فعال شدن مکانیسم ماشه یعنی نابودی برجام

به گزارش خبرگزاري رسا، در واشنگتن، دولت ترامپ فعال شدن مکانیسم ماشه از طرف اروپاییان را به جشن نشسته و گفته که از آن استقبال می‌کند. «برایان هوک» نماینده ویژه امریکا در امور ایران روز سه شنبه به رویترز گفت واشنگتن از اقدام آلمان، فرانسه و انگلیس برای فعال کردن ساز و کار حل اختلاف در توافق هسته‌ای با ایران حمایت می‌کند. او از اروپاییان خواسته که یک گام هم جلوتر گذاشته و به تلاش‌های امریکا برای انزوای دیپلماتیک ایران ملحق شوند. ظاهراً در این بین، موضع‌گیری بوریس جانسون، نخست‌وزیر انگلیس که از «جایگزینی توافق هسته‌ای فروپاشیده» با یک توافق جدید حمایت کرده بیش از همه به مذاق دونالد ترامپ خوش نشسته تا جایی که او در توئیتی نوشت: «بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلیس گفته است باید توافق ایران را با توافق ترامپ جایگزین کنیم. من موافقم.» برایان هوک هم در موضع‌گیری جداگانه به رویترز گفت که واشنگتن از موضع بوریس جانسون درباره برجام بسیار خرسند است.

کمیسیونر اروپا: دنبال تحریم نیستیم
به جز امریکا، حتی خود اروپاییان هم از تبعات تصمیم تروئیکای اروپایی برای فعال کردن مکانیسم ماشه نگرانند. سه دولت اروپایی در بیانیه‌ای روز سه شنبه مدعی شده‌اند «با توجه به اقدامات ایران، هیچ انتخاب دیگری نداشتیم»، ولی نگرانی آن‌ها از واکنش احتمالی ایران از همین حالا نمایان است. جوزپ بورل، کمیسیونر سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیروز در سخنرانی خود در پارلمان اروپا هرچند گفت که انگلیس، فرانسه و آلمان «مطابق با بند ۳۶ برجام این سازوکار را فعال کردند»، ولی با یک گام عقب‌نشینی گفت: «تضمین می‌دهم که مکانیسم حل اختلاف فرصتی است برای حل‌وفصل مسائل پیرامون اجرای این توافق. من بر این روند نظارت دارم و به تماس‌های خود با تمام طرف‌ها ادامه خواهم داد.» بورل تأکید کرد: «هدف از این مکانیسم بازگشت تحریم‌ها نیست، هرچند که برخی رسانه‌ها شروع به گمانه‌زنی در این باره کرده‌اند.» او گفته است: «من در اینجا تأکید می‌کنم که مکانیسم حل اختلاف راهی است برای یافتن راه‌حل و بازگشت به اجرای کامل برجام در چارچوب این توافق.»

پکن: امریکا ایران را مجبور کرد
در حالی که استفان دوجاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل از تمامی طرف‌های توافق هسته‌ای ایران خواست از هیچ تلاشی برای حفظ آن دریغ نکنند، چین و روسیه، دو طرف کلیدی برجام از رویکردی که اروپا در پیش گرفته، ابراز تأسف کرده‌اند. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه دیروز گفت که فعال کردن مکانیسم حل و فصل اختلاف از طرف کشور‌های اروپایی «یک تصمیم سیاسی خطرناک» است که به گفته او شانس باقیمانده برای نجات برجام را کاهش می‌دهد. «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه هم تصمیم سه کشور اروپایی را «یک اشتباه سیاسی» خوانده و هشدار داده که فعال شدن مکانیسم حل اختلافات برجام می‌تواند این توافق را از بین ببرد. «ریابکوف» تغییر در برجام را هم، به شکلی که بوریس جانسون مطرح می‌کند، رد کرده و گفته است: «روسیه با هرگونه تغییر و دستکاری در برجام مخالف و با برنامه موشکی ایران، که صرفاً اهداف دفاعی دارد، موافق است.» همچنین وزارت امور خارجه چین بعد از یک روز سکوت مقابل تصمیم اروپا، از تصمیم سه کشور اروپایی ابراز تأسف کرد. وزارت خارجه چین در بیانیه‌ای گفته است: «ما از تصمیم فرانسه، آلمان و بریتانیا برای فعال کردن مکانیسم حل و فصل اختلاف متأسفیم. فعال کردن مکانیسم حل و فصل اختلاف در یافتن راه‌حل ممانعت ایجاد می‌کند.» در ادامه این بیانیه آمده است: «توسل این سه کشور به مکانیسم یاد شده کمکی به حل و فصل مسائل پیرامون این توافق هسته‌ای یا کاستن از تنش‌های رو به ازدیاد نخواهد کرد. ایران به دلیل خروج یکجانبه امریکا از برجام مجبور به کنار گذاشتن بخشی از تعهدات خود شده است.»

مکانیسم ماشه چیست؟
مکانیسم حل اختلاف که رسانه‌ها اغلب آن را به مکانیسم ماشه تعبیر می‌کنند، در بند‌های (۳۶) و (۳۷) برجام برای حل اختلافات پیش‌بینی شده که البته مرحله پایانی آن، می‌تواند به احیای تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران منجر شود. بند (۳۶) برجام می‌گوید که ایران یا هر یک از اعضای برجام چنانچه معتقد باشند که طرف مقابل تعهدات خود را رعایت نکرده می‌توانند «موضوع را به منظور حل و فصل به کمیسیون مشترک ارجاع نماید.» بر اساس این بند، کمیسیون مشترک ۱۵ روز زمان خواهد داشت تا موضوع را فیصله دهد، مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود.»‌در مرحله بعدی «چنانچه هر عضو معتقد باشد که موضوع پایبندی فیصله نیافته، می‌تواند موضوع را به وزیران امور خارجه ارجاع دهد» و آن‌ها هم ۱۵ روز فرصت خواهند داشت تا موضوع را فیصله دهند، مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود. آن‌ها همچنین همزمان با بررسی در سطح وزرا، می‌توانند درخواست نمایند که موضوع توسط یک هیئت مشورتی که متشکل از سه عضو خواهد بود (یکی از سوی هر یک از طرف‌های درگیر در اختلاف و طرف سوم مستقل) بررسی شود. چنانچه، متعاقب این فرآیند ۳۰ روزه موضوع باز هم فیصله نیابد، کمیسیون مشترک در کمتر از پنج روز نظریه هیئت مشورتی را با هدف فیصله موضوع بررسی خواهد کرد و اگر باز هم موضوع کماکان به نحو مورد رضایت طرف شاکی فیصله نیافته باشد و چنانچه طرف شاکی معتقد باشد که موضوع، مصداق «عدم پایبندی اساسی» می‌باشد، آنگاه آن طرف می‌تواند موضوع فیصله نیافته را به عنوان مبنای توقف کلی یا جزئی اجرای تعهداتش وفق برجام قلمداد کرده یا به شورای امنیت سازمان ملل متحد ابلاغ نماید که معتقد است موضوع مصداق «عدم پایبندی اساسی» به‌شمار می‌آید.

همچنین طبق بند (۳۷) شورای امنیت سازمان ملل متحد می‌بایست منطبق با رویه‌های خود در خصوص قطعنامه‌ای برای تداوم لغو تحریم‌ها رأی‌گیری نماید. چنانچه قطعنامه فوق‌الذکر ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ به تصویب نرسد، سپس مفاد قطعنامه‌های سابق شورای امنیت سازمان ملل متحد مجدداً اعمال خواهند شد، مگر اینکه شورای امنیت سازمان ملل متحد به نحو دیگری تصمیم‌گیری نماید. ایران در متن برجام تأکید کرده است: «چنانچه تحریم‌ها جزئی یا کلی مجدداً اعمال شوند، ایران این امر را به منزله زمینه‌ای برای توقف کلی یا جزئی تعهدات خود وفق این برجام قلمداد خواهد نمود.»/1360/