چیستی فلسفه دین و ارتباط آن با علم کلام

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، همایش فلسفه دین اسلامی صبح دیروز با حضور حجت الاسلام علی اکبر رشاد رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت الاسلام ابوالفضل ساجدی عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، حجت الاسلام علیرضا قائمی نیا عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ، حسن یوسفیان و یوسف دانشور اعضاء هیأت علمی گروه فلسفه دین مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد.

 در ابتدای این همایش حجت الاسلام جعفری قائم مقام گروه فلسفه دین مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با ارائه گزارشی از فعالیت های علمی این گروه در سه سال اخیر درباره هدف برگزاری همایش فلسفه دین، گفت: این همایش با هدف تبیین ابهامات موجود پیرامون چیستی فلسفه دین و ارتباط آن با علم کلام برگزار شده است.

 وی افزود: امیدوارم این همایش گام های ابتدایی برای فعالیت های علمی گسترده تری باشد و ما بتوانیم با همکاری پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، این مباحث را به طور تخصصی تر ادامه دهیم و سرفصل هایی جدیدی برای پایان نامه های علمی ارائه دهیم.

 در ادامه این مراسم حجت الاسلام رشاد رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) را جزو مبارک ترین سنگر تفکر دینی و گفتمان انقلاب اسلامی دانست و تصریح کرد: این مجموعه علمی عظیم تنها بخشی از کارهای پرخیر و برکت آیت الله مصباح یزدی است.

 وی با تأکید با بیان اینکه از نظر بنده فلسفه دین واحدی غیر ممکن است، افزود: صرف نظر از دین هایی مه در نفس الامر مشترک هستند، تفاوت اساسی میان سایر ادیان موجود وجود دارد و فلسفه دین نمی تواند از یک قلمرو و موضوع مشترکی برخوردار باشد؛ هر دینی فلسفه دین مخصوص به خود را دارد که باید جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.

 حجت الاسلام ساجدی عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، با اشاره به این نظریه که فلسفه دین مطلق وجود ندارد، اظهار داشت: این مانع از بحث مشترک بین فلاسفه نمی شود چراکه در فلسفه از روشهای مشترک استفاده می شود.

وی افزود: اختلاف در ادیان ها به دلیل تفاوت برداشت فیلسوف ها با عالمان دینی است؛ فلسفه دینی کامل ان است که به تمام اضلاع فلسفه دین بپردازد؛ با این وجود از فلسفه دین اسلامی دفاع می کنیم.

 عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، همچنین بر تفکیک بین فلسفه دین و کلام جدید و قدیم تأکید کرد و گفت: هرچقدر مرز بین این موضوعات را کم رنگ کنیم نتیجه ای که بدست می آوریم دقت کافی را نخواهد داشت.

 در ادامه همایش میزگردی با حضور حجت الاسلام علیرضا قائمی نیا، حسن یوسفیان و یوسف دانشور برگزار شد که در آن به بحث و گفت‌وگو پیرامون ماهیت فلسفه دین، ارتباط و تمایز میان فلسفه دین و کلام پرداختند.

 ابتدا حسن یوسفیان به عنوان دبیر میزگرد طی مقدمه ای، گفت: از قدیم نزدیک بودن مسایل و موضوعات بین فلسفه دین و کلام همیشه چالش هایی را بوجود آورده است، در جاهایی مشاهده می کنیم که بسیاری از مباحث فلسفی در بطن مباحث کلامی مطرح می شود به همین دلیل اختلافاتی در تعریف و موضوع علم کلام بوجود آمده است.

 وی مرز میان فلسفه و کلام را بسیار باریک توصیف کرد و بیان داشت: اگر فلسفه به دین مضاف شود، ارتباط و نزدیکی اش با کلام بیش از پیش خواهد شد لذا در این میزگرد می خواهیم منظور از فلسفه دین را مشخص کنیم که، فلسفه آموزه های دینی مراد است یا فلسفه ادیان موجود و محقق؛ همچنین خود تعریف واژه فلسفه تفکر عقلی در دین است یا نگاه خاصی به فلسفه است.

حجت الاسلام قائمی نیا، با تأکید بر اینکه رسیدن به یک فلسفه دین اسلامی مطلق کامل رؤیای دست نیافتنی است، گفت: ما فلسفه اسلامی کامل نداریم زیرا ماهیت علم تکثر گرا است و با روش های متعدد بشری پیش می رود، به همین دلیل زمانی که سراغ فلسفه اسلامی برویم، فلسفه های متعدد اسلامی بوجود می آید.

وی با اشاره به اینکه مقام تحقق دین می تواند در تک تک عناصر علم تأثیر گذارد، افزود: در فلسفه دین هم همین طور است؛ اعتقادات دینی فیلسوف در فلسفه دینی تأثیر بیرونی و درونی دارد؛ باور های دینی پشت صحنه ای بر باورهای معرفتی فیلسوف هستند و فلسفه دین می تواند در سطوح مختلف از اعتقادات فلاسفه متأثر باشد.

 یوسف دانشور با ذکر تاریخچه ای از فلسفه دین و ارائه نمونه هایی که فیلسوف دین و هم فیلسوف دینی بوده اند، گفت: تعریف فلسفه دین تأمل عقلانی در آموزه های دینی از جهت روش و بینش است؛ در عالم علم، مهم روش علمی است که دلیل بر علمی بودن مطلب است، در فلسفه دین نیز می تواند اسلامی بودنش را شدید و غلیظ کرد.

 وی افزود: تعدد دستگاه های فلسفه دین را قبول دارم ولی فلسفه دین اسلامی، فلسفه دینی است به همان معنا که فلسفه اسلامی ما اسلامی است و طوری تبیین شده که در خدمت آموزه های دینی باشد؛ خود آموزه ها هم می توانند وارد فلسفه شوند به شرط این که روش و ساختارشان همچنان فلسفی باشد.

عضو هیأت علمی گروه فلسفه دین مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، فلسفه دین را زبان عام و مشاع میان ادیان مختلف دانست و گفت: ما طلبه ها که دغدغه تبلیغ دین را داریم باید از این ظرفیت استفاده کنیم تا محتوای اسلامی را بتوانیم در غالب فلسفه به دیگران عرضه کنیم هرچند این کار آسیب های خاص خود را دارد. /928/پ202/ن