مردم حق دارند از گذشته خود باخبر شوند/ باید مختارنامه تاریخ معاصر ساخته شود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست «بررسی بازنمایی چهره کروهک منافقین در سریال های سیما» با حضور محمدصادق کوشکی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، جلیل سامان نویسنده و کارگردان سریال های تلویریونی نفس، پروانه و ارمغان تاریکی و مهدی روشن روان مدیر فیلم و سریال شبکه سه سیما در اداره کل پژوهش های اسلامی رسانه برگزار شد.

در ابتدای این نشست محمدرضا خوشرو در جایگاه دبیر علمی این نشست خاطرنشان کرد: بحث انقلاب اسلامی به خاطر ویژگی خاص خودش به عنوان بزرگ ترین رویداد قرن بیستم مطرح است و هیچ پدیده ای در قرن بیستم وجود ندارد که این قدر حرف و حدیث داشته باشد و تلاش های زیادی برای از بین بردنش بشود.

وی با بیان این که گروهک تروریستی مجاهدین خلق به عنوان یک جریان تروریستی چگونه به این جا می رسد که به عنوان یک جریان مؤثر در تهدید انقلاب اسلامی تبدیل می شود، اظهار داشت: چگونه باید این گروهک تروریستی در تلویزیون بازنمایی شود و چطور می شود که کارکرد آموزش و آگاهی را با کارکرد سرگرمی و تفریح در سریال های سیما تلفیق کرد.

دبیر علمی این نشست با بیان این که ذائقه مخاطب امروز به گونه ای است که سعی شده آموزش و اطلاع رسانی را هم به صورت سرگرمی و تفریحی به او منتقل کنند، گفت: این که یک حادثه تاریخی بخواهد در قالب هنر به جامعه منتقل شود چالش بزرگی است و آقای سامان فرم مِلوگرام عاشقانه را برای این کار انتخاب کرده اند برای تبیین گروهک تروریستی منافقین استفاده کرده اند و از پرمخاطب‌ترین سریال‌های سیما بوده است.

وی با بیان این که سازمان منافقین هنوز هم تمام نشده است و جنس منافقان می تواند عوض شود و رنگ عوض کند، گفت: ما یک مشکلی داشتیم که نسل جوان ما گروهک منافقین را کمتر می شناختند و با افکار و عملکردشان آشنایی نداشتند و به همین خاطر ما آسیب هایی را از این بابت دیده ایم که در جریان فتنه 88 جوانی که به نتیجه انتخابات اعتراض دارد ناگهان سر از اردوگاه اشرف در می آورد.

خوشرو علت گرایش جوانان به این گروهک در سال های گذشته را به دلیلعدم شناخت این سازمان دانست و گفت: کار کردن در رابطه با شناساندن گروهک منافقین بسیار ضروری و مهم است و سریال های آقای سامان از این جهت برای ما اهمیت دارد.

وی با اشاره به این که با توجه به مؤلفه هایی یکه مقام معظم رهبری در رابطه با منافقان در سخنرانی های خود داده اند و کارهای علمی و تاریخی که انجام شده است ما را به یک مجموعه مؤلفه هایی می رساند که برای بازنمایی منافقان باید به آن توجه کنیم.

دبیر علمی این نشست با اشاره به نقطه ضعف ها و اشکالاتی که از منظر های مختلف به سریال های منافقان وارد است، خاطرنشان کرد: یکی از ابهامات این است که با توجه به شکل گیری گروهک تروریستی داعش برخی معتقدند که این سریال ها فرصتی بوده تا ما یک مشابهت نمایی از شکل گیری گروهک های تروریستی را داشته باشیم زیرا گروه های تروریستی برای یارگیری عملکرد شبیه به هم دارند و ایرانی ها از سالهای پیش با این نوع ترورها و این نوع تفکر مواجه بوده اند.

وی با اشاره به این که منافقان هم بخشی از تاریخ انقلاب هستند و نمی شود که به این گروهک پرداخته نشود، اظهار داشت:  سریال هایی که ربط به انقلاب اسلامی دارد باید حتما امام خمینی(ره) را هم در تم فیلم مشاهده کنیم و نمی شود که حر ف از انقلاب بزنیم و چهره و نام امام خمینی(ره) را حذف کنیم و یا بسیار کمرنگ باشد و این اشکال به این سریال های وارد است.

در ادامه کوشکی با طرح این سؤال که چه لزومی دارد به مجموعه ای مانند سازمان مجاهدین خلق در تلویزیون پرداخته شود، گفت: تقریبا در برنامه های صدا و سیما خیلی کم به این سازمان پرداخته شده است و فقط سه گانه های آقای سامان و سریال سیانور از آقای شعیبی است و این برای پدیده ای که از سال 46 سازمان کلید می خورد و تأسیسی می شود و تا امروز هم ادامه دارد و در انقلاب تأثیر داشته است کم به نظر می رسد.

وی با بیان این که در دهه هفتاد سیاست این بود که اسم این سازمان در رسانه ها برده نشود، گفت: سؤال این است که امروز چه ضرورتی دارد که به سازمانی پرداخته شود که در ذهن خیلی از مردم تمام شده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران افزود: به دو دلیل می توانیم آثاری در رابطه با گروهک منافقین بسازیم که اول به عنوان عبرت است که مردم دیگر عضو این سازمان نشوند که باید گفت در سال 88 دیگر سازمان جذب نداشت و افراد در اشرف زندانی بودند و تنها تا سال 83 سازمان جذب داشت و یا نگاه این است که می خواهیم مردم با تاریخ خود آشنا شوند.

مردم حق دارند با تاریخ و گذشته خود آشنا شوند

وی با بیان این که اولین ضرورت این است که مردم حق دارند با تاریخ و هویت و گذشته خود آشنا شوند، گفت: تا مردم گذشته خود را نشناسند امروز و آینده خود را نمی توانند بسازند؛ یکی از رسالت های سینما ساختن هویت است و گاهی این تاریخ و هویت تخیلی ساخته می شود مانند سینمای هالیوود که با تخیل برای مردم خود هویت می سازد.

کوشکی افزود: گاهی هم تاریخ واقعی است ولی آن را پررنگ می کنند مانند همان هالیوود که با تکیه بر جنگ داخلی شمال و جنوب صدها کار هنری ساخته است زیرا کشوری که می خواهد قدرت اول جهان باشد می داند که مردمش باید عقبه داشته باشند و این عقبه را با تکیه بر سینما برای مردم ایجاد می کند زیرا ملتی که بخواهد پرش کند بدون عقبه نمی تواند رشد و پرش داشته باشد.

وی با بیان این که ما ملتی هستیم که می خواهیم رشد و پرش داشته باشیم و باید گذشته و هویت خود را بشناسیم، اظهار داشت: تاریخ زنده است به این معنا که اگر دیروز رودخانه ای در سرچشمه هایش گل آلود شده باشد امروز در اینجا این رودخانه گل آلود می شود و فردا هم در مصب خود که به دریا می ریزد گل آلود خواهد شد؛ بنابراین ملتی که از گذشته خود خبر نداشته باشد نه می تواند امروز خود را بشناسد و نه می تواند آینده خود را بسازد.

نظام وظیفه دارد که مردم را از گذشته شان با خبر کند

استاد دانشگاه تهران با تأکید بر این که مردم حق دارند از گذشته خود با خبر باشند و نظام وظیفه دارد که مردم را از گذشته شان باخبر کند، خاطرنشان کرد: قرآن هم عبرت گرفتن از گذشته را کار صاحبان اندیشه دانسته است و دستور به سیر در زمین برای عبرت گرفتن از گذشته داده است؛ و یکی از تصویری ترین و سینمایی ترین آیات قرآن این است زیرا یکی از راه های دیدن گذشته در امروز سینما و تلویزیون است.

از وظایف انسانی رسانه نشان دادن خوبی ها و بدی ها به مردم است

وی با بیان این که غیر از اطلاع از تاریخ جامعه نیازهای دیگری هم دارد، گفت:  جامعه باید خوبی و بدی را ببیند و معروف و منکر را ببیند و دروغ و مجاز را ببیند و این ها را ما می توانیم هم در تخیل نشان دهیم و هم در بستر و زمینه واقعی نشان دهیم؛ از وظایف انسانی رسانه است که خوبی و بدی و حق و باطل را به مردم نشان دهد و اگر این ها را واقع نمایی کنند تأثیر پذیری بیشتری دارد.

کوشکی افزود: این که چرا ما باید در رابطه با سازمان مجاهدین خلق کار بسازیم به خاطر این است که این سازمان و حوادث آن به قدری ظرفیت های انسانی و ضد انسانی با هم در آن است که اگر بخواهیم یک آموزش اخلاق برای مردم بسازیم ظرفی بهتر از آن نیست.

وی گفت: آقای صمدیه لباف که فرد نخبه و مذهبی بود جذب سازمان مجاهدین خلق می شود و بعد می فهمد که مسیر سازمان کمونیستی است و تصمیم به جدایی از این سازمان می گیرد و کنار می رود؛ اعضای سازمان او را به ساواک لو می روند ولی با هوشیاری کاری می کند که ساواک او را آزاد کند ولی وحید افراخته که از اعضای جدا شده سازمان بود دوباره او را به ساواک لو می دهد؛ ولی آقای لباف زیر شکنجه ساواک شهید می شود ولی با این که از سازمان جدا شده اعضای سازمان را لو نمی دهد و این اسطوره اخلاق می تواند باشد در مقابل افراخته که نماد ضداخلاق است.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران افزود: ما اگر می خواهیم به مردم دین را معرفی کنیم می توانیم از تخیل و داستان های غیر واقعی استفاده کنیم و همچنین می توانیم از یک انسان واقعی مانند صمدیه لباف مثال بزنیم که دین انسانی را می تواند تربیت کند که حتی کسانی را که قبول هم ندارد لو نمی دهد و در مقابل او وحید افراخته که دین دار نیست چگونه هیچ تعهد اخلاقی ندارد.

این حق مردم است که در سینما آثار هنری ببینند

 وی با بیان این که این حق مردم است که در سیما آثار هنری و درام ببینند، گفت: ما باید تمام حقایق را در قالب هنر به مردم ارائه کنیم و به همین خاطر ما باید سریال و فیلم و تله فیلم برای داستان های تاریخی بسازیم و سازمان مجاهدین خلق و حواشی آن می تواند در خلق آثار دراماتیک بی نظیر باشد.

کوشکی اظهار داشت: در بستر سازمان چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب بسترهای زیادی برای گره های دراماتیک وجود دارد و علتش هم این است که در سازمان مجاهدین خلق ماجرای پیچیده ای است و مناسبات انسانی پیچیده ای دارد و چه در بعد منفی و چه در بعد مثبت ظرفیت نمایش دارد.

وی ابراز داشت: اگر کسی دوست نداشته باشد تاریخ روایت کند و دغدغه تاریخ نداشت هم سازمان چنین کششی را دارد که درام های ناب به هنرمند بدهد؛ ولی اگر کسی به هر دلیلی به سازمان منافقین پرداخت باید واقع نمایی کند و توالی تاریخی را رعایت کند و اگر می خواهیم در رابطه با سازمان فیلم بسازیم هر چقدر که اتفاقات تاریخی دقیق تر ساخته شود باور پذیری کار بالاتر می رود.

سریال های تاریخی باید دقیق و مطابق با واقع باشد

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران اظهار داشت: چون سریال های تاریخی جای دانش تاریخی را برای مخاطب می گیرد باید دقیق و مطابق با واقع باشد و در رابطه با سازمان مجاهیدن خلق باید جزئیات تاریخی خود سازمان هم رعایت شود و از این جهت در فیلم نفس ایراداتی است زیرا در سازمان وقتی کسی وارد کار مسلحانه می شد باید هیچ رابطه خانوادگی نمی داشت که در سریال نفس رعایت نشده است.

وی با بیان این که ما انتظار نداریم که در کار هنری باید اطلاعات ریز تاریخی داده شود، گفت: در قرآن هم که تاریخ را برای عبرت گرفتن اهمیت می دهد اطلاعات ریز تاریخی نداده است ولی در جایی که لازم است و این اطلاعات ریز به فهم درست موضوع کمک می کند آن را بیان می کند و در کارهای سینمایی هم باید این موضوع رعایت شود.

کوشکی اظهار داشت: منظور من از داشتن تیم تاریخی این نیست که چند نفر که چند کتاب تایخ خوانده باشند را جمع کنیم بلکه کسانی مانند رسول جعفریان که 25 سال با تاریخ زندگی کرده است باید در تیم تاریخی کارهای سینمایی باشند و یا شخصی مانند دکتر رجبی دوانی که 30 سال با تاریخ اسلام زندگی کرده است نه کسی که تاریخ خوانده و از تاریخ فیش برداری کرده است.

ما به ساخت مختارنامه تاریخ معاصر نیاز داریم

وی با بیان این که ما کارگردان هایی که روی یک مسیر حرکت می کنند و یک نوع ژانر نمایشی و بستر برای فیلم سازی را انتخاب کند کم داریم، گفت: فقط ما یک کارگردان را داشتیم که ما نتیجه این کارش را در مختارنامه دیدیم و این که آقای سامان روی یک مسیر حرکت می کنند و بستر سازمان مجاهدین خلق را انتخاب کرده اند بسیار خوب است و امیدوارم یک روز مختارنامه تاریخ معاصرمان هم در بستر گروهک منافقین ساخته شود.

در ادامه جلیل سامان با بیان این که من موافق این هستم که شناخت تاریخ و گذشته و هویت به رشد و تعالی جامعه کمک می کند، گفت: رسانه هم هویت ساز است در نتیجه مخاطب ما در رسانه مردمی هستند که هویتشان شکل می گیرد و از این نظر رسانه خیلی مهم است.

وی اظهار داشت: در مورد این که در سازمان کسی که وارد کار مسلحانه می شد باید از خانواده جدا می شد درس است ولی کاراکتر روزبه زمانی که با ناهید زندگی می کرد هنوز وارد کار مسلحانه نشده بود و فقط به جمع آوری اسلحه می پرداخت و کار مسلحانه را ما در انتهای سریال دیدیم.

من در سریال های خود قصد تاریخ گویی نداشتم

سامان خاطرنشان کرد: من در مورد فیلم هایی که ساخته ام قصد تاریخ گویی نداشتم ولی در بیان تاریخ در کارهای خود دقت داشته ام و مدعی هستم و از تاریخ کارهای خود دفاع می کنم و یک تیم تاریخ دان داشته ام که به دقت کار تاریخی انجام داده اند.

تم عاشقانه سریال نفس برای جذب مخاطب بود

در ادامه مهدی روشن روان با بیان این که ما کار نمایشی و درام تولید می کنیم، گفت: این حوزه به لحاظ منظری که نگاه می کنیم با نگاه پژوهشی و مستند سازی تفاوت دارد زیرا در کار نمایشی هدف ما دادن اطلاعات نیست بلکه تأثیر گذاری حسی و عاطفی به مخاطب است و هر کدام بستر خاص خود را دارد.

مدیر فیلم و سریال شبکه سه سیما افزود: در رسانه ای مانند تلویزیون که مخاطب های زیادی دارد نمی توان حجم وسیعی از اطلاعات را به مخاطب بدهیم؛ زیرا بیشتر از این که سیاست مسأله ما باشد مسأله ما انسان است و دغدغه آقای سامان نسل جدید است.

وی با بیان این که سریال نفس نمونه ای موفق از نمایش نفاق بود، خاطرنشان کرد: مخاطبان در پیام هایی که می گذاشتند عاشق کاراکتر روزبه شده بودند ولی در پایان نشان داد که او چگونه باطنی داشت و حتی به بچه خود هم رحم نمی کند و این نشان می دهد که برخی با شعارهای قشنگ می توانند انسان را گول بزنند ولی در عمل متفاوت باشند.

در ادامه جلیل سامان با بیان این که من کدهای منفی زیادی در کاراکتر روزبه گذاشتم که به مخاطب شخصیت درونی روزبه را نشان دهم، گفت: من می خواستم در سریال نفس بگویم که عشق کور است و مخاطب ما هم مردم بودند که مانند ناهید عاشق شدند و همراه شدند ومانند ناهید سرشان به سنگ خورد.

در سریال نفس به دنبال نشان دان چهره واقعی نفاق بودم

وی با بیان این که هدف من نمایش نفاق به معنای واقعی بود، گفت: نفاق به گونه ای است که مردم نمی دانند که حق چیست و باطل چیست و چون نمی دانند از باطل پیروی می کنند مانند جریان فتنه 88 که مردم نمی دانستند و آن اتفاقات افتاد و خیلی از افراد در فتنه 88 پتانسیل هدایت داشتند ما نتوانستیم آنها را هدایت کنیم و نظام نتوانست مدیریت کند.

کارگردان سریال نفس افزود: سازمان منافقین هواداران زیادی بعد از انقلاب پیدا کرد و اگر نظام آنها را مدیریت می کرد این بلا به سرشان نمی آمد؛ من در این فیلم فحش خواهر و مادر به سازمان مجاهدین خلق ندادم ولی توقع ارگان های امنیتی این بود که من فحش خواهر و مادر به منافقان بدهم و می گویند تو طرفدار منافقین بودی.

 وی خاطرنشان کرد: این که در آخر فیلم روزبه زنش را نکشت برخی می گویند تو این آدم را آدم خوبی نشان دادی که معرفت داشت و زنش را نکشت ولی او هم یک آدم بود که زنش را نکشت؛ ممکن است مخاطب روزبه را دوست داشته باشد ولی سازمانی که این بلا را بر سر روزبه آورد هرگز دوست نخواهد داشت.

سامان اظهار داشت: من شخصیت سازمانی روزبه را مخفی نگه داشتم که ناهید بگوید این چه شخصیت خوبی است که آرمان دارد و به فکر مردم محروم است و دنبال آزادی مردم است همانطور که امروز هم خیلی از افراد حتی در سطح حکومتی با این شعارهای ظاهر فریب کار خود را پیش می برند و من منتقد هستم زیرا این نفاق است.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا درام عاشقانه برای بازنمایی یک سازمان سیاسی فرم مناسبی است، اظهار داشت: آدم ها یا زن هستن و یا مرد هستند و بهترین راهی که هر دو تا را به پای تلویزیون بنشانی این است که به دلدادگی این دو بپردازیم و ما از این فرم برای جذب مخاطب می توانیم استفاده کنیم.

کوشکی در ادامه با اشاره به شخصیت روحانی که سریال پروانه و نفس حضور دارد و حرف های امام خمینی(ره) را می زند، اظهار داشت: امام از سال 1344 زیر فشار برای مجوز کار مسلحانه قرار دارد و اعضای مؤتلفه اسلامی برای اعدام انقلابی علی منصور از امام فتوا می خواهند که امام فتوا نمی دهند و آنها از آیتالله میلانی فتوا می گیرند.

امام خمینی(ره) رسالت خود از مبارزه با رژیم پهلوی را در آگاه سازی مردم می دانست

وی افزود: سال 1350 امام خمینی(ره) تحت فشار قرار می گیرد ولی امام می گوید کار مسلحانه کار ما نیست بلکه کار ما آگاهی مردم است و حتی کار عاطفی با مردم هم کار ما نیست و فقط آگاهی دادن مردم باید انجام بشود تا مردم حقایق را ببینند.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با بیان این که روزبه می تواند نماد مسعود رجوی و موسی خیابانی باشد ولی تا حدودی قابل ترحم هم هست، اظهار داشت: این که مخاطب دلش برای منافق بسوزد همان چیزی است که حضرت امام هم می خواست زیرا دین می گوید کاش روزبه و یا هر منافق دیگر هم توبه کند و برگردد شهید لاجوردی که درخواست اعدام منافقین را می دهد و محمدی گیلانی که حکم اعدام را امضا می کند با گریه این کار را می کنند و اصلا خوشایندشان نیست که چند جوان را اعدام کنند.

روشن روان با بیان این که در طول تاریخ ادبیات نمایشی دو تم پر مخاطب در سینما تم عشق و مرگ است، گفت: اگر ما مباحث سیاسی را زیاد کنیم خطر ریزش مخاطب وجود دارد و ما باید اثر تلویزیونی را به گونه ای بسازیم که بیشترین مخاطب را جذب کنیم و تم عاشقانه می تواند این خاصیت را داشته باشد.

مدیر فیلم و سریال شبکه سه با اشاره به نحوه جذب در فرقه های مختلف اظهار داشت: فرقه ها با استدلال و عقل، افراد را جذب نمی کنند بلکه در نقاط مرزی همین سلفی ها را که نگاه می کنیم آنها نگاه می کنند که چه کسی مشکل مالی دارد به او کمک می کنند و این است که درام عشقی برای نشان دادن کیفیت جذب منافقان مناسب تر است.

رسانه‌های معاند اعدام‌های 67 را به هولوکاستی برای منافقین تبدیل کرده‌اند

در ادامه محمد حسین ظریفیان مدیرکل پژوهش‌های اسلامی رسانه نیز اظهار داشت: در دو سه سال اخیر عده‌ای معاند نظام در جریان اعدام‌های سال 67 کار جدی کردند و عدد و رقم‌های اعدام شدگان هر سال به صورت تصاعدی بالا می‌رود.

وی رسانه خاطرنشان کرد: رسانه‌های معاند نظام افرادی را به شکل ناشیانه می‌آورند و در نوع محاکمه‌ها خدشه می‌کنند؛ شبکه‌های خارجی مستندهای متعددی را کار می‌کنند و فصل تابستان که می‌رسد اوج این مستندها می‌شود و این اعدام‌ها را تبدیل به هولوکاستی برای منافقان کرده‌اند که افسانه‌ای بیش نیست.

وی با بیان این که در چند سال اخیر حرکت‌های خوبی انجام شده است و امیدوار کننده است، گفت: به نظر می‌رسد پرداختن به اعدام‌های سال 67 و واکاوی آن و روشنگری آن بسیار اهمیت دارد.

مدیرکل پژوهش‌های اسلامی رسانه افزود: ما با جریانی روبرو بودیم که از چارچوب گروه‌های سیاسی خارج است و هیچ پیوندی با نظام ندارد و الان هم در پیوند با آل سعود و اسرائیل و آمریکا است و با آنها  مراوده می‌کند.

باید رسانه در دست صاحبان علم و حکمت باشد نه صاحبان قدرت و ثروت

در ادامه کوشکی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: چون قدرت به رسانه تحکم می کند نمی فهمد و اگر علم بر رسانه تحکم می کرد ما باید در مورد سازمان مجاهدین خلق آنقدر اطلاعات به مردم می دادیم که در مورد اعدام های سال 67 کسی شبهه اعدام نمی داشت.

وی خاطر نشان کرد: بر اساس تحقیقاتی که انجام شده است از سال 1380 تا سال 1386 اعدام های سال 67 جزو چهار شبهه رایج در کل دانشگاه های ایران بوده است در حالی که در آن سال ها به هیچ وجه این شبهه در میان مردم جامعه مطرح نبود و این که این شبهه امسال مطرح شد هوشمندانه بود زیرا نسلی که آن زمان دانشجو بود و امروز طبقه متوسط را تشکیل می داد شبهه ای را می شنید که در آن سال ها در ذهنش تثبیت کرده بودند و این طور نبود که تیری در تاریکی بیندازند.

کوشکی تصریح کرد: همان کسانی که در سال های 80 تا 86 این شبهه را در میان دانشجویان مطرح می کردند امسال هم آن را در بحث انتخابات مطرح کردند و اگر تلویزیون در دست اهل علم و حکمت باشد حقایق را می گوید و مردم هدایت می شوند.

گفتنی است در پایان این نشست از آقای جلیل سامان تقدیر به عمل آمد و وی هدیه و لوح تقدیر را به آقای نصیری به خاطر این که بعد از قطع همکاری تهیه کننده این سریال در میانه کار او هزینه ساخت آن را بر عهده گرفت اهدا کرد./843/ز۵۰۳/س