اختناق در ایران؛ مذاکرات مهندس بازرگان و دکتر شیبانی در زندان+ سند

دکتر عباس شیبانی (1310-1401) یکی از چهره‌های برجسته سیاسی مذهبی ایران بود که در تحولات سیاسی پیش و پس از انقلاب اسلامی نقش مهمی ایفا کرد. وی از اعضای اولیه و مؤسس نهضت آزادی ایران و یکی از همراهان نزدیک مهندس مهدی بازرگان بود. شیبانی در طول زندگی خود به عنوان یک سیاستمدار، پزشک، و استاد دانشگاه فعالیت داشت و در مقاطع مختلف، به دلیل فعالیت‌های سیاسی‌اش بارها زندانی شد.

فضای سیاسی ایران در دهه‌های گذشته همواره با محدودیت‌ها و اختناق شدیدی مواجه بوده است. وضعیتی که آزادی‌های سیاسی، فعالیت‌های حزبی، و مشارکت مدنی را به شدت محدود کرده است. در این میان افراد و گروه‌هایی که خواهان تحول و اصلاحات بودند، اغلب با فشارهای امنیتی و اجتماعی روبه‌رو شدند. در چنین شرایطی، چهره‌هایی مانند مهندس مهدی بازرگان با تأکید بر ظرفیت‌های اسلامی و مقبولیت عامه این آموزه‌ها، تلاش کردند تا از ابزارهای دینی برای ایجاد انگیزه و جذب مردم بهره بگیرند.

بازرگان معتقد بود که در جامعه‌ای که فضای سیاسی بسته و تحت کنترل پلیس قرار دارد، شعارها و ارزش‌های اسلامی می‌توانند به عنوان ابزاری برای بسیج عمومی و تداوم فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی به کار گرفته شوند. این دیدگاه او در مذاکراتی که با دکتر عباس شیبانی در زندان قصر داشت، به وضوح نمایان است. وی به صراحت اشاره می‌کند که شعارهای مذهبی و دینی، بهترین راه برای دستیابی به موفقیت در میان مردم هستند. در چنین فضایی، تأکید بازرگان بر دین نه صرفاً به عنوان یک نگاه متعصبانه، بلکه به عنوان یک راهبرد برای مقابله با اختناق و احیای مشارکت سیاسی مطرح می‌شود. هم‌چنین شخص دکتر عباس شیبانی می‌گوید اگر از زندان آزاد شود مسیر مستحکمی را در راه مبارزه عل‌رغم وجود چنین اختناق شدیدی پی خواهد گرفت.

در ادامه متن سندی که حاصل گفت و گوی عباس شیبانی و مهندس بازرگان در زندان قصر با یکی دوستان خود است و بیانگر وجود چنین فضایی است آمده:

موضوع: مذاکرات مهندس بازرگان و دکتر عباس شیبانی درباره فعالیت های حزبی

در تاریخ 10/11/45 مهندس بازرگان و دکتر عباس شیبانی ضمن صحبت خصوصی با یکی از افراد مورد اعتماد خود که به ملاقات آن به زندان قصر رفته است وضع را از لحاظ این که آیا می‌شود فعالیت نمود یا خیر سؤال می‌نماید این شخص در پاسخ اظهار می‌دارد که فعلا محیط به هیچ وجه برای فعالیت مساعد نیست زیرا اولا پلیس به همه جا مسلط است و در ثانی کارهایی که ما می‌خواستیم بکنیم دولت مشغول انجام دادن آن است و با این ترتیب دیگر شعاری نیست که ما بدهیم تا مردم به دنبال ما بیایند. مهندس بازرگان اظهار می دارد برای شعار نیست و الا شعارهای مذهبی و دینی بهترین وسیله موفقیت ما می‌باشد و عباس شیبانی نیز اضافه می‌نماید که اگر از زندان آزاد شدم به شما نشان خواهم داد که می‌شود فعالیت کرد.

نظریه منبع: مهندس بازرگان یک فرد متعصب مذهبی بود و کلیه مسائل اجتماعی و رویدادهای ایران و حتی جهان را فقط از نظر دینی مورد تفسیر و تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد و فی المثل قانون اصلاحات ارضی ایران را به توجه به مسئله مالکیت در اسلام حرام می‌دارند.