گزارشی از نشست علمی «قلمرو کاربست تاریخ اجتماعی و جامعه‌شناسی تاریخی»

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، نشست علمی با موضوع «قلمرو کاربست تاریخ اجتماعی و جامعه‌شناسی تاریخی» به همت انجمن تاریخ اجتماعی شیعیان و اداره پژوهش دانشگاه باقرالعلوم(ع)، با سخنرانی دکتر مجید کافی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در سالن شهید بهشتی این دانشگاه برگزار شد.

دکتر کافی در این نشست، ضمن تحلیل روندهای منتهی به شکل‌گیری تاریخ اجتماعی، چالش‌ها، رویکردهای نظری و پرسش‌های بنیادین این حوزه در جامعه ایران را مورد بحث قرار داد.

نشست علمی «قلمرو کاربست تاریخ اجتماعی و جامعه‌شناسی تاریخی» روز دوشنبه ۲۴ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ با حضور دکتر مجید کافی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در سالن شهید بهشتی دانشگاه باقرالعلوم (ع) برگزار شد.

دکتر کافی در ابتدای سخنان خود، با اشاره به سه رویداد کلیدی در شکل‌گیری تاریخ اجتماعی، به تبیین زمینه‌های تاریخی و نظری این تحولات پرداخت.

 وی نخستین عامل را نقد تاریخ روایی یا سنتی دانست و از مقدمه ابن‌خلدون به‌عنوان نمونه‌ای مهم در این زمینه یاد کرد. دومین عامل را تخصصی شدن علوم و سومین عامل را رشد و گسترش مطالعات میان‌رشته‌ای و بین‌رشته‌ای عنوان کرد که در شکل‌گیری تاریخ اجتماعی نقشی تعیین‌کننده داشته‌اند.

در ادامه، دکتر کافی به چالش‌های اصلی پیش‌روی تاریخ اجتماعی اشاره کرد و گفت: مقاومت برخی مورخان سنت‌گرا در برابر پذیرش تاریخ اجتماعی، خلط مفهومی میان تاریخ روایی و تاریخ اجتماعی، و ابهام در تعیین مسئولیت علمی این رشته نوظهور از مهم‌ترین موانع رشد و تثبیت تاریخ اجتماعی به شمار می‌روند.

 وی با طرح این پرسش که «چه کسی می‌تواند متکفل تاریخ اجتماعی باشد؟»، بر لزوم بازنگری در نقش و جایگاه علمی و نهادی این حوزه تأکید کرد.

دکتر کافی در ادامه به چند راهکار، عمدتاً با منشأ غیر بومی برای مواجهه با چالش‌های مذکور اشاره کرد: تفکیک روشی: پیشنهاد ایجاد «تاریخ اثباتی» (پوزیتیویستی) به‌عنوان الگویی نوین در روش‌شناسی تاریخ‌نگاری، تفکیک موضوعی: تمایزگذاری میان «تاریخ اجتماعی» و «جامعه‌شناسی تاریخی»، تفکیک بر مبنای اهداف و رسالت‌ها: تفکیک علم تاریخ از دیگر حوزه‌های مطالعاتی مبتنی بر نوع مأموریت و کارکرد.

وی تأکید کرد که راهکار بومی برای حل این چالش‌ها همچنان محل بحث و تأمل جدی است. دکتر کافی در پایان سخنان خود، با طرح پرسشی بنیادین خطاب به جامعه علمی کشور، به سخنانش خاتمه داد: «آیا در جامعه ایران، مسائل و مشکلات تاریخ سنتی به‌درستی روشن شده است؟ و اگر پاسخ مثبت باشد، راه‌های برون‌رفت از این بن‌بست در نگاه محققان و پژوهشگران تاریخ چیست؟