و فهم خوبی و بدی و نیز از درک و فهم وجوب و حرمت ناتوان است و حکمی و حکمیتی در این باره ندارد.

وی خاطرنشان کرد: در ادامه مقاله «دین و اخلاق، مقایسه رویکرد کرکگور و اشاعره» به مقایسه این دو اخلاق پرداخته تا نقش و جایگاه دین در اخلاق کرکگور و نیز اخلاق اشاعره به خوبی تحلیل شده و اختلاف‌های آن‌ها مشخص گردد.

شایان ذکر است، نعیمه پور محمدی تا کنون دبیر علمی همایش «امام خمینی جامعه شناس معاصر» در دانشگاه پیام نور واحد کهک و دبیر علمی کارگاه مشترک دانشگاه ادیان، دانشگاه فرانکفورت و دانشگاه پتسدام آلمان بوده است./997/پ202/ف