مرزهای توسعه و پویایی فقه باید گسترده شود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیین آغاز سال تحصیلی جدید مدارس و مجتمع های آموزش عالی جامعه المصطفی العالمیه پیش از ظهر امروز در سالن قدس مجتمع آموزشی امام خمینی(ره) برگزار شد.

آیت الله علیرضا اعرافی رییس جامعه المصطفی العالمیه در این مراسم با اشاره به آیه «یا ایها الذین امنوا اتقوالله ولتنظر نفس ما قدمت لغد»، اظهار داشت: این آیه در سوره حشر قرار دارد که یکی از نگین سوره های قرآنی محسوب می‌ شود و بزرگان ما نیز بر قرائت این سوره تأکید می‌ کردند.

وی با بیان این که از این آیه مشخص می‌ شود که هوشیاری و بیداری و مراقبت، جان مایه تقوا است، افزود: اگر نظارت و ارزیابی و بیداری درون در ما تجسم پیدا نکند هرگز نمی توانیم به تقوا برسیم، آن تقوا وقتی درست است که پلکانی برای رسیدن به هوشیاری و هوشمندی است.

آیت الله اعرافی افزود: شما در آغاز سال تحصیلی با آمال فراوان وارد حوزه شده اید و قرار است به سرداران علم و معرفت الهی مبدل شوید این آیه باید هر روز نصب العین و جهت ده به تحصیل ما باشد.

وی عنوان کرد: اگر بخواهیم درون خود را کشف کنیم و بدانیم که هیچ چیز از نیات و انگیزه ها از خداوند نهان نمی ماند، در سخن آسان و در عمل بسیار سخت است، چراکه همه هستی و زوایای وجود ما خشت بناهای سعادت ابدی است به همین جهت در این زمینه باید توجه زیادی داشته باشیم.

وی با اشاره به این که ما خودمان را در جایگاه ارشاد و هدایت مردم می‌ دانیم، ابراز داشت: آغاز سال تحصیلی ما اگر با «اقرأ بسم ربک الذی خلق» بود می‌ توانیم در مسیر «ولتنظر نفس ما قدمت لغد» حرکت کنیم به همین جهت باید وسوسه ها را بشناسیم و هوشیاری داشته باشیم، حداقل در شبانه روز دقایق و لحظاتی این هوشیاری را درون خود پدید بیاوریم.

رییس جامعه المصطفی العالمیه تصریح کرد: شما در آغاز پیمودن قله های بلند هستید و صرفا نمی خواهید دانشی خشک بیاموزید بلکه می‌ خواهید علومی اثر بخش کسب کنید، مهمترین اثر بخشی المصطفی آمادگی روحی و اخلاقی برای ایفای نقش های علمی و آموزشی و تربیتی است.

وی بیان داشت: اثر بخشی اصلی در پایان کار شما تجلی پیدا می‌ کند و مصداق همان آیه سوره حشر بشوید تا بتوانید مشعل نوران هدایت و نجات مردم از سرگردانی باشد؛ توحید، معرفت الهی، بیداری درون و هوشیاری واقعی در کشاکش زندگی و در هجوم جنود شیطان چیزی است که باید کلاس و درس و برنامه و زندگی ما تجلی پیدا کند.

علوم انسانی نیاز به ارتقا دارد

آیت الله اعرافی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر این که امروز در عصری هستیم که علوم انسانی نیاز به ارتقا و بالندگی دارد، اظهار کرد: ما معتقدیم علوم اسلامی دارای ثوابت و پایه های استوار برخوردار است ولی هرگز نباید غفلت کنیم که کار علوم انسانی اسلامی این است که منابع دین را در خدمت منابع جدید قرار بدهد.

وی افزود: دین برای همه بشریت در همه اعصار است و کار علوم انسانی از جمله کلام و فقه و اخلاق و دیگر دانش ها یک کار واسطه است، به این معنا که این علوم انسانی و تلاش فکری عالمان دین این باشد که همیشه این جهان را بپایند و از منابع ثابت برای درمان دردها و سعادت بشر در گذر زمان نسخه تهیه کنند.

مدیر حوزه های علمیه عنوان داشت: علوم انسانی حلقه واسط بین متون دین و بشر نیازمند است، این واسطه یعنی علوم انسانی به ویژه برای عالمان دین باید مورد عنایت قرار داشته باشد یعنی هم پایه ها و منابع را از دست ندهد و هم پاسخ به نیازها را بدهد.

ثابت ماندن علوم انسانی مساوی با رکود است

وی با بیان این که علوم انسانی باید دائما عمق و ژرفایی داشته باشد، ابراز کرد: اگر روزی علوم انسانی ثابت بود و مرزهای آن توسعه پیدا نکرد به معنای توقف و رکود خواهد بود، نظام آموزشی ما باید بتواند عمق علوم انسانی و دامنه آن رشد بدهد.

آیت الله اعرافی عنوان کرد: به عنوان مثال توسعه فقه و علوم انسانی انواعی دارد از جمله این که موضوعات و پرسش های نو ایجاد شود، چراکه با گسترش دامنه علوم و فناوری ها انواع مسائل پیدا شده است، این کار نظام های آموزشی از جمله حوزه علمیه است.

وی با اشاره به این که ما در حوزه فقه نیازمند توسعه مرزها هستیم، تأکید کرد: در متودولوژی آن نیز می‌ توانیم کارهای دامنه داری انجام بدهیم، چراکه ما فقهی ریشه دار و اصیل داریم ولی در ظاهر و عمق و ریشه نیازمند تطور و پیشرفت بر اساس همان روش های سنتی است.

رییس جامعه المصطفی العالمیه تصریح کرد: فقه باید مسائل نو را پاسخ بدهد و هم ابواب و بخش های جدید در فقه جای خود را باز کند که البته فقه داستان وسیعی دارد و بحمدلله نظام آموزشی حوزه های علمیه و المصطفی هیچگاه راکد و ساکن نبوده است هرچند هنوز به آمال و آرزوهای خود نرسیده ایم.

تدوین 15 رشته تخصصی در حوزه فقه در المصطفی

وی بیان داشت: وجود نزدیک به 15 رشته در حوزه فقه در نظام آموزشی المصطفی پیش بینی شده است و افراد زبده را باید در سطح پنج تربیت کنیم و به همین جهت نگاه جدید و اما اصیل و اجتهادی المصطفی در حوزه فقه بسیار مهم و مورد توجه بوده است.

آیت الله اعرافی با تأکید بر این که در حوزه معارف کلامی و عقیدتی نیز با پرسش و دامنه های جدید مواجه هستیم، خاطرنشان کرد: باید همه کلام پیشین خود را صیانت کرده و عمق ببخشیم ولی باید بدانیم آن کلام پاسخگوی همه نیازها نیست، چرخ تحول کلام و فلسفه و عقاید از ضرورت های غیرقابل انکار است.

وی افزود: حوزه علوم عقلی و فلسفی و کلامی ما با آن چه امروز در سراسر جهان شکل گرفته تفاوت فاحشی دارد، این بنیه کلامی و فلسفی و عقلی باید بسط و گسترش پیدا کرده و ابواب و مسائل جدید نیز در آن وارد شود، همچنانکه در مقابل ما تفکر الحادی نیز امروز زنده است و در مورد آن کارهای زیادی صورت می‌ گیرد.

مدیر حوزه های علمیه عنوان داشت: عرصه علوم مستشرقان نیز مسائل گسترده ای است که هنوز ورود جدی به آن پیدا نکرده ایم و تنها در بخش هایی از قرآن و مستشرقان کارهایی انجام داده ایم؛ آنها به طور جدی وارد احادیث شیعه و مسلمانان شده اند ولی ما هنوز با مطلوب فاصله زیادی داریم و جای دیگری هم برای پرداختن به این مسائل غیر از المصطفی وجود ندارد.

ضرورت ورود دقیق پژوهش درعرصه آموزش

وی با بیان این که باید متن نظام آموزشی ما به این مسائل بپردازد، ابراز داشت: فقه و کلام و عقاید ما با نوشتن یک پژوهش کوتاه و مقاله اثر چندانی ندارد، این گونه پژوهش ها باید در بطن نظام آموزشی ما جای خود را باز کند تا بتواند اثر بخشی زیادی داشته باشد.

آیت الله اعرافی عنوان کرد: حوزه علوم انسانی اجتماعی نیز چیزی نیست که بتوانیم به راحتی از کنار آن عبور کنیم، ما نمی توانیم رقابت دیگران را با حوزه فقه و اخلاق و علوم انسانی اجتماعی نادیده بگیریم هرچند نمی خواهیم دستاوردهای خودمان را نادیده بگیریم و حرف های شعاری بزنیم ولی گاهی اوقات در این زمینه نگاه های سطحی وجود دارد.

وی با اشاره به این که در منطق عالم دینی برخورد سطحی و شعاری با یک مقوله علمی وجود ندارد، ابراز داشت: در آن سوی قصه هم باید بدانیم درون تئوری ها و نظریه های علوم انسانی توصیه هایی می‌ بینیم که به نحوی در برابر فقه و اندیشه دینی ما قرار دارد و پرداختن ما به علوم انسانی اجتماعی نباید سطحی باشد، و زمانی ما توانا خواهیم بود که این مسائل در متن نظام آموزشی قرار بگیرد.

رییس جامعه المصطفی العالمیه تصریح کرد: مسائلی که در بین مذاهب مطرح شده است از جمله مسائل علمی ومعرفتی معطوف به تکفیر نیز باید مورد توجه قرار بگیرد، بنابراین توسعه و تعمیق مرزهای علوم انسانی باید آرام آرام در متن نظام آموزشی حوزه قرار بگیرد.

سنت های اصیل حوزه را پاس بداریم

وی بیان داشت: باید تأکید کنیم که تعمق و توجه به سنن حوزوی از جمله مباحثه بسیار ضروری است، اگر مباحثه از میان طلاب رخت بربندد دیگر شاهد اعماق علوم حوزوی نخواهیم بود، در کنار آن توجه به کلاس درس، استاد و چالش همراه با احترام در مطالب مطرح شده نیز ضروری است.

آیت الله اعرافی با تأکید بر این که نظام آموزشی حوزه بر انتخاب آزاد استاد و درس است، خاطرنشان کرد: امروز 10 شبکه علمی بزرگ برای المصطفی تدوین شده که باید به نسبت استعدادهای خود در این عرصه وارد شوید، کار شما راه علم و معرفت است و حضور دانش آموختگان ما در این 10 شبکه نیاز به آمادگی های زیادی داریم.

وی افزود: کسانی که به درجات والای علمی و آموزشی می‌ رسند نباید رکود بیجا داشته باشد و از جمله این که اگر به مدارجی دست پیدا کرده در قم نماند؛ ما علاوه بر تأکید بر تفقه و تعمق در دین بر پرهیز از رسوب و درجا زدن نیز تأکید داریم.

مدیر حوزه های علمیه عنوان داشت: طرح تحول نظام آموزشی نیز با استفاده از طلاب و دانش پژوهان دنبال می‌ شود، چراکه معتقدیم باید در چهلمین سال انقلاب تحولات و دستاوردهای آن را منتقل کرده و با سخنان سست آنها را نادیده نگیرد.

وی با بیان این که فعالیت های فرهنگی، پژوهشی، مشارکت طلاب در برنامه های المصطفی و استفاده از ظرفیت تعطیلات از جمله مسائل مهم پیش روی المصطفی است، ابراز داشت: نظام آموزشی ما فراگیر و در عین حال صبور است، ما به همه پیشنهادات توجه می‌ کنیم همچنانکه بسیاری از برنامه های ما بر اساس رهنمودهای بزرگان حوزه و اساتید و طلاب شکل گرفته است./1330/پ۲۰۱/ج