هجرت امام رضا به خراسان برای حفظ اسلام و علویان بود

حجت الاسلام محمد الله اکبری، رییس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت(ع)، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با بیان این که آوردن امام رضا(ع) در حقیقت دست اندازی مأمون به دامن امام رضا(ع) است، گفت: زمینه‌های این پیشنهاد مأمون به امام رضا(ع) به اوضاع سیاسی قلمرو حکومت عباسی برمی‌گردد و در شرایطی بود که هارون فوت کرده و امین خلیفه عباسی شده و مأمون ولی عهد دوم  بوده است.

دو حزبی شدن جامعه اسلامی بعه از هارون

وی با اشاره به این که امین قصد داشت که با عزل مأمون از ولیعهدی پسر خود را ولیعهد کند، گفت: در درون حکومت عباسی به خاطر سن کم امین اضطراب شدیدی وجود داشته است و دو حزب در داخل حکومت شکل گرفت که یکی حزب ایرانی و دیگری حزب عرب که با هم در حال رقابت بودند و در اواخر حکومت هارون حزب عربی موفق شده بود حزب ایرانی را کنار بزند و به حکومت برسد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان این که حزب ایرانی طرفدار مأمون و حزب عربی طرفدار امین بودند، خاطرنشان کرد: این حزب عربی بود که توانسته بود مأمون را از ولایتعهدی عزل کند و ولیعهد را هم از حزب خود یعنی پسر امین انتخاب کند که سرانجام این اختلاف به جنگ میان دو حزب انجامید.

وی با بیان این که نتیجه این جنگ به شکست امین که خلیفه مشروع بود انجامید، افزود: به دنبال این شکست مأمون خود را خلیفه می‌دانست و حزب عربی هم برای خود خلیفه جدید انتخاب کرده است و حاضر به پذیرفتن حکومت مأمون نشدند که این امر سبب بروز اختلافات شدید میان دو حزب و آشفتگی حکومت اسلامی شده بود.

بحران های حکومت مأمون

استاد حوزه و دانشگاه به رسمیت نشناختن مأمون از طرف بنی عباس و شورش‌های علویان را دو بحران مهم مأمون دانست و اظهار داشت: مأمون برای دفع شورش علویان که در بیش از بیست شهر صورت گرفت و همچنین تحت فرمان در آوردن حزب عربی به دنبال راه چاره بود و با نقشه ای تصمیم بر پیشنهاد حکومت به امام رضا(ع) گرفت.

وی با اشاره به این که امام رضا(ع) آتش قیام علویان را خاموش می‌کرد، افزود: ازطرف دیگر هم این نقشه مأمون این پیام را به عباسیان بغداد می‌داد که اگر حکومت او را نپذیرند خلافت به دست علویان خواهد افتاد و حکومت عباسیان منقرض خواهد شد.

حجت الاسلام الله اکبری این نقشه مأمون را کاملاٌ حساب شده دانست و گفت: امام رضا(ع) شخصیتی است که همه ایشان را به علم و تقوا می‌شناختند و علویان به دنبال این چنین فردی برای حکومت می‌گشتند که با این نقشه مأمون، علویان که خطری جدی برای مأمون به حساب می‌آمدند آرام می‌شدند.

وی با بیان این که امام رضا(ع) تا زمان حضور در مدینه به نام ابوالحسن معروف بودند، اظهار داشت: لقب رضا را حکومت بعد از ولیعهدی امام رضا(ع) و به خاطر شعار علویون که می‌گفتند «الرضا من آل محمد» به معنی برگزیده از آل محمد به ایشان داد و سکه به نام ایشان زد و با بخش نامه به همه جا فرستاد.

از بین بردن تاج‌بخشان خود

مسؤول انجمن تاریخ‌پژوهان حوزه با اشاره به این که مأمون بعد از خلافت کسانی که تاج‌بخش او بودند را از بین برد، خاطرنشان کرد: فضل ابن سهل و طاهر ذو الیمینین و حرثمة ابن اعین را در مسیر برگشت خود به بغداد از بین می‌برد و امام رضا(ع) هم گزینه مأمون برای حل معضلش بود و امام رضا(ع) با علم به این نقشه مأمون ولایتعهدی را با شرایطی می‌پذیرند.

وی با بیان این که امام رضا(ع) مجبور به پذیرش ولایتعهدی شدند و در صورت نپذیرفتن کشته می‌شدند، افزود: از طرف دیگر به خاطر این که در زمان خلافت عباسیان امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) به شدت تحت مراقبت بودند و فرصت حضور در عرصه سیاست را نداشتند؛ امام رضا(ع) از این موقعیت استفاده کرد و با حضور در دستگاه حکومت تعالیم اسلام ناب را عرضه کرد و به گسترش و حفظ اسلام کمک زیادی کردند.

حجت الاسلام الله اکبری با بیان این که امام رضا(ع) تهدید را به فرصت تبدیل کردند، گفت: درست است که امام در نقشه مأمون حرکت کرد امام به عنوان امام وظیفه حضرت رضا(ع) روشنگری و تبلیغ اسلام است که در آن شرایط بهترین تصمیم همان پذیرش ولایت عهدی بود.

هجرت امام رضا(ع) به خاطر حفظ اسلام و علویان بود

وی این تصمیم امام را سبب حفظ اسلام و علویان دانست و افزود: اگر علویان متحد بودند، می‌توانستند حکومت عباسی را از بین ببرند اما چون متحد نبودند امکان این اقدام وجود نداشت و نکته مهم‌تر این که آشوبی که در بین مسلمانان ایجاد شده سبب ضعف حکومت شده بود و به مصلحت اسلام نبود که از این بیشتر حکومت اسلامی ضعیف شود زیرا از طرف همسایگان مورد تهدید قرار می‌گرفت و امام این کار را برای حفظ وحدت میان مسلمانان و قدرت اسلام انجام دادند.

استاد تاریخ دانشگاه تهران با بیان این که در آن زمان بنی امیه در شام شورش کرده بودند و مرزها نا امن شده بود، گفت: امام رضا(ع) از طرفی با پذیرش ولایتعهدی سبب عدم تجزیه حکومت اسلامی شدند و از طرف دیگر توانستند با فرصتی که به دست آورده بودند به تبلیغ و ترویج اسلام ناب بپردازد و به شبهات اعتقادی پاسخ دهد و آزادانه به بحث علمی بپردازد.

وی با اشاره به این که امام رضا(ع) در مدینه فعالیت سیاسی انجام نمی‌داد و فعالیت دینی و فرهنگی انجام می‌‍‌‌‌دادند، ابراز داشت: مأمون که با شخصیت علمی امام رضا(ع) آشنایی نداشت با برگزاری مناظرات علمی سعی در تخریب شخصیت امام رضا(ع) داشت؛ زیرا با شخصیت علمی و سیاسی امام رضا(ع) آشنا شده بود و ادامه این روند را به نفع خود نمی‌‍‌دانست و در نهایت هم تصمیم به قتل امام رضا(ع) گرفت./843/ت302/ی