دلایل روزه‌خواری در انظار عمومی

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، آنچه واضح و مبرهن است این است که تنها افرادی که بیمار یا ناتوان‌اند، از گرفتن روزه معاف می‌شوند؛ ولیکن در زمانه کنونی شاهدیم که بسیاری از افراد به دلایل مختلف و واهی از گرفتن روزه سرباز می‌زنند. در این نوشتار سعی داریم به برخی از این دلایل بپردازیم.
برخی از دلایلی که ممکن است فرد را از روزه گرفتن بازدارند عبارت‌اند از:

1-ضعف باورهای دینی
یکی از اصلی‌ترین دلایل هنجارشکنی و روزه‌خواری در انظار عمومی، ضعف اعتقادات و باورهای دینی است؛ که این مسئله منجر به غلبه یافتن روحیه راحت‌طلبی و بی‌قیدی و فرار از مسئولیت می‌گردد. یکی از نگرش‌هایی که به واسطه‌ی فرهنگ غرب به بدنه‌ی جامعه ما تزریق گشته، نگاه اومانیستی است. در نگاه تقلیل‌گرایانه و اومانیستی که در آن، انسان محور همه چیز قرار دارد بجای آنکه پرسیده شود دین از انسان چه می‌خواهد، این سؤال مطرح است که انسان از دین چه انتظاری دارد؟ جوان در برخورد با چنین تفکری، دچار دوگانگی و ناسازگاری دین با عقل می‌گردد و اینگونه دچار سستی در باورها و بی‌اعتنایی به امور دین می شود. این فاصله‌گیری از دین موجب می‌شود تا به هر بی‌قیدی و هنجارستیزی دست بزند و چه بسا در ملإعام روزه‌‌خواری نماید.

2-سهل انگاری خانواده در امر تربیت دینی فرزند
برخی خانواده‌ها به بهانه ناتوانی، بچه‌های خود را از گرفتن روزه بازمی‌دارند؛ اما با مرور روایت‌ها در می‌یابیم که در برخی احادیث، سن معینی برای روزه گرفتن فرزندان- چه دختر و چه پسر- تعیین شده است. در عین حال طبق احکام فقهی، این سن برای دختران و پسران، کاملاً مشخص ‌است. در این شرایط والدین وظیفه دارند تا قبل از فرارسیدن زمان تکلیف و روزه گرفتن فرزندان، به شکل تدریجی پیش زمینه‌هایی را برای انجام اعمال عبادی آن‌ها فراهم کنند؛ از جمله اینکه فرزندان خود را با احکام شرعی همچون آداب ماه مبارک رمضان آشنا نمایند. به عنوان مثال برای ایجاد آمادگی روزه در فرزندان، بهتر است متناسب با سن کودکان، آنها را تشویق به گرفتن روزه‌های کله گنجشکی نمایند؛ یا آنها را برای ساعاتی به امتناع از خوردن و آشامیدن عادت دهند. این امر می‌تواند روزه‌داری در بزرگسالی را برایشان آسان‌تر کند. اهمیت آماده کردن کودک و نوجوان برای روزه گرفتن و انس با احکام و موازین اسلامی به اندازه‌ای است که روایت‌ها و احادیث مهمی نیز در این باره از سوی ائمه اطهار علیهم‌السلام عنوان شده است. در این مورد باید توجه داشت که روح هر انسانی در دوران کودکی و نوجوانی انعطاف‌پذیرتر است. در این شرایط، قابلیت یاد گرفتن دستورات دینی و به خصوص تمرین روزه‌داری از کودکی راحت‌تر است. اما هر اندازه که سن انسان بیشتر می‌شود، انعطاف روح او کمتر شده و یاد گرفتن آموزه‌های جدید مشکل‌تر خواهدشد.

بر همین اساس روزه گرفتن در سنین تعیین شده و عادت دادن جسم آن‌ها به این مسئله، زمینه‌ساز تقوای ایشان در دوران جوانی وبزرگسالی می‌شود. رها کردن فرزندان و سهل‌انگارانه رفتارکردن در اعمال عبادی و امور دینی، تربیت دینی آنها را به مخاطره می‌اندازد. دلسوزی‌های بی‌جا از جمله اینکه فرزند توانایی گرفتن روزه را ندارد یا تردید درباره به خطر افتادن سلامتی فرزند از جمله سهل‌انگاری‌های خانواده در این امور است. البته اعتدال داشتن، درنظر گرفتن شرایط جسمی فرزند و استفاده از مشوق‌ها و جذابیت‌ها برای ترغیب آنها از جمله تأکیدات دین نیز است.

3-جهل و ناآگاهی نسبت به احکام دین
اگرچه برخی از خانواده‌ها، خانواده‌های سهل انگاری نیستند اما عدم اطلاع و آگاهی آنها نسبت به احکام فقهی باعث می‌شود که در این مسئله سستی به خرج دهند و حتی جهل آن‌ها، موجب می‌شود به محض روبه رو شدن با ضعف فرزندانشان، احساس کنند هیچ وظیفه شرعی ندارند و نسبت به روزه گرفتن فرزندان کوتاهی کنند. همچنین بسیاری از خانواده‌ها آنچنان که باید نسبت به سن تکلیف فرزندانشان، حساسیتی نشان نمی‌دهند و این باز هم از عدم آگاهی آنها نشأت می‌گیرد. از این‌رو آگاهی‌بخشی نسبت به احکام دینی در این زمینه می‌تواند موجبات ترغیب فرزندانشان به امر روزه‌داری را فراهم آورد.

4-روش های افراطی خانواده
اگرچه تفریط و کوتاهی در امر آموزش دین به فرزندان ضربه می‌زند؛ اما گاهی به کارگیری روش ناصواب و افراطی نیز در آموزش دینداری و تربیت دینی فرزند می‌تواند اثرات سوء و معکوسی را به دنبال داشته باشد و به طور ناخودآگاه دین‌زدگی و چه بسا دین‌ستیزی فرزند را نتیجه دهد. در این صورت فرزند به صورت آشکارا با امر دین و مصداق آن یعنی روزه‌داری به مخالفت برمی‌انگیزد.

5-قرار گرفتن در شرایط جوزدگی
از نگاه رفتارشناسی جوزدگی یعنی ایجاد یک حالت هیجانی و منظور از جوگیر شدن همان چیزی است که در زبان شناسی اجتماعی به آن نفوذ اجتماعی می‌گویند. یعنی یک فرد یا گروه تحت تأثیر شرایط و محیط قرار‌گیرند.
وقتی که نوجوان یا جوان در شرایط جوزدگی قرار می‌گیرد، این امر موجب فرآیندهای رفتاری می‌گردد که نتیجه‌ی آن، تغییرات در حرکات افعالی و حتی ظاهری است. در این فرآیند رفتاری، فرد در فضایی قرار می‌گیرد که نمی‌تواند در برابرش مقاومت کند. مهرطلبی و جلب توجه از ویژگی‌های افرادی است که جوگیر می‌شوند. همچنین همرنگی با جماعت، اطاعت رفتاری و ظاهری از بعضی از افراد و گروه‌ها نیز از نشانه‌های جوگیرشدن است. بنابراین چنین فردی با چنین مشخصاتی و در چنین شرایط و فضایی که قرار بگیرد بدون توجه به جوانب آن و صرفاً تحت تأثیر جو، اقدام به روزه خواری می‌کند.

6-تأثیرگیری از همسالان
یکی از ویژگی‌های دوره‌ی نوجوانی این است که تعلّق آن‌ها به گروه همسالان بیشتر است؛ داشتن دوست و برقراری روابط اجتماعی بادیگران از نیازهای اساسی فرزندان بخصوص در سنین نوجوانی و جوانی است. پیوستن به گروه همسالان، احساس تنهایی آنها را تا اندازه‌ای برطرف می‌سازد و سبب می‌شود که گرایش نوجوان به همسالان و دوستان و اثرپذیری‌اش از آنها به بیشترین حد خود برسد از این رو چنانچه همنشین خوبی برای خود انتخاب نکرده باشند آنها را در زمینه امور دینی همراهی نخواهند کرد بلکه او را به سمت تباهی خواهند کشاند. اگر دوستان وی اهل امور عبادی و روزه نباشند، وی نیز از این امر امتناع می‌کند و چنانچه دوستان او هنجارشکنی کنند او نیز با تأسی از آن ها از این کار تبعیت می‌کند و در جرگه هنجارشکنان و روزه خواران در انظار عموم قرار خواهد گرفت.

فاطمه فرهادیان عضو گروه نویسندگی صریر