تربیت فرزندان معنوی در گرو والدین دینمدار
حجت الاسلام ابراهیم اخوی، مدیر بخش روان‌شناسی مؤسسه امام خمینی(ره)، در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری رسا با اشاره به ضرورت تربیت دینی کودکان اظهار داشت: والدین الگو و رهبر فکری، عاطفی و رفتاری فرزندان خود هستند از این‌رو لازم است نسبت به رفتارهای خود دقت بیشتری داشته باشند که فرزندان از رفتار والدین بیشتر از گفتارشان درس می‌آموزند و همواره نسبت به هماهنگی گفتار و رفتار والدین حساسیت نشان می‌دهند.
آسیب‌ها، محدودیت‌ها و دام‌هایی که والدین در تربیت فرزند با آن روبرو هستند
حجت الاسلام اخوی درباره آسیب‌ها و محدودیت‌هایی که والدین در تربیت فرزند با آن روبرو هستند ابراز داشت: کمی فرزندان به همراه افزایش امکانات روبرو هستند که سبب کم شدن حوصله مادران و رشد ناقص فرزندان می‌شود؛ زندگی‌های آپارتمانی، مانع بروز خلاقیت‌ها و نیازهای طبیعی فرزندان شده و بهره‌‌مندی افراطی از امکانات مجازی همانند رسانه‌ها، رایانه و دیگر ابزار روز، سبب رشد مجازی فرزندان می‌شود؛ همچنین تغییر اولویت خانواده‌ها از فرزند پروری به دیگر مسائل و رقابت‌ها مانند مسائل اقتصادی، اشتغال و... مانع دیگری بر سر راه موفقیت در فرزند پروری است.
«انتقاد و خرده‌گیری»
وی دام‌های تربیتی نادرست را سبب ناکامی در فرزند پروری دانست و گفت: نخستین دام «انتقاد و خرده‌گیری» است که شامل درگیری فراوان و غیر ضروری یا جنگ قدرت با کودک می‌شود و به طور معمول با بد رفتاری کودک و برخورد پدر و مادر آغاز می‌شود از جمله دعوا یا بحث کردن انتقادی با روشی تهدید آمیز مانند «اگر این کار را تکرار کنی، من می‌دانم و تو» و فریادزدن مانند «دست از سر برادرت بردار» و در نهایت که به تنبیه بدنی ختم می‌شود.
«تنهایشان بگذارید»
مدیر بخش روان‌شناسی مؤسسه امام خمینی(ره) در ادامه افزود: افتادن در دام «تنهایشان بگذارید» است که به طور معمول با دام انتقاد و خرده‌گیری شروع شده و بی‌توجهی پدر و مادر نسبت به کودک را به همراه دارد که اگر رفتار شایسته کودک مورد بی‌توجهی و بی‌مهری قرار گیرد؛ در آینده این رفتار کمتر شده و بیشتر بهانه‌گیری می‌کند؛ زیرا تشویق و توجه به کودک به عنوان یک اصل مهم در تربیت صحیح کودک است.
«فقط به خاطر بچه‌ها»
وی دیدگاه «فقط به خاطر بچه‌ها» را از دام‌های تربیت نادرست برشمرد و گفت: این مطلب در مورد پدر و مادرانی صدق می‌کند که ازدواج ناموفقی داشته به جای این که روش‌هایی برای برطرف کردن اختلافات زناشویی خود بیاموزند با وجود دعوا، جر و بحث‌های زیاد فقط به خاطر بچه‌ها با یکدیگر زندگی می‌کنند.
«بی نقص بودن پدر و مادر»
حجت الاسلام اخوی «بی نقص بودن پدر و مادر» را گرایش و علاقه نادرست والدین به کامل بودن خواند و اضافه کرد: از آنجایی که پدر یا مادر کامل غیر از معصومین(ع) وجود ندارد، پروردن چنین سودایی در سر، منجر به ناامیدی، تنفر و احساس گناه و ناتوانی می‌شود که این تفکر با صلاحیت داشتن و با کفایت بودن تفاوت دارد.
«فدا شدن»
وی با مبتلا دانستن برخی والدین به دام «فدا شدن» تأکید کرد: والدینی که برای داشتن تربیت موفق کودک، نیازهای عاطفی، روابط زناشویی مناسب، مصاحبت، دوستی، همنشینی، تفریح، امور شخصی، شادی و لذت خود را نادیده گرفته موجب خدشه‌دار شدن روابط زناشویی شده سرانجام به احساس نارضایتی و تنفر دچار می‌شوند که تربیت موفق به معنای گذشتن از همه چیز و فدا کردن خود نیست بلکه تربیت عالی هنگامی به دست می‌آید که بزرگسالان زندگی متعادلی داشته باشند.
در اختصاص زمان به کودکان چند نکته لازم است
حجت الاسلام اخوی در اختصاص زمان به کودکان چند نکته را لازم دانست و گفت: این زمان باید با کیفیت، پرمحتوا و متنوع باشد؛ در آن خدماتی به کودک داده شود؛ زمان اختصاصی به هر کدام از فرزندان در نظر گرفته شود و شامل زمان آموزشی، بازی، همراهی با کودک، خرید و... باشد.
محبت به کودکان در افزایش شخصیت و عزت نفس آنها مؤثر است
وی محبت به کودک را یکی از مهم‌ترین کلیدهای تربیت برشمرد و یادآور شد: کودکان تشنه محبت هستند و با دریافت این آب گوارا از دستان والدین به آرامشی ژرف می‌رسند که از راه محبت به کودکان می‌توان بسیاری از مشکلات رفتاری را برطرف و حتی پیشگیری کرد.
حجت الاسلام اخوی همچنین افزود: باید کودکان از علاقه ما به خودشان که بر محور اعتدال و پرهیز از افراط یا تفریط است باخبر شوند که بزرگداشت شخصیت کودکان در افزایش حرمت و عزت نفس کودک مؤثربوده آنها را در تصوری که از خود به دست می‌آورند یاری می‌رساند.
سبک تربیتی مقتدرانه علاوه بر صمیمت از هر گونه تخلف کودکان جلوگیری می‌کند
وی گفت: والدین بر اساس سبک تربیتی مقتدرانه علاوه بر محبت و صمیمت فراوان با کودکان از هر گونه تخلف و عبور از قوانین جلوگیری کنند به عنوان مثال کودک حق ندارد در هیچ شرایطی هر چند به شوخی دست روی والدین بلند کند؛ این کار که امروزه مورد توجه روان شناسان قرار گرفته می‌تواند تأثیر منفی در روند ارتباطی کودک با والدین در سال‌های آینده داشته باشد که امام حسن عسکری(ع) می‌فرماید: «جُرأةُ الوَلَدِ عَلى والِدِهِ فی صِغَرِهِ تَدعوا إلَى العُقوقِ فی کِبَرِهِ؛ جسارت فرزند بر پدر در دوران کودکى‌اش ، موجب نافرمانى در بزرگ سالى‌اش مى شود.»
بازی رفتار ساده‌ای است که مسائل زیادی را به کودک می‌آموزد
حجت الاسلام اخوی اضافه کرد: بازی هر چند رفتاری ساده است اما می‌تواند مسائل زیادی را به کودک بیاموزد و اگر کودکى به وسیله بازى ارضا نشود در بزرگسالى رفتارهاى کودکانه‌ای از او سر می‌زند؛ تدارک بازی‌های فکری، سی‌دی‌های مناسب و محدود همراه با وضع قوانین استفاده از آنها، ایجاد فضای سرگرمی کنترل شده مانند ارتباط با یکی از اقوام یا همسایگان می‌تواند در این زمینه مفید واقع شود که امام کاظم(ع) در این زمینه فرمودند: «بازیگوشى (شیطنت) پسر در دوران کودکى پسندیده است، براى این که در بزرگسالى بردبار شود»
مجادله و سرزنش، شخصیت کودکان را تخریب می‌کند
وی بحث، بگو مگو با کودکان را نشان ضعف والدین دانست و تصریح کرد: این گونه رفتارها مشکلی را از مسیر تربیت حل نمی‌کند بلکه پرهیز از مجادله خود یکی از کلیدهای تربیت به حساب می‌آید و سرزنش به میزان کم و همراه با حفظ شخصیت فرزند می‌تواند موجب حرکت و تغییر شود اما هنگامی که این سرزنش از اعتدال خارج شده به تمام بخش‌های شخصیتی و زندگی کودک سرایت کند؛ نه تنها تأثیر مثبتی نخواهد داشت بلکه تخریب‌گر بزرگی در این راه به حساب می‌آید که روایات این شیوه را منع کرده‌اند.
با وضع قوانین واضح می‌توان کودکان را به تربیت نیکو نزدیک کرد
حجت الاسلام اخوی کودکان را قانون‌پذیر خواند و بیان داشت: می‌توان با وضع قوانین واضح به جای روش‌های منفی دیگر آنها را به تربیتی نیکو نزدیک ساخت؛ لازم است این قوانین با شرایطی همراه باشند، کم باشد، منصفانه باشد، آسان باشد، قابل اجرا باشد، مثبت بیان شود، واضح باشد، با آرامش مطرح شود، معتدل باشد و دستورهای اضافی و تکراری نداشته باشد یعنی در امر و نهی اعتدال داشته باشد.
باید تکلیف به اندازه ظرفیت و توانایی کودک باشد
مدیر بخش روان‌شناسی مؤسسه امام خمینی(ره) در پایان گفت: تکلیف به اندازه ظرفیت و توانایی است و وقتی از کودک مطالباتی بیشتر از توانش داشته باشیم، طبیعی است تمرد کرده یا دچار ضعف اعتماد به نفس خواهد شد که باید به رهنمودهای دینی در این باره توجه کنیم./908/ت302/س