تعریف تقیه و تبیین موارد اجرای آن از منظر روایات

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، آیت الله سید احمد علم الهدی صبح امروز در ادامه سلسله جلسات درس خارج فقه خود که در محل مدرسه علمیه سلیمانیه برگزار شد، با اشاره به روایت منقول از امام هشتم(ع) مبنی بر وجوب عدم خروج شیعیان از تقیه تا زمان ظهور امام زمان(عج)، به بررسی تعریف تقیه و بررسی موارد اجرای آن بر اساس روایات معصومان(ع) پرداخت.

امام جمعه مشهد مقدس گفت: باید دید آیا تقیه ای که فرموده اند تا زمان ظهور امام زمان(عج) ادامه دارد، ثابت کننده مدعای اخباری ها و جریان های متحجر است یا دلالتی بر آن ندارد؟ در کتب فقها مبحث مستقلی به نام تقیه نداریم جز مرحوم صاحب جواهر که به مناسبتی در ابواب «صلاه» و مباحث «مکاسب محرمه» در مواردی درباره آن سخن گفته است.

وی با تأکید بر لزوم شناخت مفهوم دقیق «تقیه»، اظهار کرد: اگر بخواهیم عبارتی فارسی به جای تقیه در نظر بگیریم، واژه «مصونیت پذیری» بهترین واژه است. البته این واژه نیاز به متعلق دارد؛ یعنی مصونیت پذیری نسبت به چه چیزی؟ تمام دعواها در این مسأله روی همین متعلق تقیه است.

آیت الله علم الهدی افزود: هیچ دلیلی نداریم که بگوییم تقیه دارای حقیقت شرعیه یا متشرعه است؛ یعنی نه برای معنای خاصی از مصونیت پذیری وضع شده و نه در زمان شارع مقدس در معنای خاصی استعمال شده است اما در طول تاریخ، چون شیعه بخش عمده زندگی سیاسی اجتماعی اش را در تقیه گذرانده، به همین دلیل لفظ تقیه در بین متشرعین با معنای «مصونیت پذیری برای حفظ جان» تداعی می شود.

عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان این که باید برای شناخت متعلق تقیه به خودِ روایات مراجعه کنیم، خاطرنشان کرد: دو احتمال وجود دارد؛ یکی خطرِ جان و دیگری مصونیت پذیری دین؛ یعنی در برابر خطری که متوجه دین ما است، مصونیت پذیری داشته باشیم.

وی در پایان به روایاتی که رسما معنای تقیه را مشخص کرده اند، اشاره و اظهار کرد: امام باقر(ع) فرمودند «التَّقِیَّه فِی کُلِّ ضَرُورَه وَ صاحبها أَعْلَمُ بِهَا حِینَ تَنْزِلُ بِهِ»؛ در هر ضرورتی تقیه است؛ حال چگونه تشخیص دهیم؟ صاحب آن اعلم به آن است در زمانی که ضرورت به او نازل می شود. این روایت فقه الحدیثی دارد که باید به آن توجه کرد. ضرورت ها متفاوت است یعنی ممکن است جریانی برای بنده ضرورت باشد اما همان جریان به تشخیص شما ضرورت نباشد پس نمی توان موارد خاصی را برای تقیه مشخص کرد./820/203/ب2