اندیشه مرحوم صاحب جواهر درباره ولایت فقیه بررسی شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، آیت الله سید احمد علم الهدی صبح امروز در درس خارج فقه حکومتی خود که با موضوع «جواز اقامه حکم در عصر غیبت» در محل مدرسه علمیه عالی نواب برگزار شد، به تبیین اندیشه مرحوم صاحب جواهر پیرامون ولایت فقیه پرداخت.

نماینده ولی فقیه در استان خراسان رضوی گفت: مرحوم صاحب جواهر ابتدا به تبیین نظر خود درباره این ابهام می پردازد که «آیا ولایت از امور حسبه است یا عامه و مطلقه؛ و اگر مطلقه است، آیا به گونه ای است که هر کاری فقیه انجام می دهد، به منزله عمل امام معصوم باشد و یا این که در حیطه خاصی تعریف می شود؟»

وی با اشاره به این که مرحوم صاحب جواهر معتقد بود روی مسأله «مطلقه بودن ولایت» تا آن روز در بین فقها بحث چندانی صورت نگرفته بود، یادآور شد: قبل از ایشان آقایان درباره میزان اطلاق ولایت به فقیه بحثی نکرده بودند اما این که بگویند «کلا نسبت به مطلقه بودن بحثی نشده»، این کم لطفی صاحب جواهر است.

آیت الله علم الهدی در تبیین تفاوت میان ولایت عدول مؤمنین با ولایت فقیه، خاطرنشان کرد: بحث در ولایت روی اقامه حکم است و حتی اگر بنا باشد عدول مؤمنین ولایت داشته باشند، باز هم باید برای تعیین تکلیف بین خودشان یک نفر را تعیین کنند. تفاوت فقیه با عدول مؤمنین این است که ولایت در فردی ظهور دارد که مسائل اجتماعی را می داند و به مسائل شرعی نیز آگاه است. پس حتی اگر قائل به امور حسبه هم باشیم، باز هم ولایت بر عهده فقیه است.

بازخوانی دیدگاه مرحوم صاحب جواهر نسبت به نوع ولایت فقیه

امام جمعه مشهد مقدس در پاسخ به این پرسش که «آیا ولایت فقیه مستقیما از طرف خدا تعیین شده و پیامبر(ص) و امام(ع) هم او را از طرف خدا نصب کرده اند؟»، گفت: مرحوم صاحب جواهر به عبارت دیگر روی این مسأله بحث دارند که آیا ولایت فقیه ولایت بالاصاله است یا ولایت بالنیابه؟ اگر بگوییم بالنیابه است؛ یا ولایت مطلقه است و یا در امور مربوط به او است.

وی افزود: معنای ولایت مطلقه این است که ولی فقیه باید بتواند وکیل مجتهد دیگری که پیش از این نیابت از امام(ع) داشته را عزل کند چرا که ولایت آن وکیل مجتهد از طرف امام(ع) است؛ نه آقای مجتهد، البته این بحث ما در زمینه نه فعلیت چنین امری نیست بلکه درباره تبیین شأنیت آن است.

آیت الله علم الهدی خاطرنشان کرد: مرحوم صاحب جواهر می خواهد بگوید «ولایت از نظر اطلاق تابع نیابت از امام(ع) است که اگر ولایت از او از جانب امام(ع)، مطلق باشد، ولایتش نیز مطلق است اما اگر نیابت محدود باشد، ولایت او نیز محدود است. ایشان در این زمینه مثال می زند و می فرماید اگر امام(ع) حاکمی را تعیین کند، اختیاراتی که به او می دهند، در حوزه مدیریتش است و در نتیجه به عنوان نمونه بر اموال امام(ع) مسلط نیست مگر این که چون حاکم نائب بر غایب است، اموال ایشان را حفظ کند و به حقوقی که مترتب بر آن ها است، رسیدگی کند، اما اگر شخصی خواست پولی را به امام(ع) برساند، فقیه حق ندارد آن پول را تحویل بگیرد.»

تبیین ماهیت ولایت بالإصاله

نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی در حاشیه این بحث، به تبیین ماهیت ولایت بالاصاله پرداخت و گفت: در جریان غدیر خم، پیامبر(ص) فقط وظیفه داشتند ولایت امیرمؤمنان(ع) را اعلام کنند و یعنی خود ایشان ولایت را به امیرمؤمنان(ع) نسپردند چرا که ولایت امیرمؤمنان(ع) مانند ولایت پیامبر(ص) مستقل بود.

وی یادآور شد: پس از ابلاغ ولایت امیرمؤمنان(ع) از سوی پیامبر(ص) یکی از رؤسای قبایل نزد پیامبر(ص) آمد و از ایشان پرسید «آیا این تصمیم بر اساس اراده و خواست تو بود یا خواست خدا؟» ایشان فرمودند «این امر خدا بود و من فقط آن را اظهار کردم»، پیامبر(ص) کاشف ولایت امیرمؤمنان(ع) بودند؛ نه معطی آن. پس از این مسأله، آن رییس قبیله گفت «من طاقت دیدن این روز را ندارم؛ پس خدایا سنگی بر سر من فرود آور تا حجتی برای دیگران هم باشد» و همین گونه اتفاق افتاد./820/201/ب2