نزدیک شدن آمریکا به واقعیت‌های افغانستان؟!

به گزارش خبرگزاری رسا، به دنبال برگزاری اولین نشست سه‌جانبه امریکا، روسیه و چین در مورد صلح افغانستان در ۵ اردیبهشت ۱۳۹۸ در مسکو، این سه کشور به اضافه پاکستان دومین نشست خود را هم روز جمعه گذشته (۲۱ تیر)، به دنبال برگزاری نشست گفتگو‌های بین‌الافغانی و همچنین هفتمین دور مذاکرات امریکا و طالبان در دوحه قطر، در پکن برگزار کردند.

این در حالی است که سه کشور امریکا، روسیه و چین در نشست ۵‌اردیبهشت خود، در یک اعلامیه هشت ماده‌ای، ضمن حمایت از صلح افغانستان توسط افغان‌ها، تصمیم گرفتند طالبان را به مذاکره با دولت افغانستان ترغیب نمایند و از آتش‌بس سرتاسری در افغانستان به منظور کاهش فوری تلفات غیرنظامیان حمایت کنند. این سه کشور همچنین خواهان خروج منظم و مسئولانه نیرو‌های خارجی از افغانستان به عنوان بخش اصلی روند صلح شدند.

به دنبال برگزاری این نشست، نماینده ویژه روسیه برای افغانستان اعلام کرد که با دعوت از ایران و پاکستان به عنوان دو همسایه مهم افغانستان و تأثیرگذار در روند تحولات این کشور، نشست سه‌جانبه صلح افغانستان به صورت پنج‌جانبه برگزار می‌شود. هرچند پاکستان در نشست پکن در مورد صلح افغانستان شرکت کرد، اما به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر مواضع قبلی خود که در هیچ نشستی در مورد صلح افغانستان بدون حضور نمایندگان دولت این کشور شرکت نمی‌کند، در این نشست حضور نیافته است.

اما این تغییر در رویکرد امریکا بسیار مهم و حائز اهمیت است و نشان می‌دهد که رویکرد این کشور در روند صلح افغانستان تغییر کرده است. برگزاری نشست سه‌جانبه مسکو و حالا نشست چهارجانبه پکن به خوبی نشان می‌دهد که روند صلح افغانستان از یک جریان یکجانبه تحت سلطه امریکا، وارد یک روند چندجانبه منطقه‌ای با حضور روسیه و چین شده است. اما چه عواملی سبب تغییر این رویکرد یکجانبه امریکا شده است؟ در پاسخ به این سؤال، نقشه روسیه و چین در روند صلح افغانستان از یک‌سو و نوع رویکرد طالبان در مذاکره با امریکا از سوی دیگر حائز اهمیت است.

 

تا قبل از اردیبهشت ماه سال جاری، امریکا کمتر توجهی به نقش قدرت‌ها و کشور‌های منطقه در روند صلح افغانستان داشت و به صورت یکجانبه و حتی بدون توجه به جایگاه و نقش دولت افغانستان، روند مذاکرات با طالبان را به پیش می‌برد، اما نقشی که قدرت‌های منطقه به خصوص روسیه پیرامون روند صلح افغانستان بازی کردند، اکنون امریکا را وادار به تغییر رویکرد خود نموده است؛ به خصوص اینکه به‌رغم گمانه‌زنی‌های بسیار، این کشور تاکنون عملاً به هیچ نوع توافقی با گروه طالبان دست نیافته است.

روسیه در طول یک سال گذشته میزبان چهار نشست پیرامون روند صلح افغانستان بوده؛ دو نشست با حضور کشور‌ها و قدرت‌های منطقه‌ای بدون حضور امریکا و دو نشست گفتگو‌های بین‌الافغانی. برگزاری این نشست‌ها، روند مسکو را عملاً به یک روند موازی و مستقیم با روند صلح امریکا تبدیل کرد؛ روندی که عملاً دستاورد‌ها و موفقیت‌های چشمگیرتری به دنبال داشت. در شرایطی که امریکا نتوانست طالبان را حاضر به گفتگو‌های بین‌الافغانی کند، مسکو نخستین‌بار نمایندگان طالبان و شورای عالی صلح افغانستان را در دومین نشست منطقه‌ای مسکو پشت یک میز نشاند و پس از آن، دو دور گفتگو‌های فراگیر بین الافغانی را با حضور نمایندگان طالبان و طیف وسیعی از نمایندگان احزاب و جریان‌های سیاسی، نمایندگان مجلس، فعالان زن، نهاد‌های مدنی و همچنین رسانه‌ها از داخل افغانستان میزبانی کرد.

 

در نتیجه میزبانی همین نشست‌ها بود که طالبان در نهایت پذیرفت که حاضر است در قالب یک هیئت مصالحه ملی، با نمایندگان دولت افغانستان نیز دیدار و گفتگو کند. این توافق به محور نشست اخیر بین‌الافغانی دوحه با حضور نمایندگان دولت افغانستان تبدیل شد.

 

از سوی دیگر، در نشست چهارجانبه پکن نیز امریکا، روسیه، چین و پاکستان بر پیگیری توافقات نشست سه‌جانبه مسکو تأکید کردند. در چنین شرایطی، امریکا به خوبی درک کرده که بدون نقش کشور‌ها و قدرت‌های منطقه، به خصوص با توجه به نفوذی که این کشور‌ها بر گروه طالبان دارند، به تنهایی توانایی به سرانجام رساندن روند صلح افغانستان را ندارد.

از سوی دیگر، نوع رویکرد و بازی طالبان در قبال امریکا و کشور‌های دیگر، چون روسیه و چین نیز قابل توجه است. در حالی که امریکا حاضر نبود نقش این کشور‌ها را در روند صلح افغانستان بپذیرد، نمایندگان طالبان نشان دادند که مخالف چنین رویکردی هستند. نمایندگان طالبان و دفتر سیاسی این گروه در قطر در طول ماه‌های گذشته، به دنبال سفر‌های متعدد به کشور‌های منطقه، از روسیه گرفته تا ایران و گفتگو و رایزنی با این کشورها، به روشنی نشان دادند که نه تنها به دنبال صلح با امریکا، بلکه به دنبال یک صلح منطقه‌ای و جهانی‌اند؛ صلحی که ضمانت و تأیید کشور‌های مختلف را نیز به همراه داشته و پایدار باشد. به دنبال نشست بین‌الافغانی قطر، طالبان تأکید کرد که توافق نهایی صلح را در یک کنفرانس بین‌المللی با حضور کشور‌ها و قدرت‌های مختلف امضا خواهد کرد.

آنچه مشخص است، با اصلاح روند صلح افغانستان و حضور و نقش کشور‌ها و قدرت‌های منطقه از یک‌سو و نشست طالبان و نمایندگان دولت افغانستان پشت یک میز از سوی دیگر، به نظر می‌رسد این روند وارد مسیر واقعی خود شده است. تنها گره کوری که در این روند همچنان باقی مانده، راضی نشدن امریکا به ارائه یک جدول زمان‌بندی برای خروج از افغانستان است. با توجه به جدیت طالبان در این زمینه، امریکا چاره‌ای جز پذیرفتن ارائه یک جدول زمانی سریع برای خروج از افغانستان ندارد و باید با پذیرفتن این مسئله، مسیر را برای توافقات بعدی هموار سازد.

نکته قابل توجه اینکه حضور کشور‌ها و قدرت‌های منطقه در روند صلح افغانستان بیانگر این مسئله اساسی است که این کشور‌ها حاضر‌ند خلأ حضور امریکا را در صورت خروج از این کشور پر کنند. امریکا نیز مجبور است نقش و جایگاه این کشور‌ها را در روند تحولات افغانستان بپذیرد. /۱۰۱/۹۶۹/م