آسیب شناسی تبلیغات دینی/ ضرورت اجتهاد مبلغان در فهم روایات

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله ابوالقاسم علیدوست در جلسه درس اخلاق خود که امروز در جمع طلاب درس خارج برگزار شد با اشاره به مقام والای عالم دین اظهار داشت: مورد عالم و مقام و منزلت او روایات زیادی داریم تاجایی که اوج آن روایتی است که بیان می کند انبیاء به مقام عالم مسلمان غبطه می خورند و یا فرشتگان روز قیامت بال های خود را فرش راه عالم می کنند.

ارزش عالم در دین

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم افزود: این ارزش برای عالم به دلیل زهد نیست چون گاهی برخی از عابدان هم به درجه زهد رسیده اند و به خاطر معرفت بیشتر به خدا هم نیست چون اولا هیچ کس تصور درست از خدا ندارد و ثانیا محال است وقتی عالم در حد معلوم نیست بتواند آن را تصور کند؛ چون یا باید عالم مساوی با معلوم باشد یا بالاتر از او و حتی وجود پیامبر هم نمی تواند تصور کاملی از خدا داشته باشد چون از حوزه مقدورات خارج است و همچنین اینکه عالم چند فرمول فقهی از دین بلد است هم نمی تواند دلیل برتری او باشد.

وی با بیان اینکه هیچ آیینی مثل اسلام برای تبلیغ دین ارزش و اهمیت قائل نشده است، ابراز داشت: این مقام به خاطر جایگاه تبلیغ عالم است؛ به نظر می آید آن عظمتی که عالم را به اوج می رساند مقام تبلیغ است؛ البته تبلیغ دین به اشکال مختلف نه فقط منبر و سخنرانی و از این جهت عظمت تبلیغ باید روشن باشد و هم خودمان تصور کنیم و هم به دیگران برسانیم که گاهی یک انسان عادی هم می تواند مبلغ دین باشد.

آیت الله علیدوست تصریح کرد: تلبیغ به همان اندازه که عظمت دارد خطرناک و پر آسیب هم هست، چون سنت خدا بر این است که هرچیزی که اهمیت زیادی دارد آسیب زا هم هست؛ تبلیغ امر عظیم ارزشمندی است که چیزی به آن نمی رسد ولی در عین حال خطرناک است به این معنا که می تواند عدم مراعات آن آسیب زا باشد و این مسأله به قدری روشن است که نیاز به اثبات ندارد.

هنوز منبر بیشترین کارایی را دارد

وی با تأکید بر اینکه در تبلیغ باید چند مسأله رعایت شود، تصریح کرد: چه چیزی بگوییم، کجا بگوییم، چه کسی نباید بگوید، و چه زمانی بگوییم از مسائل مهم در تبلیغ است و اگر رعایت نشود این امر ارزشمند به هم می ریزد؛ نظام تبلیغ مرسوم در حوزه حتی از نظر آراء جدید کارا ترین نظام تبلیغ است و منقول است که هنوز 60 درصد از مردم اولویت نخست شان همین منبر و جلسات خانگی و حضور است در حالی که اوایل انقلاب خیلی از مردم فکر می کردند که با آمدن سینما و تلویزیون منبر کنار می رود ولی اینها به گفته کارشاناسان به یک سرگرمی بیشتر می ماند تا یک وسیله تبلیغ.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم تأکید کرد: باید برای حل آسیب های تبلیغ فکری کرد و این که چه چیزی باید بگوییم خیلی مهم است؛ امروز می بینید آموزه های مسیحیت محرّف توسط برخی از منبری ها تبلیغ می شود که خیلی عجیب است همچون مسأله ای که در مورد رحمت خدا علی الاطلاق مطرح می شود که خدا را فارغ از حکیم بودن تصور می کند به گونه ای که بحث عذاب فساق و کفار کنار می رود؛ اینها همه آموزه های مسیحیت منحرف شده است و البته جذابیت هم دارد چون قبر و قیامت و عذاب را کنار می زند.

وی ادامه داد: اینکه خدا رحمت واسعه است جای بحث نیست ولی در جایی نداریم خدا به همه تأمین خاطر داده باشد بلکه باید خدا به نحو کامل معرفی شود؛ خدا هم حکیم است و هم رحیم، هم صاحب بهشت و هم صاحب جهنم است و اینکه بگوییم همه به بهشت می روند چون خدا رحمان و رحیم است مسلما حرف اشتباهی است هرچند از آن طرف هم قبول نداریم حرفی را که هرکس شیعه نبود هرچند جاهل قاصر باشد مورد عذاب الهی قرار بگیرد.

آیت الله علیدوست با بیان اینکه غلو نیز گاهی در منابر مطرح می شود، تأکید کرد: نباید مفاهیمی که خود ائمه مصادیق غلو شمرده اند را بیان کنیم و همچنین بحث های وحدت شکن را مطرح نکنیم؛ باید بپذیریم امروز هیچ صدایی مخفی نمی ماند و امروز خود دیوار گوش دارد و به واسطه ای مثل موش نیاز ندارد و برخی از این مطالب سند می شود و به دست وهابی کافر می رسد و او هم برعلیه شیعه استفاده می کند.

در مطالبی که بیان می کنید باید نور عقل باشد

وی خاطرنشان کرد: باید از مطالب خرافه و مخالف عقل بپرهیزیم و هرچیزی که می گوییم باید نور عقل در آن باشد؛ ما نمی خواهیم عقل را در مقابل وحی قرار دهیم ولی عقل مصباح است، اینکه انسان وقتی مطلبی می گوید ببیند با مسلمات عقلی سازگار هست یا نه، به عنوان نمونه اینکه در روضه ها مطرح می شود پاره های جگر امام حسن(ع) در تشت آمد طبق تحقیقی که از بزرگان داشتم به دست آوردم که اصلا جگر بالا نمی آید بلکه این خون است که از گلو خارج می شود، بنابراین چه اصراری داریم آن را در روضه بیان کنیم؛ برخی از مسائل را نباید گفت و برخی از مباحث در کشور ما ظرفیت دارد ولی ظرفیت بیان آن در خارج کشور نیست که این مسأله بسیار مهمی است که مبلغان باید مدنظر داشته باشند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم افزود: اینقدر روایات و مطالب نورانی در اسلام داریم که نیازی به این مباحث نداریم؛ خیلی بد است که یک طلبه منبری می رود که یک آیه و حدیث ندارد یا با اعراب غلط می خواند، من نمی دانم چرا صد و سیما دقت نمی کند که برخی از این افراد را مطرح می کند؛ این افراد توجیه می کنند که مردم این مطالب غیرقرآنی و روایی را دوست دارند که البته این هنر مبلغ است که همان روایات را زیبا برای مردم بیان کند؛ قرآن و روایات و تاریخ و حکایت معتبر از ضرورت های تبلیغ است.

وی با اشاره به ظرفیت های عظیمی همچون دین، شهدا، رهبری و نظام اسلامی یادآور شد: نباید این ظرفیت ها را خرج مسائل روزمره کرد؛ وقتی منبر دست عده ای مداح می افتد همین می شود، ضمن اینکه ما قدر مداحانی که قدر خود را می شناسند می دانیم سؤال می کنم چرا در مراکز حساس مداح دعوت می شود یک ساعت اول سخنرانی می کند و حتی گاهی برای یک مرجع تقلید خط و نشان می کشد و بعد دعای کمیل را آغاز می کند که کار اشتباهی است؛

آیت الله علیدوست با طرح سؤالی مبنی بر اینکه چه کسی باید بگوید؟ ابراز داشت: شاید یک حرف درست باشد ولی همه نمی توانند یک حرف را بزنند، بله تبلیغ دین منحصر نیست ولی نباید سد هم بشکند مثل فتوای امام راحل(ره) به این که درجایی که روحانی باشد نمی توان به غیرروحانی برای نماز جماعت اقتدا کرد که این فتوا ریشه روایی ندارد، ولی این نظر زمانی بود که منافقین و برخی افراد میدان را به دست گرفته بودند و در محراب حتی با کروات قرار می گرفتند و به همین دلیل امام راحل فهمید نباید بگذارد سد بشکند.

طلبه نسبت به باطل ساکت ننشیند

وی با بیان اینکه گاهی یک باطل در راه ترویج قرار می گیرد که طلبه مبلغ نباید نسبت به آن بی تفاوت باشد، تصریح کرد: همیشه باطل به مرور زمان و خود به خود از بین نمی رود و نیاز به تلاش برای نابود کردن آن داریم بنابراین سعی کنید حتما به تبلیغ بروید، کم حرف بزنید و هر مطلبی را به زبان نیاورید، چراکه گاهی یک سخن باعث مطالب شبهه ناک می شود به همین امامان معصوم ما در پالایش روایات تلاش می کنند.

استاد درس خارج حوزه علمیه در پایان تأکید کرد: باید عادت به تبلیغ فقیهانه کنیم به عقید من مبلغ باید مجتهد باشد، اجتهاد نه به این معنا که لازم یست تمام اقوال را در استصحاب عدم ازلی بداند ولی توانایی جمع و جور کردن کلمات معصومان(ع) را داشته باشد که در قضات هم همین مسأله مطرح می شود که باید در موضوع و مصداق و تشخیص قانون مجتهد باشند./1330/201/ب3