ویژگی های یک «ترجمۀ پیام رسان»

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از مهر، اگر بگوئیم که در ماه رمضان قرآن هایی که بیشتر ماه های سال در کتابخانه یا به قول قدیمی ها روی طاقچه بوده اند بیشتر از هرماه دیگری بیرون آورده و خوانده می شوند بیراه نگفته ایم. در ماه مبارک رمضان نوعی انس و الفت بین مسلمانان و ماه رمضان شکل می گیرد و از قدیم این رسم که در ماه رمضان روزی یک جزء قرآن خوانده شود وجود داشته است به همین دلیل در این ماه بسیاری از افراد قرآن را ختم می کنند.متاسفانه در بیشتر موارد شاهد این موضوع هستیم که تنها روخوانی قرآن انجام می شود و خوانندگان قرآن تنها به خواندن متن عربی بسنده می کنند؛ شاید یکی از دلایل این خواندن سطحی، نبود ترجمه های مناسب و روان از قرآن مجید باشد. گاه به ترجمه هایی برمی خوریم که علی رغم اینکه فردی با سابقه و مشهور آن را ترجمه کرده ولی ادبیات و شیوه ترجمه به قدری سخت و پیچیده است که خواننده خیلی متوجه مفاهیم قرآنی نمی شود و به بیان ساده تر نمی تواند با آن ارتباط برقرارکند.

حجت الاسلام علی ملکی، پژوهشگر و مترجم قرآن یکی از جمله افرادی است که برای پرکردن این خلاء به فکر ترجمه ای ساده و روان از قرآن افتاده و در طی سال های متمادی مشغول ترجمه ساده، روان و پیام رسان شده است. «ترجمۀ خواندنی قرآن» به تازگی توسط انتشارات ویراستاران روانه بازار نشر شده است. برای اطلاع بیشتر درباره این ترجمه با او گفتگوی کوتاهی انجام دادیم.

حدود هشت سال پیش متوجه شدم که ترجمه خوب و روان و متناسب با فضای فکری جوانان و نوجوانان وجود ندارد در همین مقطع تصمیم گرفتم که ترجمه روان و خوانا از قرآن تهیه کنم

حجت الاسلام علی ملکی، مترجم و پژوهشگر قرآن گفت: حدود هشت سال پیش متوجه شدم که ترجمه خوب و روان و متناسب با فضای فکری جوانان و نوجوانان وجود ندارد. درست در همان زمان دو فرزند من که دانش آموز مقطع راهنمایی بودند ترجمه های معمولی که از قرآن در بازار وجود دارد را می خواندند و خیلی از بخش های ان را متوجه نمی شدند و برای فهم آن مرتبا از من سوال می پرسیدند. در همین مقطع تصمیم گرفتم که ترجمه روان و خوانا از قرآن تهیه کنم. اولین بخشی که برای ترجمه انتخاب کردم جزء سی ام بود چون این جزء برای دانش آموزان بیشتر از سایر جزء های قرآن خوانده می شد. 

وی افزود: در ابتدای کار ترجمه سوره های این جزء را به صورت پرینت تهیه می کردم و به مدارس مختلف می دادم و بازخورد آن را می گرفتم و خوشبختانه از این ترجمه بسیار استقبال شد.در همان سال ۱۳۸۸ ترجمه جزء سی ام چاپ و روانه بازار شد. پس از آن با وجود اینکه متقاضی برای تجدید چاپ آن کتاب وجود داشت تصمیم گرفتم از تجدید چاپ خودداری کنم و مشغول و متمرکز ترجمه کل قرآن شوم. در واقع کار ترجمه اثر فعلی از اواخر سال ۱۳۸۸ آغاز شد تا به امروز که منتشر و روانه بازار نشر  شده است.

این مترجم و پژوهشگر قرآنی در ادامه به ویژگی های متمایز این ترجمه با سایر ترجمه ها اشاره کرد و توضیح داد: روان بودن و سادگی و اینکه هرکسی از دانش آموزان گرفته تا خانم های خانه دار می تواند با ترجمه ارتباط برقرار کند یکی از مهم ترین ویژگی های این ترجمه است. به عنوان مثال در قرآن آمده است؛ «وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ» در ترجمه‌های قرآن بیان شده که ما پیامبران را فرستاده‌ایم که با زبان قوم‌شان با آنها صحبت کنند. متأسفانه این ترجمه صحیح نیست زیرا بدیهی است که هر پیامبر با قومش با زبان همان قوم صحبت می‌کند و پیامبری که در قوم عرب زندگی می‌کند با زبان چینی یا فارسی با آنها سخن نمی‌گوید پس اینجا منظور خداوند این است که پیامبر با قومش با زبانی عامیانه و همه فهم سخن می‌گوید.

روان بودن و سادگی و اینکه هرکسی از دانش آموزان گرفته تا خانم های خانه دار می تواند با ترجمه ارتباط برقرار کند یکی از مهم ترین ویژگی های این ترجمه است

ملکی اضافه کرد: ویرایش به روز این ترجمه توسط یکی از ویراستاران خوش ذوق کشور محمد مهدی باقری از دیگر ویژگی های این ترجمه است. حدود یک سال ونیم من و ایشان در کنار یکدیگر مشغول ویرایش این اثر بودیم.متاسفانه بسیاری از ترجمه های موجود ویرایش نشده و این موضوع یکی از علل مطالعه نشدن و ارتباط برقرار نکردن با ترجمه های قرآن است. ویژگی دیگر ترجمهٔ ما پیام رسان بودن آن است به این معنا که ترجمهٔ نامبرده تحت اللفظی و واژه به واژه نیست و همهٔ تمرکز بر روی این بوده که پیام آیه به خواننده منتقل شود.

وی در پاسخ به این سوال که اینگونه ترجمه گاهی موجب تغییر و تحریف در مضمون آیه می شود، گفت: اتفاقا به عقیده من ترجمهٔ واژه به واژه و کلمه به کلمه، مضمون آیه را مغلق و نامفهوم می کند. بنده مثال های زیادی در این باره دارم که نشان می دهد ترجمهٔ واژه به واژه نه تنها نامفهوم است بلکه پیام آیه را اشتباه رسانده است.در ترجمه ای که بنده انجام دادم تلاش شده معادلی برای واژگان پیدا کنیم که خواننده امروزی آن را بفهمد و با آن ارتباط برقرار کند. گذر از دشواری های ترجمه در آیه های سخت فهم، متشابه و چند وجهی در «ترجمۀ خواندنی قرآن» به خوبی رعایت شده است. همچنین خواننده را هدایت کردیم تا بتواند از گردنه ها و بزنگاه های ترجمهٔ آیات قرآن عبور کند. تلطیف بار معنایی برخی از واژه ها متناسب با حال وهوای دانش آموزان و نوجوانان یکی دیگر از ویژگی های مهم این ترجمه است.

این پژوهشگر قرآن ادامه داد: مرتبط ساختن آیه های یک سوره باهم یکی از نکات مهم در ترجمه قرآن است که متاسفانه کمتر به آن توجه می شود؛ ولی در ترجمه ای که ما انجام دادیم این نکته رعایت شده است. علاوه براین سعی کردیم جایی که نیاز به توضیح است پاورقی بیاوریم ودربارهٔ آن آیه توضیح مختصری بدهیم. ترجمهٔ لحن به لحن متناسب با موقعیت کلام، ویژگی دیگر این ترجمه است. به این معنا که گاهی آیات لحن داستانی دارند، گاهی لحن خطابی و... که سعی شده آن را رعایت کنیم.

مرتبط ساختن آیه های یک سوره باهم یکی از نکات مهم در ترجمه قرآن است که متاسفانه کمتر به آن توجه می شود؛ ولی در ترجمه ای که ما انجام دادیم این نکته رعایت شده است. علاوه براین سعی کردیم جایی که نیاز به توضیح است پاورقی بیاوریم ودربارهٔ آن آیه توضیح مختصری بدهیم

ملکی در ادامهٔ تشریح ویژگی های «ترجمه خواندنی قرآن» اضافه کرد: ترجمه فعلی عبارتست از یک صفحه آیه قرآن و صفحه مقابل آن ترجمه آیات ولی به حول وقوه الهی در چاپ های بعدی ترجمه ها زیر آیات قرار می گیرند. در طول این مدت هم که کتاب منتشر شده ما مرتبا بازخورد های این اثر را از افراد، اقشار مختلف گرفته ایم و همه نظرات و پیشنهادات افراد را در چاپ های بعدی لحاظ می کنیم.آهنگین بودن ترجمه بخصوص در دو جزء پایانی قرآن که اوج سجع آوری قرآن است و معادل سازی های آسان فهم و بروز از دیگر ویژگی های این ترجمه است.

مترجم «ترجمه خواندنی قرآن» اظهار کرد: از همان ابتدا که کار ترجمه را آغاز کردم، دائما نظر و بازخورد اساتید مختلف حوزه و دانشگاه را میگرفتم. تلاش داریم تا این بازخوردها و نظرات را در سایت مربوط به این اثر هم بیاوریم. ضمن اینکه این اثر علاوه بر ویرایش زبان فارسی که محمد مهدی باقری عهده دار آن است، یک ویراستار ادبیات عرب هم داشته است که در نکات ادبیات عرب و نکات بلاغی قرآن به ما کمک می کرده است.

وی در پایان گفت: بنای ما این است که هر پنج سال یکبار این اثر بازویرایی کلی شود اما اگر تا قبل از پنج سال اشکالاتی براین ترجمه وارد شود که درست باشد در صورت لزوم در چاپ بعدی آن اعمال می کنیم.تاکنون هم از گروه‌های گوناگونِ اجتماعی خواسته‌ایم که دربارۀ بندبند ترجمه، در جایگاه خوانندۀ نوعیِ آن یا از جایگاه متخصصِ ترجمه و معارف قرآنی، نظرهای اصلاحی و پیشنهادی ‏بدهند تا با جمع‌آوری دیدگاه‌های تخصصی و عمومی بتوانیم بهبود مستمر را در کیفیت ترجمه در پیش ‏بگیریم. از این پس هم، برای بازویرایی‌های آینده، این کار را خواهیم کرد؛ چون هر ترجمه‌ای از متن مقدس، به‌تناسب تغییرهای زمانی و زبانی، باید حداقل هر پنج سال یک بار به‌روزرسانی شود. بنده از همین جا اعلام می کنم که خوانندگان این اثر می توانند ما را در رفع مشکلات این ترجمه و بهبود آن یاری کنند. به این صورت که نظرات و پیشنهادات خود راجع به اثر را در پایگاه اینترنتی Www.QuranTr.com   ثبت کنند و یاری رسان ما در ارتقاء کار باشند.

«ترجمه خواندنی قرآن» را انتشارات ویراستاران منتشر کرده و شیوه توزیع و تهیه آن هم در پایگاه اینترنتی www. QuranTr.com  آمده است.علاقمندان به تهیهٔ این اثر با مراجعه به این پایگاه اینترنتی می توانند این ترجمه روان و خواندنی را اینترنتی تهیه کنند./۱۳۲۵//۱۰۲/خ