شیعه وام دار مجاهدت علمی علامه مجلسی است

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از شبستان، عباس تقویان، استاد دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره جایگاه علامه مجلسی در نشر دین مبین اسلام و معارف اهل بیت(علهیم السلام) اظهار کرد: ما به حق وامدار تلاش های علمی علامه در حوزه حدیث هستیم.

وی ادامه داد: از آنجایی که دین شناسی ما مبتنی بر محور قرآن و حدیث است و حدیث طبیعتاً در ظل توجه به قرآن معنای خاصی پیدا می کند، آثار علامه مجلسی کمک شایانی به دین شناسی کرده است. ما برای تفسیر قرآن نیازمند حدیث هستیم و در حوزه های مختلف دینی اعم از امور فقهی، اعتقادی، اخلاقی و از سوی دیگر در امور تاریخی و همه حوزه های معرفت دینی نیز نیازمند تبیین علوم حدیثی و روایی هستیم، بنابراین، کار یک محقق همچون علامه مجلسی که در گستره وسیعی اقدام به گردآوری دایره المعارف حدیثی می کند، بسیار قابل توجه و کاربردی است.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) با تاکید بر اینکه اقدامات علامه مجلسی را نمی توان فقط منحصر به دایرة المعارف بحارالانوار دانست، ابراز کرد: علامه ده ها اثر حدیثی دیگر را خلق کرده است، بنابراین، به حق وام دار تلاش های علمی علامه مجلسی هستیم.

این پژوهشگر گفت: علامه مجلسی را بیشتر با اثر بزرگ ایشان یعنی «بحار الأنوار الجامعة لدُرر اخبار الائمة الاطهار» می شناسیم. کسانی که با علم حدیث آشنایی دارند می دانند که ما به جرات می توانیم ادعا کنیم که در حوزه حدیث هیچ جامع و هیچ فرهنگی به اندازه این اثر چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی نداریم. علامه مجلسی تمام تلاش خود را بر این مبنا گذاشت تا آنچه که از اثرات حدیثی به جای مانده است در منابع اصیل متقدم گرداوری و به اعتبار و ارزش گذاری و سنجش حدیثی توجه ویژه ای داشته باشد.

وی با بیان اینکه در ابعاد سنجه حدیثی و اعتبار حدیث در ذیل اثر بحارالانوار فرصت جداگانه ای می طلبد تا در موردش به اظهار نظر بپردازم، افزود: ممکن است درباره این مساله افرادی انتقاداتی داشته باشند اما این انتقادات را به جای خود باید پاسخ گفت، با این حال در این مجال باید بگویم که از نظر گستره کمی و کیفی مدیون کتاب عظیم بحارالانوار هستیم.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: «بحارالانوار» در چاپ های سنگی قدیم در قالب بیست و پنج جلد سامان یافته است و امروزه با حروف چینی جدید به صد و ده جلد رسیده است و در ابواب مختلف اعم از قصص، تاریخ، فقه، اعتقادات، اخلاق و همینطور تارخ انبیاء و تاریخ ائمه معصوم(ع) مطالبی بر اساس روایات گردآوری شده است. این اثر را می توانیم یک کتاب تفسیری و روایی بدانیم.

تقویان با اشاره به شخصیت و سیره علمی و عملی علامه مجلسی اظهار کرد: علامه از علما و محدثان قرن یازدهم هجری است، ایشان در نیمه دوم قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم زندگی می کرد و در سال 1110 و به قولی 1111 هجری قمری از دنیا رفته است. علامه مجلسی با دانشمندان به نامی از جمله صدرالمتالهین، شیخ حر عاملی، ملا محسن فیض کاشانی معاصر بوده و در محضر این بزرگان تلمذ کرده و طبیعتاً از آنجایی که شاگرد ویژگی استاد خود را به ارث می برد، علامه مجلسی نیز از این طیف اساتید خود نکات متعددی را برداشت کردند.

عضو گروه قرآن و علوم حدیث دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به اساتید و معاصران علامه مجلسی بیان کرد: مرحوم ملاصدرا یک محدث متکلم است و از این حیث علامه رویکرد کلامی و فلسفی را در معرفت دینی خود دارد و از سوی دیگر مرحوم ملاحسن فیض کاشانی یا شیخ حر عالمی رویکرد حدیثی داشتند و از این حیث علامه مجلسی نگاه عمیق و ژرف حدیث شناختی نسبت به روایات دارد، بنابراین، علامه مجلسی شخصیت علمی چندبُعدی و چندجانبه دارد و نگاه اش به روایات ژرف و از منظر معرفت شناختی است.

تقویان در ادامه گفت: از این حیث می توان بحارالانوار و سایر جوامع رواییِ علامه مجلسی را واجد روایاتی دانست که به حق می توان آن را روایات اصیل دینی تلقی کرد. در این مجال باید بگویم علامه مجلسی علاوه بر اینکه یک فرهنگ و دایرالمعارف حدیثی به نام بحارالانوار را گردآوری کرد، تلاش داشت آنچه که از میراث حدیثی شیعه در همه کتاب های دیگر به دستش رسیده است را گردآوری کند و آثار دیگر با دیدی کاملا نقادانه جمع کند.

وی با بیان اینکه علامه مجلسی آثار متعددی را به رشته تحریر در آورده که مجموع این تالیفات بیش از عمر پربرکت اوست، تاکید کرد: برای مثال کتابی نظیر «مَلاذُ الاَخْیار فی فَهْمِ تَهْذیبِ الاَخْبار» که در نقد و شرح تفسیر روایات وارده در تهذیب مرحوم شیخ طوسی، توسط علامه مجلسی نوشته شده از جمله کتاب های قابل توجه است، یا کتاب «مرأة العقول» یا همان شرح کافی که در این اثر کار فقه الحدیثی انجام شده است.

تقویان در پایان خاطرنشان کرد: آنچه که در مورد نوع کار علامه مجلسی در بحارالانوار اهمیت دارد، آن است این اثر در مقام توصیف و یا تضعیف روایات نبوده بلکه علامه مجموع احادیث را جمع آوری و از نابودی آن جلوگیری کرد. با این حال به جرات می توان گفت اکثر قریب به اتفاق روایات بحارالانوار از درجه اعتبار برخوردار است و البته شدت و ضعف دارد ولی حتی روایاتی که شاید ضعیف باشند مشهور فقها به آن عمل کرده اند./۱۳۲۵//۱۰۲/خ