دانش و تحقیق بزرگترین ثروت‌های بشر است
رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها در مورد اهمیت کتاب و کتابخوانی رهنمود داشتهاند. در یکی از پیام‌های ایشان آمده است:
حقیقت آن است که کتاب یکی از ارزشمندترین فرآورده‌های بشری و گنجینه بزرگترین ثروت‌های بشر یعنی دانش و تحقیق است. دین و دنیای بشر و جسم و جان انسان، به برکت کتاب تأمین و تغذیه می‌شود و فرآیند کمال بشری بوسیله کتاب تحقق می‌یابد. کتاب، مادر تمدنها و نیز عصاره آنهاست، و بشر با پدیدآوردن کتاب، درسهای بی‌شماری را که در کتاب تکوین بدو آموخته شده، گرد می‌آورد و در محیط بشری، منتشر می‌سازد و بدین‌گونه روز به روز گنجینه ثروت بشری، غنای بیشتر می‌یابد.
ایشان معتقدند: کتابخوانی جزو کارهای اصلی زندگی است و اگر به این باور برسیم هیچ کاری، مانع کتابخوانی نخواهد شد.
همچنین رهبر انقلاب بعد از دو ساعت و نیم بازدید از نمایشگاه کتاب در سال 1390 به سالنی در گوشه نمایشگاه رفته و ناشران هم پشت سر ایشان وارد شدند تا فارغ از گزارش و درددل، چند دقیقه‌ای هم حرف رهبر را بشنوند. رهبر فرمودند: وقتی امروز را با 10-15 سال پیش مقایسه می‌کنم، کیفیت خیلی بالا رفته، علاوه بر کمیت. در گذشته خیلی عقب بودیم، زمان انقلاب وضعیت بهتر شد. در سالهای اخیر هم که این پیشرفت کاملا محسوس شده. هم موضوعات متنوع‌تر شده و دایره دید نویسندگان متنوع‌تر شده، هم محتواها قوی‌تر شده. کیفیت چاپ و صفحه‌آرایی و جلد و... هم پیشرفت کرده و چشم‌نواز شده. و بعد هم بشنوند از فلسفه توجه جدی رهبر به کتاب: کتاب جایگزین ندارد.
با این که لوازم رسانه‌ای متعددی اضافه شده، هیچ‌کدام جای کتاب را نمی‌گیرد. اذان ظهر بود و قطعا پایان بازدید رهبر. بازدیدی که با توصیه‌ای به ناشران پایان یافت: هرچه ممکن است به مقوله کتاب اهمیت بدهید. هم وزارت ارشاد و جاهای دولتی، هم شما ناشران. پیشرفت کشور بدون پیشرفت کتاب امکانپذیر نیست. ما هنوز خیلی عقبیم.
انس با کتاب
رهبر انقلاب هم خود با کتاب انس و الفتی عظیم دارند و هم دیگران را به ارتباط و آشنایی با کتاب دعوت مینمایند:
من این را می‌خواهم عرض کنم که در منزل خودِ من، همه افراد، بدون استثنا، هرشب در حال مطالعه خوابشان می‌برد. خود من هم همین‌طورم. نه اینکه حالا وسط مطالعه خوابم ببرد. مطالعه می‌کنم؛ تا خوابم می‌آید، کتاب را می‌گذارم و میخوابم. همه افراد خانه ما، وقتی میخواهند بخوابند حتماً یک کتاب کنار دستشان است. من فکر می‌کنم که همه خانواده‌های ایرانی باید این‌گونه باشند. توقّع من، این است. باید پدرها و مادرها، بچه‌ها را از اوّل با کتاب محشور و مأنوس کنند. حتّی بچه‌های کوچک باید با کتاب اُنس پیدا کنند. باید خریدِ کتاب، یکی از مخارج اصلی خانواده محسوب شود. مردم باید بیش از خریدن بعضی از وسایل تزییناتی و تجمّلاتی - مثل این لوسترها، میزهای گوناگون، مبل‌های مختلف و پرده و... - به کتاب اهمیّت بدهند. اوّل کتاب را مثل نان و خوراکی و وسایل معیشتی لازم بخرند؛ بعد که این تأمین شد به زواید بپردازند. خلاصه، باید با کتاب اُنس پیدا کنند. در غیر این صورت، جامعه ایرانی به هدف و آرزویی که دارد - که حقّ او هم هست - نخواهد رسید.
و: من امروز می‌خواهم دو مطلب را به مردم و مسئولین عرض کنم: یک مطلب، همان است که من همیشه تکرار می‌کنم. پارسال و سالهای قبل و در مناسبت‌های گوناگون هم گفتم که ارتباط مردم با کتاب، باید بیش از این باشد. من می‌بینم که متأسفانه کتاب در جامعه ما، آن مقدار که شأن این جامعه اقتضا می‌کند، رواج ندارد. اگر ما یک جامعه بی‌فرهنگ و تاریخ بودیم؛ جامعه‌ای بودیم که گذشته و کسان فرهنگىِ با معرفت و برجسته‌ای ندارد؛ انسانهای بااستعداد و فهیم و دارای بینش و طرز فکر بالا ندارد(مثل بعضی از جوامع گوناگونی که در گوشه و کنار دنیا هستند) بی‌رغبتی به کتاب قابل توجیه بود؛ امّا در جامعه ما با این همه انسانهای فرهنگی، برجسته، والا، اساتید، مؤلّفین، آشنایان با کتاب، شعرا، نویسندگان، علمای بزرگ، دانشگاهیان برجسته و عناصر فرهنگی و عالِم، چرا باید اُنس با کتاب این‌طور باشد؟! سابقه فرهنگی و تاریخی ما خیلی زیاد است. جامعه ما اساساً جامعه‌ای پخته و بالغ شده است؛ یک جامعه ابتدایی و بدوی نیست. مردم ما باید بیش از این با کتاب آشنا باشند.
حضور فعال در نمایشگاه بین‌المللی کتاب
رهبر معظم انقلاب اسلامی در اکثر سالها از نمایشگاه بین‌المللی کتاب که همه ساله در تهران برگزار می‌شود بازدید داشتهاند.
ایشان معمولاً در هر بازدید چند ساعت در غرفه‌های متعدد کتاب حضور یافته و در هر غرفه با سوالاتی از وضعیت نشر و آخرین کتابهای منتشر شده مطلع می‌شوند. همچنین ایشان پس از هر بار بازدید برای مسئولان، نویسندگان، ناشران و دست‌اندرکاران نشر سخنرانی و توصیههای مهمی را خاطرنشان نموده‌اند.
توصیه‌ها به مسئولان
برخی توصیههای رهبر انقلاب به مسئولان در مورد کتاب که در نمایشگاهها و موقعیتهای دیگر فرموده‌اند عبارتند از:
- تلاش برای دسترسی به نسخه‌های قدیمی 21/6/1374
- نگهداری نسخه‌های رو به نابودی و تکثیر نسخه‌های یگانه 21/6/1374
- جلوگیری از ربوده شدن گنجینه‌های کمیاب و نگاشته‌های ارزشمند از کتابخانه کشورهای اسلامی و جلوگیری از بیرون بردن آنها از دسترس صاحبان آن 21/6/1374
- پیوند میان کتابخانه‌های کشور و کشورهای اسلامی و همکاری در همه زمینه‌ها21/6/1374 - همگانی کردن کتاب از راه گسترش زنجیره کتابخانه‌های عمومی در هر گوشه و کنار کشور 21/6/1374
- فراهم‌سازی زمینه لازم برای همگانی کردن کتابخوانی21/6/1374
- معرفی کتابهای خوب و پدید آوردن نوشته‌های فراوان در همه موضوعهای مورد نیاز و مورد علاقه 21/6/1374
- برنامه‌ریزی برای توسعه و تعمیق فضای کتابخوانی در کشور17/2/1391
- ارزیابی محتوایی هر ساله نمایشگاه کتاب به وسیله افرادی کارشناس و صاحب صلاحیت 17/2/1391
- برطرف کردن برخی موانع تولید و نشر کتاب به‌ویژه موضوع گرانی کاغذ 17/2/1391
- زمینه‌سازی برای ترجمه تولیدات خوب کتاب در کشور به زبان‌های مختلف 17/2/1391
- مهم بودنِ ویراستاری و صحیح بودن متون کتاب‌ها از لحاظ دستور زبان فارسی و کتاب‌آرایی و شکل ظاهری کتاب‌ها 17/2/1391
- ساماندهی توزیع و ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای کتاب 17/2/1391
یک هشدار مهم
رهبر انقلاب در در دیدار رئیس‌جمهور و اعضاى هیئت دولت در سال 1394 هشداری بسیار مهم فرمودند:
دو کار اساسی و اصلی است که باید انجام بگیرد؛ یکی تولیدات فرهنگی سالم در زمینه‌های مختلف، و یکی جلوگیری از تولیدهای مضر و به‌اصطلاح متاع و کالای مضرّ فرهنگی؛ به نظر من این جزو کارهای اساسی است. در همه دنیا مراقبت از محصولات فرهنگی و کتاب و مانند اینها وجود دارد؛ کجای دنیا است که وجود نداشته باشد؟ یک‌جا را به من نشان بدهید. این خانم ابتکار اینجا حاضر است؛ خود ایشان به من گفت کتابی که ایشان نوشته بود، در آمریکا امکان چاپ پیدا نکرد؛ هیچ ناشری حاضر نشد -نه اینکه آن ناشر آن‌قدر تعصّب داشته باشد؛ نه، اگر کتاب پرفروشی باشد، هر ناشری می‌آید این کار را انجام بدهد؛ [بلکه] از ترس و از مراقبت- تا بالاخره در کانادا مثلاً فرض کنید یک ناشری را پیدا می‌کند و آن ناشر، آن هم به نظرم با ترس‌ولرز [چاپ کرد یا نکرد]؛ چون تفاصیلش را چند سال پیش ایشان می‌گفت، شاید جزئیّاتش یادم نمانده.
اینها را بگویید تا این آقایان بدانند و بفهمند که این‌جور نیست که اگر ما جلوی کتاب را گرفتیم، فقط آقای جنّتی است که این کار را می‌کند؛ نخیر، در آمریکا هم همین کار می‌شود، در اروپا هم همین کار می‌شود. راجع به هولوکاست کسی جرأت ندارد حرف بزند؛ خب هولوکاست که یک مسئله اعتقادی نیست. بله، وقتی نوبت به کاریکاتورهای اهانت‌آمیز به مقدّسات دینی اسلام می‌رسد، آنجا آقایان می‌شوند آزادی‌خواه و طرف‌دار آزادی بیان! امّا راجع به هولوکاست که پیش می‌آید، نه؛ آزادی بیان وجود ندارد. مسئله حجاب همین‌جور است، مسائل دیگر همین‌جور است؛ بله، هر کشوری یک اصولی دارد که این اصول باید مراقبت بشود و دستگاه‌های حاکمیّتی باید این اصول را رعایت کنند؛ رودربایستی ندارد.
اگرچنانچه می‌بینید فلان تئاتر، فلان فیلم، فلان کتاب، فلان نشریّه با مبانی انقلاب و مبانی اسلام مخالف است، جلویش را بگیرید و با آن برخورد بکنید. حالا چگونه برخورد بکنید، آن یک بحث دیگر است، آن مربوط به دستگاه‌ها است و نگاه کنید ببینید مقرّراتتان چه میگوید؛ لکن رودربایستی نکنید و این را صریح بگویید. پس بنابراین خوراک فرهنگی سالم و جلوگیری از خوراک فرهنگی ناسالم و مضر، اساس کار است.
رهاسازی فرهنگ اصلاً جایز نیست. مدیریّت فرهنگ یک کار بسیار لازم است؛ و مدیریّت هم باید بر مبنای شعارهای انقلاب و مبانی انقلاب باشد؛ یعنی مراقبت بشود آنچه اصل است، این است که مبانی انقلاب و مبانی استقلال کشور، امام و مانند اینها باید محفوظ باشد. این هم مطلب دوّم که جزو اولویّت‌هایی است که به نظر من در این برهه است.
اهمیت نشر و توصیه به ناشران
رهبر انقلاب در دیدار جمعی از ناشران در سال 1378 در مورد اهمیت کار ناشران فرمودند:
به نظر من، طبقه ناشر در هر بخشی از نشر و طبع، جزو مجموعه‌های ارزشمند جامعه محسوب می‌شود؛ چون تولیدکنندگان کتاب و ناشران آن، مهم‌ترین وسیله انتقال فرهنگ را در اختیار مردممان می‌گذارند.
ایشان خطاب به ناشران فرمودند:
من در ذهن خودم، کار فرهنگی منفی را - یعنی آن چیزی که از نظر ما و با معیار ما بد است - به سه نوع تقسیم می‌کنم: یک نوع، آن نوشته یا کتابی است که یک منطق یا سخنی را ارائه می‌دهد که از نظر ما آن سخن غلط است. یک فکر است، یک پیشنهاد است، یک نظر است، در هر زمینه‌ای ممکن است؛ لیکن فقط آن صاحبِ نظر مخالف، در فکر این است که نظر مخالف خودش را مطرح کند و هیچ انگیزه‌ای دنبال آن نیست. طرح چنین فکر مخالف و غلطی - از نظر ما - در جامعه، مفید است؛ بودنش از نبودنش بهتر است؛ زیرا اگر اندیشه غلط طرح نشود، اندیشه درست نمی‌جوشد. این منطقی است و ما مایلیم آن چیزی که از نظر صاحبش البته درست است، اما از نظر ما غلط است، منتشر شود؛ در حوزه‌های مختلف هم منتشر شود. ... نوع دوم کار که غلط است، این است که انگیزه آن صرفاً ارائه یک سخن علمی یا یک نظر فلسفی یا اجتماعی یا سیاسی نیست؛ بلکه جزئی از چارچوب یک طرح براندازی است. نشر این هم مضرّ است. ... نوع سوم، آن کار فرهنگی‌ای است که اثرش آنی است و قابل پاسخگویی نیست. مثل اینکه در جامعه‌ای بیایند عکس‌های مستهجن جنسی را به شکل وسیعی در میان جوانان پخش کنند! شما چطور می‌خواهید این را جواب دهید!؟ اصلاً قابل جواب دادن است!؟ این اصلاً قابل جواب دادن نیست. وقتی که یک اثر هنری و یک نوشته و یک عکس، یک تأثیر ویرانگر اخلاقی دارد، این قابل پاسخگویی نیست. جلو این کار فرهنگی را باید گرفت./998/د101/ف2
منبع: روزنامه کیهان