دکتر غضنفری در گفت‌وگوی تفصیلی با رسا مطرح کرد؛
روی کار آمدن دولت‌های همسو با استکبار؛ «پلن بی» کودتای ۲۸ مرداد
پژوهشگر تاریخ معاصر گفت: دشمن دیگر کودتا از جنس 28مرداد را بی نتیجه می داند و دولت گذشته نمونه بارز یک کودتای نرم و فعالیت تبلیغی استکبار و عمال داخلی آن‌ها در ایران بود.
اشاره: در کودتای 28 مرداد که سرویس‌های جاسوسی و امنیتی دشمن طی یک عملیات محرمانه با به کارگیری عناصر خود در ارتش شاهنشاهی اراذل و اوباش خیابانی را به میدان آوردند و دولت دکتر محمد مصدق را در ایران سرنگون ساختند. شاید بتوان یکی از دلایل مهم سقوط دولت مصدق را اعتماد او به آمریکا در ماجرای ملی کردن صنعت نفت دانست. او به جای تدوام اعتماد به آیت الله کاشانی و نیروهای مذهبی، به سمت آمریکا حرکت کرد و آمریکا نیز در اثنای راه وقتی که سود خود را در همکاری با انگلیس بیشتر تشخیص داد، دوباره دست به دست انگلستان داد و بر طبل کودتا علیه مصدق کوبید.
از این رو خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا به سراغ دکتر کامران غضنفری، استاد دانشگاه و پژوهشگر ارشد تاریخ معاصر رفت تا پیرامون ابعاد کودتای 28 مرداد با وی گفت‌وگو کند. متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه تقدیم می‌کنیم.
رسا ـ چگونه کشورهای بیگانه در بازگرداندن دوباره شاه به قدرت نقش ایفا کردند؟
از قبل زمینه‌های کودتای 28 مرداد آماده شده بود. متأسفانه دکتر مصدق با عملکرد غلط خود، باعث شد که در کشور دو دستگی ایجاد شود و با رفتار ناشایستی که با آیت الله کاشانی و جامعه روحانیت و فداییان اسلام داشتند دکتر مصدق باعث شد آن‌ها را از خود دور کند. در حقیقت دکتر مصدق با رفتار خود جامعه مذهبی کشور را در تقابل با خود قرار داد.
متأسفانه او دست برخی از رسانه‌ها و کنشگران آن روز را به فعالیت علیه روحانیت و مردم مذهبی باز گذاشته بود. دکتر مصدق به همین دلیل حامیان خود یعنی جمعیت متدین کشور را که اکثر آن‌ها افرادی بودند که در 30 تیر 1331 به نفع او به خیابان آمده بودند را از خود راند و باعث شد که دیگر هواداران چندانی برای او باقی نماند. البته به جز عده اندکی از اطرافیان او در جبهه ملی که آن‌ها هم جمعیت قابل توجهی نبودند و نمی‌تواند تأثیرگذاری اجتماعی یا قانونی چندانی را در کشور داشته باشند.
حتی وقتی جریان مذهبی روز قبل از کودتا و صبح روز کودتا از دکتر مصدق می‌خواهند که اجازه بدهد هوادارانشان را به صحنه بیاورند تا با کودتاچیان مقابله کنند و صحنه را جور دیگری رقم بزنند، دکتر مصدق این اجازه را نمی‌دهد و حتی می‌گوید به هواداران خودتان بگویید از تهران بیرون بروند؛ بنابراین می‌توان گفت که در عمل خود دکتر مصدق باعث موفقیت زمینه پیروزی کودتا می‌شود. حتی وقتی که آمریکا و انگلیس از مدت‌ها قبل باهم نقشه کودتا را ریخته بودند؛ آن‌ها با کمترین هزینه و امکانات توانستند این کودتا را انجام دهند و مصدق را کنار بزنند و شاه دوباره روی کار بیاید.
رسا ـ علت شکست ملی‌گراها در این موضوع چه بود و نیروهای مذهبی چه عملکردی داشتند و چرا برخلاف سخن مصدق در دوری از کودتا وارد میدان نشدند؟
رهبر فکری و سیاسی ملی‌گراها مصدق بود و هر چه که او می‌گفت عمل می‌کردند؛ از طرفی وقتی که مصدق می‌گوید کسی کاری نکند و عکس العملی نشان ندهد می‌گوید که به هواداران اعلام کنید تا از شهر بیرون بروند، گوش می‌دهند. گرچه افراد زیادی به این فرمان مصدق اعتراض داشتند و موافق این روش مصدق نبودند.
حتی برخی از اطرفیان خود مصدق مانند دکتر فاطمی که وزیر خارجه دولت مصدق بود، وقتی این شیوه را از سمت مصدق می‌بیند، در همان جا می‌گوید که این پیرمرد همه ما را به کشتن خواهد داد. به هر حال این شیوه برخورد غلط از سوی دکتر مصدق باعث شد که زمینه موفقیت کودتای 28 مرداد فراهم شود و آن‌ها به پیروزی برسند.
رسا ـ چگونه می‌توان عبرت ماجرای کودتای 28 مرداد را برای جوانان در گام دوم انقلاب اسلامی بازخوانی کرد؟
ما در ماجرای نهضت ملی شدن صنعت نفت دیدیم که متأسفانه مصدق برای مقابله با انگلیسی‌ها که این خود یک بحث مفصلی را می‌طلبد تا بررسی کنیم که آیا واقعاً مصدق از همان ابتدای فعالیت‌هایش تمایلات ضد انگلیسی داشت یا تنها دوران موقتی را به مبارزه با انگلیس تظاهر می‌کرد و در باقی دوران‌ها به استعمار انگلیس، ارادت داشت!
دکتر مصدق به واقع در پنجاه سال عمر سیاسی که دارد؛ یعنی وقتی که از 26 سالگی تا دوران نخست وزیری که در حدود سن 70 سالگی به این منصب می‌رسد، هیچ فعالیت ضدانگلیسی را در کارنامه سیاسی خود ندارد. بلکه به کرات می‌توان در کارنامه سیاسی مصدق، فعالیت‌ها و سخنانی را به نفع منافع نامشروع انگلیس در ایران پیدا کرد که بررسی خود این موضوع فصلی طولانی و مفصل است.
مصدق و ملی‌گراها برای اینکه در نهضت ملی شدن صنعت نفت به پیروزی دست پیدا کنند، دست یاری به سوی دولت آمریکا دراز می‌کنند. آن‌ها فکر می‌کنند آمریکا در مقابل انگلیس از ایران حمایت می‌کند. آمریکا نیز در همان ابتدا با خیال اینکه با همکاری با مصدق می‌تواند جا پای کمپانی‌ها و شرکت‌های نفتی خود را در ایران باز کند، در ظاهر با دولت ایران همراهی می‌کنند و حتی در آن دوران علیه انگلیسی‌ها موضع می‌گیرند.
انگلیسی ها در این ماجرا نیز به واقع برای اینکه با ملی‌گراها و کسانی که به دنبال پیروزی نهضت ملی شدن صنعت نفت بودند، مبارزه کند به سمت آمریکا می‌رود. انگلیسی‌ها حاضر می‌شوند در این دوران برای از دست ندادن موضع و جایگاه خود در ایران در پشت صحنه با آمریکایی‌ها همکاری کنند و دست آن‌ها را در صنعت نفت شریک کنند. به همین جهت به صورت مشترک کودتایی را طراحی می‌کنند.
مصدق نیز که به حمایت آمریکا در مقابل انگلیس دل خوش کرده بود، دستش در پوست گردو ماند. می‌بینید که اعتماد به آمریکا از سوی مصدق اعتماد بی‌جایی بود. مصدق زمانی واقعیت شکست خود را در مقابل کشورهای استعمارگر می‌فهمد که کار از کار گذشته بود. البته آیت الله کاشانی، فداییان اسلام و جریان‌های مذهبی پیش از این فعالیت‌های مصدق، به وی هشدار داده بودند که در مقابله با استعمار انگلیس نمی‌توانید بر روی آمریکایی‌ها حساب باز کنید؛ اما مصدق متأسفانه بر خلاف هشدار و تذکری که به او داده بودند عمل کرد و به این شکل، شکست هم خورد.
رسا ـ آیا امروز دولت‌های استعمارگر مانند آمریکا و انگلیس این توانایی را دارند که به صورت مجدد با کودتایی مانند کودتای 28 مرداد، دولتی که مطابق خواسته آن‌ها عمل می‌کند را روی کار بیاورند؟
باید توجه داشت که پرونده کودتا در اوایل دهه 60 به طور کامل در ایران بسته شد. آن‌ها از همان ابتدا در سال‌های آغازین انقلاب اسلامی در دهه شصت چند بار تلاش کردند چندین کودتای مختلف را در ایران انجام بدهند تا جمهوری اسلامی را ساقط کنند؛ اما با هوشیاری نیروهای انقلابی این کودتاها شکست خوردند و آن‌ها دیگر از اینکه بتوانند در کشور ایران کودتای نظامی انجام دهند بسیار ناامید شدند.
آن‌ها بعد از اینکه تلاش‌های خود را در کودتا و براندازی سخت نظام ناکام دیدند، به فکر براندازی نرم و انقلاب نرم افتادند که نمونه‌های آن را در فتنه خائنانه 88 دیدیم. البته متأسفانه آن‌ها در زمان‌های مختلفی توانستند موفق شوند و برخی از عناصر خودشان یا عناصر همسو با خودشان را در کشور بر سر کار بیاورند.
دولت حسن روحانی که می‌توان گفت به واقع ماحصل تلاش مشترک آمریکا و انگلیس در ایران است نیز از طریق عملیات نرم دشمنان و کسانی که به آمریکا و انگلیس وابستگی داشتند را به صورت بسیار ماهرانه با فعالیت تبلیغی جدی چندین ماهه توانستند با رسانه‌های وابسته به خودشان و با تبلیغات گمراه کننده و فریبنده بخشی از جامعه را فریب دهند و این عناصر همسو با خودشان را در ایران به قدرت برسانند و بتوانند اهداف خود را در ایران دنبال کنند.
متأسفانه دولت حسن روحانی نمونه بارز یک کودتای نرم و فعالیت تبلیغی مشترک آمریکا و انگلیس و عمال داخلی آن‌ها در ایران بود. اگر امروز بیش از پیش مراقب نباشیم و حواس خود را در مقابل این فعالیت‌های دشمنان جمع نکنیم، امکان دارد باز آن‌ها بتوانند چنین خسارات بزرگی را به ما وارد کنند و باید مراقب باشیم که چنین مسائلی دوباره در ایران تکرار نشود.
رسا ـ از وقتی که در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید، سپاسگزارم.
ارسال نظرات