استاد فرهنگ و ارتباطات در گفت‌وگو با رسا تأکید کرد؛
ضرورت ارتقای سواد رسانه‌ای عمومی و اطلاع‌رسانی سریع در برابر بحران‌های امنیتی
دکتر خیامی بر ضرورت ارتقای سواد رسانه‌ای عمومی و اطلاع‌رسانی سریع و دقیق در مواجهه با بحران‌ها تأکید کرد و با هشدار نسبت به پیامدهای تأخیر یا سانسور اطلاعات، خواستار مدیریت یکپارچه، هوشمند و جهادی رسانه‌ها در برابر عملیات روانی دشمن شد.
دکتر عبدالکریم خیامی استاد دانشگاه و عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی در گفت‌وگو خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با اشاره به الزامات رسانه‌ای کشور در دوران بحران و جنگ شناختی بر دو محور اصلی در عملکرد رسانه‌های داخلی تأکید کرد و گفت: در شرایط حساس کنونی که جمهوری اسلامی ایران درگیر جنگ ترکیبی به‌ویژه جنگ شناختی و رسانه‌ای است رسانه‌های داخلی باید دو وظیفه مهم را به طور هم‌زمان دنبال کنند: ارتقای سطح تحلیل رسانه‌ای عمومی و افزایش سرعت و صحت در اطلاع‌رسانی وقایع.
وی نخستین وظیفه رسانه‌های داخلی را آموزش عمومی و افزایش سواد رسانه‌ای مردم دانست و تصریح کرد: یکی از خلأهای جدی در مواجهه با هجمه رسانه‌های معاند و بیگانه ضعف آگاهی تحلیلی مردم نسبت به محتوای رسانه‌ای است. رسانه‌های داخلی باید به‌طور جدی به حوزه آموزش عمومی ورود کنند و ابزارهای تحلیل پیام‌های رسانه‌ای را در اختیار مخاطبان قرار دهند.
این استاد فرهنگ و ارتباطات با بیان اینکه دشمن با استفاده از تکنیک‌های پیچیده رسانه‌ای به دنبال تحریف واقعیت و القای روایت‌های جهت‌دار است، اظهار داشت: مردم باید توانایی تشخیص این تکنیک‌ها را پیدا کنند. سواد رسانه‌ای، نقد رسانه‌ای و آگاهی تحلیلی رسانه‌ای سه عنوان مهم هستند که باید در دستور کار رسانه‌های داخلی، نهادهای فرهنگی، آموزش‌وپرورش و حتی رسانه ملی قرار گیرد.
وی خاطرنشان کرد: شناخت روش‌های عملیات روانی دشمن، آگاهی از پشت‌پرده‌های رسانه‌های ماهواره‌ای معاند، درک اهداف سیاسی تولیدات رسانه‌ای بیگانه و شیوه درست استفاده از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی همه باید به صورت منظم و علمی به مردم آموزش داده شود. نباید فراموش کرد که دشمن از خلأ فهم رسانه‌ای استفاده می‌کند تا روایت خود را به‌عنوان واقعیت جا بزند.
اطلاع‌رسانی سریع، مهم‌ترین راهبرد در جلوگیری از مرجعیت رسانه‌های معاند
دکتر خیامی در ادامه سخنان خود، دومین محور مهم در عملکرد رسانه‌های داخلی را نحوه مواجهه با بحران‌های امنیتی و نظامی دانست و گفت: در دوران بحران، اطلاع‌رسانی دقیق و سریع اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. در چنین شرایطی رسانه‌ها نباید در انتظار تکمیل همه جزئیات بمانند بلکه باید به محض دسترسی به اطلاعات موثق ولو جزئی آن را با مخاطبان به اشتراک بگذارند.
وی با اشاره به اینکه تأخیر در اطلاع‌رسانی زمینه‌ساز موج‌سازی رسانه‌های دشمن می‌شود، تأکید کرد: اگر مردم در دریافت اخبار به رسانه‌های بیگانه رجوع کنند نه‌تنها روایت اصلی از دست می‌رود بلکه زمینه عملیات روانی علیه افکار عمومی فراهم می‌شود. رسانه‌های داخلی باید برای حفظ مرجعیت خبری خود با دقت و سرعت وارد میدان شوند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی افزود: در چنین مواقعی حتی اگر خبری درباره خسارات یا تلفات خودی باشد نباید پنهان شود. صداقت رسانه‌ای و سرعت در انتشار دو اصل مهم در جلب اعتماد عمومی هستند. در مقابل تأخیر یا سانسور اطلاعات بیش از آنکه به نفع کشور باشد میدان را به دست دشمن می‌سپارد.
دکتر خیامی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر اینکه عرصه جنگ شناختی، اساساً میدان جنگ روایت‌هاست، گفت: آنچه امروز در حوزه رسانه رخ می‌دهد،رقابت روایت‌هاست؛ هر طرفی که زودتر و دقیق‌تر بتواند یک رویداد را روایت کند میدان را در دست خواهد گرفت. در چنین فضایی حتی چند ساعت تأخیر در اعلام یک خبر می‌تواند فضای افکار عمومی را به‌کلی دگرگون کند.
وی تصریح کرد: اگر رسانه‌های داخلی روایت اولیه را به دست مخاطب برسانند حتی در صورت تکمیل بعدی اطلاعات مخاطب اعتماد خود را حفظ خواهد کرد. اما اگر روایت اولیه را رسانه معاند ارائه دهد هرگونه تلاش برای اصلاح یا تکذیب بعدی چندان اثربخش نخواهد بود. به همین دلیل باید اصل را بر حضور به‌موقع و هوشمندانه رسانه‌ها در صحنه گذاشت.
مدیریت رسانه‌ای بحران باید یکپارچه، جهادی و پیش‌نگرانه باشد
این استاد حوزه و دانشگاه خواستار ایجاد یک سامانه یکپارچه، جهادی و پیش‌نگرانه در مواجهه با تحولات امنیتی شد و اظهار داشت: متأسفانه در برخی موارد شاهد نوعی سردرگمی یا واکنش دیرهنگام از سوی نهادهای رسانه‌ای هستیم. باید پیش از وقوع بحران‌ها سناریوهای مختلف شبیه‌سازی و پیش‌بینی شود و نظام رسانه‌ای کشور آمادگی کامل برای مواجهه با آنها را داشته باشد.
وی اضافه کرد: سرعت انتشار خبر لزوماً به معنای بی‌دقتی نیست. می‌توان با تعیین مرزهایی روشن میان «خبر قطعی» و «خبر در حال بررسی» اطلاعات را با دقت و صداقت به مخاطب رساند. این شفافیت در اطلاع‌رسانی خود به تقویت اعتماد عمومی منجر می‌شود.
حجت‌الاسلام خیامی با اشاره به مسئولیت خطیر رسانه‌های داخلی در شرایط کنونی گفت: امروز رسانه داخلی تنها یک ابزار اطلاع‌رسانی نیست بلکه سرباز خط مقدم جبهه شناختی و فرهنگی کشور است. هر رسانه‌ای که خود را نسبت به سرنوشت افکار عمومی، امنیت روانی مردم و آینده فرهنگی جامعه مسئول بداند باید با احساس تکلیف و روحیه جهادی وارد عمل شود.
وی خاطرنشان کرد: لازمه موفقیت در این میدان، تربیت نیروی انسانی متخصص، ایجاد هماهنگی میان رسانه‌ها و تقویت نگاه راهبردی در حوزه رسانه است. اگر این سه ضلع فراهم شود می‌توان امیدوار بود که رسانه‌های داخلی به مرجعیت خبری و نقش تمدنی خود در نبرد روایت‌ها دست یابند.
ضرورت هماهنگی رسانه‌ها با نهادهای رسمی
استاد فرهنگ و ارتباطات با اشاره به نکات تکمیلی درباره نقش رسانه‌ها در شرایط بحرانی بر لزوم هماهنگی کامل رسانه‌ها با نهادهای رسمی و مسئول در کشور تأکید کرد و گفت: یکی از الزامات اصلی در مدیریت رسانه‌ای بحران، هم‌افزایی و هماهنگی کامل رسانه‌ها با سیاست‌ها و تصمیمات نهادهای رسمی است. این مسئله نه تنها به معنای محدودسازی رسانه‌ها نیست، بلکه نشان‌دهنده بلوغ و حرفه‌ای‌گری رسانه‌ای است که در همه کشورهای پیشرفته نیز رعایت می‌شود.
وی افزود: رسانه‌ها در شرایطی مانند جنگ یا بحران‌های امنیتی باید به یک توازن حساس میان اطلاع‌رسانی و آرامش‌بخشی دست پیدا کنند. اگر رسانه‌ها صرفاً بر جنبه‌های اضطراری، هشداردهنده و تهدیدمحور تمرکز کنند، ممکن است فضای روانی جامعه دچار التهاب شود و حتی برخی تصمیم‌گیران نیز در ارزیابی شرایط دچار خطا شوند.
این استاد ارتباطات ادامه داد: در نقطه مقابل اگر رسانه‌ها فضای کاملاً آرام، بدون چالش و صرفاً اطمینان‌بخش ترسیم کنند و القا کنند که «همه‌چیز تحت کنترل است»، ممکن است حس مسئولیت‌پذیری اجتماعی در برابر شرایط بحرانی تضعیف شود. در چنین حالتی همکاری‌های مردمی در گزارش موارد مشکوک، دقت در انتشار اطلاعات در فضای مجازی یا رعایت الزامات امنیتی کاهش می‌یابد.
وی خاطرنشان کرد: رسانه‌های حرفه‌ای دنیا تلاش می‌کنند ضمن القای حس واقع‌گرایانه از شرایط هم سطح آمادگی و هوشیاری عمومی را بالا نگه دارند و هم آرامش روانی جامعه را حفظ کنند. جامعه باید بداند که درگیر یک تقابل واقعی شده‌ایم که طبیعتاً با هزینه‌هایی همراه است، اما این تقابل نه بی‌سامانی است و نه نشانه ضعف. در عین‌حال مردم باید به‌درستی درک کنند که کشور با انسجام و تدبیر، شرایط را مدیریت می‌کند.
وحدت رسانه‌ای فراتر از مرزبندی‌های جناحی
دکتر خیامی با اشاره به نقش رسانه‌های جناحی، حزبی و تخصصی در دوران بحران، گفت: وجود رسانه‌های متنوع با گرایش‌ها و سلایق مختلف، نشانه حیات رسانه‌ای جمهوری اسلامی است و مایه افتخار. اما در شرایطی که کشور با دشمنی آشکار و مشترک روبه‌روست همه رسانه‌ها باید موقتاً از منافع جناحی عبور کنند و در کنار هم از کلیت نظام و منافع ملی دفاع نمایند.
وی با انتقاد از برخی عملکردهای محافظه‌کارانه یا سرد رسانه‌ها در مواجهه با بحران اخیر اظهار داشت: در چنین شرایطی صرفاً گفتن اینکه «اختلافی صحبت نکنید» کافی نیست. بلکه باید با صدای بلند مطالبه همگرایی کرد و رسانه‌ها را به سمت بازنمایی وحدت، همدلی و پشتیبانی متقابل سوق داد. این مطالبه‌گری باید شفاف، صریح و الهام‌بخش باشد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی تأکید کرد: رسانه‌ها باید روایت روشنی از اتحاد ملی ارائه دهند. وقتی مردم می‌بینند که چهره‌های مختلف سیاسی، مذهبی، هنری، ورزشی و علمی، فارغ از اختلافات معمول در کنار یکدیگر ایستاده‌اند و بر حمایت از کشور تأکید می‌کنند، این خود به یک نیروی روانی و معنوی بزرگ در مقابله با دشمن تبدیل می‌شود.
وی با اظهار تأسف از کندی برخی رسانه‌ها در بازتاب این فضا، گفت: متأسفانه در برخی موارد رسانه‌ها هنوز نتوانسته‌اند آن زیبایی همدلی و انسجامی که در بدنه اجتماعی شکل گرفته را به‌درستی بازتاب دهند. در حالی که این یک سرمایه اجتماعی گران‌قیمت است و باید با قدرت و ابتکار در فضای رسانه‌ای برجسته شود.
عبور از رقابت رسانه‌ای در شرایط خطیر
دکتر خیامی در پایان با اشاره به مسئولیت مشترک رسانه‌ها در بحران‌های ملی اظهار داشت: امروز رسانه‌ها نباید رقیب هم باشند بلکه باید مکمل یکدیگر باشند. باید خدمات، مواضع و اقدامات رسانه‌های دیگر را نیز بازنشر کنند و نگران سهم‌خواهی از فضای رسانه‌ای نباشند. رسانه‌های اصولگرا، اصلاح‌طلب، حوزوی، دانشگاهی، عمومی و تخصصی باید همه باهم روایت واحدی از مقاومت، ایستادگی و اعتماد به رهبری و نیروهای مسلح را ارائه دهند.
وی افزود: اگر رسانه‌ها در چنین شرایطی نتوانند تصویر یکپارچه‌ای از کشور ارائه دهند، دشمن دقیقاً از همین روزنه‌ها برای القای ضعف، دوگانگی و سردرگمی بهره خواهد برد. در مقابل هر قدم رسانه‌ای در جهت هم‌افزایی، یک تیر بر قلب عملیات روانی دشمن است.
ارسال نظرات