۸۰ درصد بزهکاری‌های جوانان ریشه در خانواده دارد

رهبرمعظم انقلاب در موضوع خانواده فرمودند: اگر در جامعه‌ای خانواده مستحکم شد و زن و شوهر حقوق یکدیگر را رعایت کردند و با هم اخلاق خوش داشته و سازگاری نمودند و با همکاری هم مشکلات را بر طرف نموده و فرزندان را تربیت کردند، جامعه‌ای که این طور خانواده‌ها را داشته باشد، به صلاح خواهد رسید و نجات پیدا خواهد کرد و اگر مصلحی در جامعه باشد می‌تواند این طور جوامع را اصلاح نماید. اگر خانواده‌ای نبود، بزرگترین مصلحین هم بیایند نمی‌توانند جامعه را اصلاح کنند.

هر کشوری که در آن بنیان خانواده مستحکم باشد، بسیاری از مشکلات آن کشور، بخصوص مشکلات اخلاقی و معنوی آن به برکت خانواده‌ی سالم و مستحکم برطرف می‌شود یا اصلاً بوجود نمی‌آید.

به همین خاطر سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، در راستای تعالی خانواده پرونده ویژه ای با نام «خانواده سالم، جامعه سالم» آماده کرده که به بررسی قوانین و عملکرد دستگاه های مختلف در حمایت از خانواده بر اساس فقه شیعه بپردازد، در این راستا گفت و گویی با حجت الاسلام محمدحسین حق جو مدیر ارتباطات جامعه مدرسین و حوزه های علمیه کشور انجام شده است که در ادامه می خوانید:

رسا- خانواده از نظر شما چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

جواب شما را قرآن بیان کرده است «وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً...» و از این آیه استفاده می شود که خانواده آرام بخش است و یکی از عواملی که آرامش را برای چه زن، چه مرد و چه فرزندان تأمین می کند، این است که زن و شوهر ارتباط دیداری، گفتاری و شنیداری با هم دیگر داشته باشند.

انسان در زندگی «پنج» نیاز دارد؛ اولین نیاز، نیاز جسمی است؛ مثل نیاز به غذا، مسکن، پوشاک و چیزهایی که در بُعد مادی وجود دارد.

دومین نیاز، نیاز فکری است؛ یعنی انسان اطلاعات خود را از لحاظ اخلاقی و اعتقادی بالا ببرد.

سومین نیاز، نیاز اجتماعی که همان ارتباطات اجتماعی است.

چهارمین نیاز، نیاز معنوی است که خداوند می فرماید: أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ.

پنجمین نیاز، نیاز عاطفی و غذای روانی است که غذای عاطفی و روانی در پرتو ازدواج صورت می پذیرد که قرآن نیز می فرماید «لتسکنوا الیها» یعنی ازدواج  عامل آرامش است و سکونت برای انسان به وجود می آورد. روانشناسان بر این اعتقاد هستند که تأمین نیازهای اعتقادی می‌تواند جایگزین نیازهای چهارگانه دیگر شود

وقتی می‌بینید کسانی را که از نظر علمی خیلی بالا هستند؛ اما افرادی عقده ا‌ی، کینه ای و پرخاشگرند مشکل این ها زیاد اموال داشتن نیست و مال زیاد باعث نشده است که به این مسیر ها کشیده شوند.

برخی ها را می بینیم که موقعیت اجتماعی خیلی بالایی دارند و حتی موقعیت معنوی آنها نیز بالا است؛ اما از لحاظ روحی و روانی دچار مشکلات هستند.

رسا- آیا به موضوع خانواده در فقه شیعه توجه شده است؟

در فقه شیعه به این جور مسائل توجه بسیار شده است؛ امروزه روایاتی که در این زمینه داریم بسیار و قابل توجه است؛ به عنوان مثال ما در روایت داریم که اَکرِم تُکرِم؛ یعنی احترام کن و احترام ببین؛ تقریباً هجده تا نماد های تأمین نیازهای عاطفی وجود دارد که عبارتند از احترام کردن، تعریف کردن و تشکر کردن؛ یعنی اگر شما بخواهید یک خانواده آرامی داشته باشید باید این موارد را هم زن نسبت به مرد و هم مرد نسبت به زن و همچنین پدر و مادر نسبت به فرزند و هم فرزند نسبت به پدر و مادر رعایت کنند؛ لذا در روایت داریم که وقتی پدری که بچه خود را می بوسد و یا متقابلاً بچه پدرش را می بوسید خداوند یک ثواب مرحمت می کند و صدقه شمرده می شود؛ و این بدین معنی است که ما نیاز به غذای روحی و روانی داریم که بخش عمد و مهمی از آن در خانواده تأمین می شود.

رسا- با توجه به اهمیت خانواده، آیا قوانینی برای حمایت از خانواده وجود دارد؟ اگر قوانینی وجود دارد چرا اجرایی نمی شود؟

در روایت داریم که مَن لَم یَشکُرِالمَخلوقَ، لَم یَشکُرِ الخالقَ؛ یعنی اگر شما از مخلوق خدا، چه زن باشد، چه بچه باشد، چه مرد باشد، بزرگ باشد و چه پدر و مادر باشد تشکر کنید، توفیق تشکر از خدا را خواهید داشت؛ اما اگر از اینها تشکر نکنی توفیق تشکر خداوند را هم نخواهی داشت.

معنای آن این این است که یعنی از طریق خانواده انسان می‌تواند حتی به خدا برسد و از محبت به خانواده،  از احترام به خانواده، از تشکر به خانواده، از تکریم و احترام به خانواده می‌تواند به این جایگاه دست پیدا کند.

امروزه ۸۰% بزهکاری های جوانان ریشه در عقده دارد که این نشأت گرفته از خلأهای عاطفی در خانواده است؛ اگر از دادگاه ها بپرسید پی می برید که ۸۰ درصد طلاق ها نشأت گرفته از مسائل عاطفی است و مسائل مادی نقش آنچنانی در این زمینه ندارد. به عنوان مثال زنی که طلاق می گیرد علت اش این نیست که مرد برای او خانه تهیه نکرده است، لباس و ماشین نخریده است؛ بلکه غالباً می گویند شوهر من به من توجه نمی کند، احترام نمی گذارد و یا به من علاقه نشان نمی دهد؛ بنابراین خلأهای عاطفی همه این چهار بُعد را پوشش می دهد.

اسلام روی این مسئله خیلی تأکید کرده است و روایات مختلف و متعددی نیز در این زمینه به دست ما رسیده است؛ به عنوان مثال در روایت داریم که اگر زنی یک لیوان آب به همسر خود دهد مثل این است که جهاد در راه خدا کرده باشد... همچنین روایت هم داریم که می‌گوید مردی که برای تأمین نیازهای همسرش از خانه خارج می شود مثل جهاد در راه خدا است؛ بنابراین این قوانینی که ما در دین راجع مسائل خانواده داریم یک قوانین بسیار قابل توجه و راهگشایی است.

هیچ مکتبی در جهان به اندازه دین مبین اسلام به این اندازه، به ظرائف و جزئیات مسائل خانواده دقت نکرده است؛ این توجهات دین به مسائل خانواده که ایجاد تغذیه های روحی و روانی می کند، یکی از فلسفه های تشکیل خانواده در اسلام است.

رسا- آیا در اسلام حقوق خانواده به صورت یکطرفه است یا حقوق متقابل؟

حقوق خانواده حقوق متقابلی است و ما در اسلام حقوق یک طرفه نداریم؛ یعنی این گونه نیست که مثلاً فقط زن از مرد تبعیت کند؛ بلکه مرد نیز باید از زن تبعیت کند؛ یا مثلاً این گونه نیست که تنها فرزند از پدر و مادر اطاعت کند؛ بلکه پدر و مادر نیز در حیطه نیازهای بچه باید خواسته های او را تأمین کنند؛ چنانکه در قرآن کریم داریم که اگر پدر و مادر شما خواستند شما را گمراه و به شرک وا دارند، از آنها تبعیت نکنید. بنابراین ما در اسلام قوانینی داریم که متقابل است منتها چون زن لطیف‌تر، حساس تر، آسیب پذیرتر و جذاب تر است، یک مقدار برای زن محدودیت‌هایی قائل شده است که برای مردان این محدودیت ها وجود ندارد البته این محدویت دلیل بر اهمیت زن است نه دلیل بر ضعف زن.

رسا- آیا ضعف ما در حمایت از خانواده ها ضعف در قانون است؟

متأسفانه نه تنها در برخی از قوانین حمایتی، ضعف داریم بلکه به نظر من در این زمینه جهل قانونی داریم؛ از طرفی هدف دشمن نیز این است که خانواده ها را از هم دیگر بگسلد؛ چنان که نخست وزیر اسرائیل چند وقت پیش گفته بود «تنها راه ما برای نابودی ایران این است که همان کاری که در اندلس اجرایی شد در ایران نیز اجرا شود».

در اندلس کاری که دشمن انجام داد این بود که خانواده را به انحراف و فساد کشانید؛ چراکه این گُسست در خانواده و گسست پدر و مادر و حتی گسست دانش آموز نسبت به معلمش است که می‌تواند آرامش جامعه را به هم بریزد.

رسا- با توجه به تأکیدات فراوان رهبر معظم انقلاب برای حمایت از خانواده، چرا فکر جدی برای حمایت از خانواده در جامعه صورت نمی گیرد؟

به نظر من دلیل عمده آن این است که مسائل اقتصادی حل نمی شود؛ باید برای این کار ابتدا طرح مناسب ریخته شود و در مرحله بعد، طرح های مناسب اجرایی شود؛ اما متأسفانه تا به حال بسیاری از طرح ها حمایتی اجرا نشده است. آنچه که امروزه ثابت شده است این است که متأسفانه دولت های سابق بنا نداشتند که به این سمت و سو بروند و طبع دولت های قبل این نبوده است که از خانواده حمایت کنند.

رسا- نگاه شما به آینده طرح های حمایت از خانواده چیست؟ آیا امیدی به اجرایی شدن این طرح ها داربد؟

نکته اول در این مسئله این است که اول باید طراحی صورت پذیرد و نکته دوم این است که طرح های تدوین شده، باد اجرایی شوند و نکته سوم این است که بر چگونگی اجرای آنها نظارت های لازم صورت پذیرد؛ چرا که در برخی از مواقع آمارهای خوبی داده می شود؛ اما در واقع می بینید چنین چیزی تحقق پیدا نکرده است.

نکته آخر این است که باید در نهایت طرح های مربوطه آسیب شناسی شوند؛ به این معنا که اگر طرح های تدوین شدو اجرا و نظارت نیز شد؛ اما چون آسیب های آن مورد بررسی واقع نشود، بعد از مدتی دچار افت خواهد شد.