چالش‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه امور قرآنی

به گزارش خبرگزاری رسا، دولت‌ها می‌آیند و می‌روند و مجموعه عملکردهای آنها از وعده‌های محقق نشده، تصمیمات نابجا و رفتارهای ناصواب گرفته تا اقدامات مثبت و عملکردهای خاطره‌سازشان، همه و همه می‌شود یک پرونده عبرت‌آموز برای مدیر و وزیر بعدی‌ که اگر به آنها اعتنا کند و سرلوحه تصمیمات و اقداماتش قرار گیرد، چه بسا سوءرفتارها اصلاح خواهد شد.

یکی از وظایف و مأموریت‌های مهمی که بر دوش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، ترویج و توسعه فرهنگ قرآن کریم است. بر همین اساس، هم این وزارتخانه برای پیگیری امور قرآنی کشور و توجه به مسأله قرآن، حدود یک دهه است که اداره کل امور قرآنی وزارت ارشاد را به معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تبدیل کرد تا به آن رسمیت دهد و ساختار و جایگاه مشخصی برایش تعریف کند.

چهره‌های تکراری را کنار بگذارید!

چهار دهه از عمر انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد و آنچه در این 40 سال در بخشی از دستگاه‌های حاکمیتی و دولتی تغییر نکرده و ثابت‌قدم و استوار به راه خود ادامه می‌دهد، حضور چهره‌های تکراری در مسئولیت‌های اجرایی کشور است که دستگاه‌های قرآنی نیز از آن استثناء نیستند.

تغییر دولت‌‌ها شاید توانسته باشد حضور برخی از این چهره‌ها را کمتر و بیشتر کند اما حضورشان هیچ‌گاه منتفی نمی‌شود. سبک‌ها و شیوه‌های جدید برای اجرای اهداف قرآنی کشور فقط و فقط با تغییر چهره‌ها و چرخش در مدیران قرآنی کشور محقق می‌شود. هیچ‌کس نمی‌تواند منکر خدمات و تلاش‌های مدیران با سابقه و دلسوز در حوزه قرآنی کشور باشد اما این نکته یک واقعیت کتمان‌ناپذیر است که باید اجازه داد فضای مدیریتی کشور به ویژه در عرصه‌های مدیریتی حوزه قرآن، کمی تنفس کند.

آقای وزیر حتماً می‌دانید که تکرار چهره‌ها، یعنی تکرار تجربه‌ها و آزمایش آزموده‌ها.

وزارت ارشاد یک پای بودجه قرآنی کشور

بودجه قرآنی یکی از دغدغه‌های اصلی فعالان قرآنی کشور در این سال‌ها بوده است. رویکرد دولت‌ها در ادوار مختلف نسبت به جریان قرآنی کشور متفاوت بوده که نمونه این موضوع را می‌توان در بودجه قرآنی کشور مشاهده کرد. بودجه‌ای که یک دولت آن را به نیم‌درصد کل بودجه کشور رساند و دولت دیگر، مبلغ آن را به 20 میلیارد تومان در سال کاهش داد. اما این نکته را هم باید بدانید که هیچ‌گاه به اندازه این هشت سال، نسبت به بودجه قرآنی کشور بی‌توجهی نشده است. بی‌توجهی مسئولان تصمیم‌گیر و البته انفعال فعالان قرآنی سبب شد تا بودجه قرآنی کشور با کاهش 80 درصدی به کمترین میزان خود در سال‌های گذشته برسد و این در حالی است که اعداد و ارقام لایحه بودجه 1400 نشان می‌دهد که بودجه برخی از نهادها در سال جاری چند ده برابر نسبت به سهم سال گذشته خود رشد کرده است.

ناگفته نماند که ردیف اعتبار تخصیص‌شده برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بودجه 1400، حدوداً 40 درصد رشد داشته است و این مطلب را معاون وقت توسعه و منابع وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تأیید کرده است. بنابراین وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی باید نسبت به توزیع عادلانه اعتبار و تخصیص آن برای اموری که واقعاً به جریان قرآنی کشور کمک می‌کند، نظارت مستقیم داشته باشد.

مسأله دیگر، پیگیری موضوع بودجه قرآنی کشور است که شاید در وظایف و مأموریت‌های ذاتی وزیر ارشاد نباشد، اما عضویت وزیر در شورای توسعه قرآنی کشور که مسئولیت پیگیری بودجه صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی را بر عهده دارد، می‌تواند در پیگیری امور مربوط به بودجه مؤثر باشد.

مؤسسات قرآنی روی کاغذ متولی دارند!

یکی از مأموریت‌های مهم معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، هدایت و صدور مجوز فعالیت برای مؤسسات قرآنی‌ است. مؤسساتی که به‌طور کلی با مدیریت بدنه مردمی اداره می‌شوند و بیشترین بار فعالیت‌های قرآنی را نیز بر عهده دارند. این مؤسسات بیش از دو سال است که روزهای بسیار سختی را می‌گذرانند. شیوع کرونا تقریباً کار بسیاری از آنها را تعطیل کرده است. این ویروس کوچک اما خطرناک توانسته به سرعت فعالیت‌های مؤسسات قرآنی شهرها و روستاها را تعطیل کند. شیوه حمایت از مؤسسات قرآنی در این ایام، حرف جدیدی نیست اما واقعاً باید گفت که مؤسسات متولی مشخصی ندارند و اگر نهادی تولیت امور مؤسسات را بر عهده دارد، حمایتش روی کاغذ است.

"زهرا سادات عامری" رئیس اتحادیه تشکل‌ها و مؤسسات قرآن و عترت استان قم در گفت‌وگو با تسنیم با اشاره به وضعیت مؤسسات قرآنی و خانه‌های قرآنی این استان گفت: مؤسسات استان قم همانند سایر استان‌ها پس از شیوع کرونا، با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند. برخی توانسته‌اند با به‌کارگیری از ایده‌های مختلف به صورت مجازی، فعالیت‌هایشان را دنبال کنند؛ اما اغلب در جریان شیوع کرونا به صورت‌ نیمه‌تعطیل و تعطیل قرار گرفته‌اند.

وی افزود: حدوداً 20 درصد از مؤسسات و خانه‌های قرآن تعطیل شده و مهدهای قرآنی عمدتاً به تعطیلی کشیده شده‌اند. حمایت از سوی دولت گذشته صورت نگرفت و به دلایل مختلف از جمله عدم هماهنگی برای ثبت اتحادیه قم، این مؤسسات از گرفتن وام و امتیازات محروم شدند.

عامری اضافه کرد: استان قم به عنوان محور فعالیت‌های قرآنی کشور امروز درگیر مسائل و مشکلات زیادی است. مؤسساتی همچون مؤسسه نهج‌البلاغه، نورالمجتبی و مؤسسات ملی و فراملی زیادی در حوزه‌‌های قرآنی در این استان فعالیت دارند که هیچ حمایت مادی از آنها صورت نمی‌گیرد.

آقای وزیر! قهرمان‌پروری کنید

فعالیت‌های قرآنی در دهه 60 را که مرور می‌کنیم مملو است از قهرمانان قرآنی که برای کشورشان افتخارآفرینی کرده‌اند. بسیاری از آنها از داخل جلسات عمومی که اغلب در مساجد برگزار می‌شد، رشد پیدا می‌کردند و پای به عرصه‌های ملی و بین‌المللی می‌گذاشتند. اما یکی از بخش‌های مغفول این سال‌ها در حوزه قرآن، قهرمان‌پروری در حوزه قرآن است. اینکه وزارت ارشاد و مجموعه‌های متبوعش تا چه میزان توانسته‌اند در این سال‌ها، قهرمان قرآنی تربیت کنند و تحویل جامعه دهند شاید در گزارش دیگری قابل بررسی باشد اما ظاهر امر نشان می‌دهد معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد در این سال‌ها، بیشتر نقش انگیزشی و تشویقی را ایفا کرده تا اینکه در حوزه آموزش عمومی قرآن، ریل‌گذاری کند؛ نمونه‌اش را می‌توان در آزمون سراسری قرآن و عترت دید.

شاید اگر معاونت قرآن و عترت بخواهد گزارشی از میزان حضور متقاضیان و متسابقان آزمون قرآن و عترت بدهد، آمار قابل توجهی ثبت شده باشد اما یقیناً سهم آنها فقط به اندازه تقدیر و هدیه به آنها باشد و بیشترین زحمات بر دوش همانند مؤسساتی است که در همین گزارش به وضعیتشان اشاره شد.

برگزاری مسابقات قرآنی یک مشوّق برای فعالیت‌های قرآنی به شمار می‌رود و حس رقابت را در میان قاریان و حافظان افزایش می‌دهد. اختصاص جوایز ارزنده و فضای رقابتی سالم در مسابقات قرآن باعث شده تا انگیزه مضاعفی برای دستیابی به سطوح بالاتر برای قرآن‌پژوهان فراهم شود. این اقدامات مورد قبول است اما پیش از مسابقات و اهداء جوایز باید به تربیت قاریان و حافظان بپردازیم و این امر محقق نمی‌شود مگر با حمایت از جلسات عمومی. اغلب جلسات آموزش قرآن که در این ایام پایدارند، به صورت خودجوش اداره می‌شوند و هیچ حمایتی از سوی وزارت ارشاد نمی‌شوند.

جدای از سطح قهرمانی، این سؤال به ذهن خطور می‌کند که مسئولان ما در سطح آموزش عمومی مردم عادی و کسانی که توانایی رسیدن به مراحل قهرمانی را ندارند اما دوست دارند که با قرآن مأنوس بوده و کلید فهم قرآن در اختیار آنها قرار گیرد، چه اقدامی انجام داده و چه راهکاری برای جامعه قرآنی در نظر گرفته‌اند؟ به نظر می‌رسد جناب آقای وزیر باید فکری به حال آموزش عمومی قرآن کند.

موازی‌کاری را کنار بگذاریم

سازمان‌ها، نهادها و مجموعه‌های زیادی در کشور وجود دارند که بنای کار قرآنی دارند. پای صحبت هر کدام هم بنشینید، می‌خواهند کار زیربنایی در حوزه قرآن انجام دهند اما در واقع در برخی مسائل، موازی‌کاری می‌کنند. به طور مثال، سازمان اوقاف، آموزش و پرورش، سازمان تبلیغات و غیره هر کدام یک سری مسابقاتی را برگزار می‌کنند که شاید در فُرم یکی نباشند اما در محتوا تقریباً همسو‌ و شبیه‌اند.

سازمان‌ها و نهادهای قرآنی در این سال‌ها تلاش زیادی کرده‌‌اند تا در راستای ترویج فرهنگ انس با قرآن، حفظ، قرائت و فهم قرآن به نتیجه مطلوب دست یابند اما باید گفت تمام این فعالیت‌ها به صورت پراکنده بوده و برآیند کلی و قوی ندارند. یکی از چالش‌های پیش روی وزیر ارشاد این است که فعالیت‌های قرآنی را در چشم‌انداز 20 ساله بیاورد. رهبر معظم انقلاب در سخنانشان اظهار امیدواری کردند که روزی فرا برسد که مردم پاسخ مطالب و مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی مطرح در جامعه را مستقیماً از قرآن استخراج کنند. به طور مثال، مقام معظم رهبری موضوع تربیت 10 میلیون حافظ قرآن را مطرح و بر انس با قرآن در جامعه تأکید کرده‌اند اما در واقع، ضمن احترام به اقداماتی که صورت گرفته اما اصلاً در حد و اندازه انتظار نبوده. نه اینکه کاری انجام نشده باشد بلکه بیشتر جنبه شعاری داشته است.

مقام معظم رهبری هر سال را به عنوانی نام‌گذاری کرده‌اند که گاهی فقط در حد شعار و در حد برگزاری سمینارها باقی می‌ماند و باید گفت که ایشان این امور را نمی‌خواهند؛ بلکه تقاضا دارند که این مطالب عملیاتی شوند. در حوزه فعالیت‌های قرآنی نیز همین‌طور است که مقام معظم رهبری تربیت 10 میلیون حافظ قرآن را مطالبه می‌کنند و منظورشان این نیست که کمیته‌ای و ستادی تشکیل شود که بر این قضیه تحقیق کند و پس از گذشت یک سال نیز هیچ خروجی نداشته باشد بلکه باید کار به صورت جدی و عملیاتی دنبال شود.

در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این سال‌ها، اقداماتی در راستای طرح ملی حفظ قرآن انجام شده است که نه تنها عمقی نیست بلکه سطحی و زودگذر است. در واقع اکثر نهادها و ارگان‌ها می‌خواهند این را اعلام کنند که ما در قبال سخنان رهبری بی‌تفاوت نبوده و مشغول کار هستیم اما این کار آنها چیزی نیست که درست و صحیح به بار نشیند و شاهد وضعیتی مطلوب در میان‌مدت باشیم.