انتقادات جنبش جنگل به روس ها بر اساس روزنامه جنگل

 در شماره­های نخستین روزنامه جنگل، هنگامی که سخن از روسیه تزاری به میان می­آید، شدیدترین انتقادات متوجه تاریخ حضور و استعمار روسیه  تزاری در شمال ایران می شود. محرومیت ایران از داشتن راه­های شوسه، عدم برخورداری از امینت و ثبات نظامی، اخراج معلمان اتریشی که برای  بهبود امور و اصالح گرانی در ایران ا ستخدام شده بودند، سلب حق کشتیرانی در دریای خزر، سلب حق تغییر تعرفه گمرکی به نفع خود، ممانعت از داشتن قشون و انحالل مجلس شورای ملی، از جمله انتقاداتی است که در روزنامه بر عملکرد رو سیه تزاری در ایران وارد می­شود. همچنین اقدام رو سیه تزاری در اشغال ایران طی جنگ جهانی اول محکوم و با لحنی حماسی خطاب به »اولاد ایران»گفته می­شد که ضرورت اسلامیت و ایرانیت ایجاب میکند که در مقابل تعدیات روس قیام کنیم. با وقوع انقلاب بلشویکی و تغییر رژیم سیاسی روسیه تزاری اما در نگرش روزنامه نسبت به روسیه تفاوت­هایی ایجاد شد. اعتقاد روزنامه بر این بود که با تغییر رژیم در روسیه دیگر سیاست­های استعماری تزاری به پایان خواهد ر سید و دیگر دخالتی از جانب رژیم جدید متوجه ایران نخواهد بود.

بازتاب این عقیده را می­توان برای نخستین بار در شماره 4 روزنامه جنگل مشاهده کرد. در این شماره بیان می­شود که روسیه جنگ جهانی و پیش  از آن از بین رفته است و تغییراتی به وجود آمده که ایرانیت و اسلامیت را با خطر مواجه نمیکند. این تغییر نگرش روزنامه جنگل متأثر از دو عامل تغییر مشی صدور انقلاب حکومت انقلابی روسیه به ایران پس از برگزاری کنگره خلق مشرق زمین باکو در پائیز سال .1920م./1299ش و مواعید حکومت شوروی به ایران از جمله خروج نیروهای خود از ایران به مخص خروج نیروهای انگلیس بود.

در نتیجه این تغییر نگرش بود که روزنامه جنگل در یکی از شماره­های خود ذیل عنوان »اخبار خارجه« گزارش می­کند که نیروهای روس مدعی  شده­­اند که می­خواهند در نتیجه تغییر رژیم سیاسی و تحصیل آزادی، آزادی سایر ملل را نیز به رسمیت بشناسند و از رویه قبل دست بکشند. به محض رسیدگی به امور ناشی از انقلاب، روابط نیکویی با ایران برقرار کند و استقلال ملی ایران را به رسمیت بشناسد. با توجه به این نگرش و سیاست حکومت انقلابی روسیه نسبت به ایران، تغییر لحن روزنامه جنگل نسبت به این کشور را نه گرایشی سیاسی برپایه تمایالت چپ­گرایانه، بلکه رویکردی سیاسی با نگرش و انگیزه­های وطن پرستانه باید تلقی کرد. در این خصوص، اگرچه روزنامه، نظام جدید رو سیه را »دستگیر ملل صغیره« می­داند اما در ادامه، منظورش از این تعبیر را کمک روسیه به کسب استقلال و انسجام ملی و به رسمیت شمردن آزادی­های وطن­پرستانه معرفی می­کند. برپایه چنین نگرش و اهدافی بود که با درخواست برخی از اعضای هیئت اتحاد اسلام جنبش جنگل از روسیه کمونیستی، مقرر شد تا دیداری میان برخی از اعضای این هیئت مانند میرزا کوچک خان، دکتر حشمت و آقا سید آقایی با یکی از صاحب منصبان روس به نام »فدر  نیکالویچ« صورت گیرد. مقرر شده بود تا در این دیدار خوا سته­هایی مانند حفظ استقالل ملی ایران، عدم تکرار مداخالت پیشین در نظم داخلی ایران، دوستی با ایران و دشمنی با دشمن ایران(انگلیس)، برقراری دارا­لشورای کبری و عدم مخالفت با مقدمات برگزاری انتخابات و بازگشایی مجلس مطرح گرددکه چنین درخواست­هایی خود نشان دهنده تمایالت ناسونالیستی اعضای جنبش است. محقق نشدن این خواسته­ها از یک سو و استمرار حضور نیروهای روس در ایالت شمالی کشور از سوی دیگر اما موجب شد تا هیئت اتحاد اسلام بار دیگر برپایه مشی ناسونالیستی ایدئولوژی خود، روسیه را به خاطر عدم پایبندی به وعده­های خود و فقدان عمل به یک رویه جدید مورد انتقاد قرار دهد. در این خصوص، روزنامه جنگل، ذیل مقاله­ای با عنوان »قول را فعل لازم است« با اعتراض به این مسأله که علی­رغم صحبت­هایی که با نیکالویچ شد هنوز نیروهای روس به ایران وارد می­شوند؛ هجوم نیروهای روس به مردم قزوین و همدان را به شدت محکوم می­کند و خواهان عمل کردن روسیه به وعده­های خود است. علاوه­بر این روزنامه جنگل به برخی اقدامات حکومت روسیه که با بهانه خودمختاری بعضی از نیروها صورت می­گرفت اشاره می­کند و معتقد ا ست  که این گونه اقدامات باید اصلاح شود و اعلام می­کند که »منتظریم دموکراسی ما از طرف شما آسوده گذاشته شود « و روسیه به »الغای امتیازات قدیم« مبادرت ورزد و در راه برگزاری انتخابات و تشکیل مجلس مانع تراشی نکند. همچنین روزنامه جنگل در ابراز تمایلات و ایدئولوژی ناسیونالیستی اعضای جنبش اعلام می­کند که »جنگلی­ها می­گویند ایران مال ایرانی ا ست.» دست اغیار باید از تعدی به این مملکت قطع شود.روزنامه جنگل بر ضرورت مبارزه تأکید می کند و عنوان می­دارد » مسلح شدن جنگلی­ها، فداکاری جنگلی­ها، فقط برای تقویت دولت و حفظ مملکت است. جنگلی اسلحه را وقتی از خود دور می کند که مطمئن باشد افراد ایرانی از تطاول متعدیان خارجه و ستمکاران د اخله حائز امنیت گردند».

با توجه به چنین هدفی بود که روزنامه جنگل عنوان می‌کند که اشغال ایران توسط قوای روس در شرایطی که حکومت مرکزی توان لازم جهت  مقابله با روس­ها را نداشت، موجبات ایجاد نهضت جنگل با هدف ایستادگی در مقابل تجاوزات قوای اشغالگر روس را فراهم آورد و امید است اکنون  با وقوع انقلاب در روسیه در رویه استعماری آن دولت تغییراتی مشاهده شود. با عدم مشاهده تغییر رویه از جانب روس­ها، روزنامه جنگل آن­ها را موجب استمرار قحطی و مرگ اطفال ایرانی می­داند و معتقد است آن­ها کماکان مالیات نمی­دهند و در همدان و قزوین مرتکب اعمال خشونت باری بر علیه ایرانیان می­شوند که گویا در استمرار سیاست­های روسیه تزاری است. پس از این به مدت دو ماه مطلب انتقادی در روزنامه علیه روسیه مشاهده نمی­شود تا اینکه سرانجام ذیل عنوان »قشون روس رجعت می­کنند« این سخن به میان آمد که بنابر اخبار واصله خروج نیروهای روس از ایران قریب الوقوع ا ست و بر ا ساس پروتکلی که میان قوای روس و هیئت اتحاد اسلام بسته شده و به نظر حکومت مرکزی هم رسیده است، روس خواستار تعامل با ایران خواهند بود.

منابع

روزنامه جنگل، شماره 2، 26 شعبان 1335 ق

روزنامه جنگل، شماره 7، 20 شوال 1335 ق

روزنامه جنگل، شماره 9، 16 ذی‌القعده 1335 ق

روزنامه جنگل، شماره 14، 2 محرم 1336 ق

روزنامه جنگل، شماره 23، 10 ربیع‌الثانی 1336 ق

روزنامه جنگل، شماره 24 ، 13ذی‌الحجه 1335 ق