ترکیه در ۷ سالگی کودتای نافرجام؛ آیا جریان گولن از پ ک ک خطرناک‌تر است؟

هفت سال از کودتای 15 جولای ترکیه سپری شد. کودتایی که در آن، گروهی از ژنرال های تحت امر فتح الله گولن، با تانک به خیابان آمدند تا به روال دیگر کودتاهای مهم تاریخ معاصر ترکیه، سیاستمداران را به زندان بفرستند و خودشان قدرت را در دست بگیرند. با این حال، این کودتای بزرگ به فرجام نرسید و ظرف چند ساعت، عوامل آن دستگیر شدند.

در شب کودتا در ترکیه، هواپیماهای جنگنده به دستور کودتاگران بر فراز شهرها به پرواز درآمدند. در درگیری های صورت گرفت بین کودتاگران و مردم، 257 شهروند عادی کشته شدند. اما پس از آن که دولت کنترل امور را به دست گرفت، موجی از تسویه حساب، دستگیری و بازجویی آغاز شد که هنوز همه خاتمه نیافته است.

نزدیک به 90 هزار نفر از نظامیان و کارمندان مرتبط با شبکه گولن، اخراج شدند، صدها نفر از آنان به زندان رفتند و البته صدها نفر نیز فراری هستند.

عبدالله گل رئیس جمهور سابق ترکیه نیز به مناسبت هفتمین سالگرد کودتای 15 جولای پیامی به در صفحه توییتر خود منتشر کرد. . گل در پست خود نوشته است: «یاد شهدای قهرمان، که در برابر کودتای خائنانه 15 جولای جان خود را فدا کردند، گرامی می دارم».

ابعاد مبهم کودتا

با آن که 7 سال از کودتای گولن سپری شده، هنوز هم برخی از ابعاد آن مبهم مانده است. به عنوان مثال، دولت ترکیه معتقد است که سازمان سیا و گروهی از سیاستمداران آمریکا، در پشت صحنه این کودتا قرار داشتند. اما این موضوع، هرگز به طور کامل روشن نشد.

مصطفی بالبای تحلیلگر ترکیه و نماینده مردم در پارلمان این کشور، در تحلیل خود در روزنامه جمهوریت، به این اشاره کرده که بدون شک، آمریکا حامی کودتا بوده است.

جالب است که امسال برای اولین بار، شهردار واشنگتن و همچنین شهردار بالتیمور در ایالت مریلند آمریکا، روز 15 جولای را به عنوان روز دموکراسی ترکیه به رسمیت شناخته اند و این می تواند نشانه ای جدید از همراهی و تعامل آمریکا با ترکیه باشد. البته این تصمیم دو شهرداری آمریکا، نتیجه فعالیت طولانی مدت لابی قدرتمندی بوده که بر تقویت روابط ترکیه و آمریکا تمرکز کرده است.

بالبای به این نکته نیز اشاره کرده که حمایت ضمنی آمریکا، عامل اصلی نبوده و مهمترین خطای دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه این بوده که عملاً کل دولت، منابع، کشور، پست ها و همه چیز را با گولن تقسیم کرده و به آنها اجازه داده بود که در همه نهادها لانه کنند و قدرت داشته باشند.

تحلیلگر جمهوریت، در عین حال، با بیانی کنایی به این اشاره کرده که دولت اردوغان، هنوز هم با طریقت ها ارتباط دارد. او همزمانی مراسم تدفین شیخ و مُراد طریقت مشهور «منزل» و پیام تسلیت اردوغان برای او را، واقعه خطرناکی دانسته و به این اشاره کرده که کودتای گولن نیز، خاستگاه طریقتی داشته و ظاهراً حزب حاکم ترکیه، درس عبرت نگرفته است.

چرا کودتا شکست خورد؟

پروفسور یاسین آکتای از مشاورین اردوغان درباره دلیل اصلی شکست کودتای گولن نوشته است: «تحقیقات دقیق پس از کودتا، نشان دهنده دو واقعیت مهم بود که هر دو، اصلی ترین فاکتورهای زمینه ساز شکست کودتا بودند: اول این که کودتاگران، صرفاً بر روی قدرت نظامی و به میدان آوردن ارتش حساب باز کرده و مطلقاً به این موضوع توجه نکرده بودند که مردم چه واکنشی نشان می دهند. این در حالی است که مردم، شجاعانه، در برابر تانک ها بر روی زمین خوابیدند. نکته دوم این است که اسناد ما نشان می دهد، حتی مهمترین ژنرال های کودتاگر، در آخرین لحظات نیز، برای تمام اقدامات خود، از گولن پنسلیوانیانشین اجازه گرفته اند و این موضوع باعث شده که سرعت آنها پایین بیاید».

البته منتقدین اردوغان، در مورد دلیل اصلی شکست اردوغان، نگرش متفاوتی دارند. آنها می گویند، هاکان فیدان رئیس وقت سرویس اطلاعاتی میت ترکیه و همچنین رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ترکیه، از 7 ساعت قبل، می دانستند که قرار است کودتا روی دهد و توانستند با آن مقابله کنند.

چرا گولن از پ.ک.ک مهم تر است؟

فخرالدین آلتون، رئیس بخش ارتباطات نهاد ریاست جمهوری ترکیه، اعلام کرده که مبارزه با شبکه تروریستی فتح الله گولن، مهمترین اولویت دولت ترکیه است.

او نوشته است: «ما کسانی را که در صدد نابودی امروز و فردای ترکیه بودند، نخواهیم بخشید. بگذار همه بدانند، بگذار همه بشنوند. مبارزه با گولن اولویت اصلی ماست. تحت رهبری رئیس جمهور ما، مبارزه ما با همه سازمان های تروریستی به ویژه گولن تا رفع تهدید آخرین تروریست ادامه خواهد داشت».

سوال اینجاست که چرا مبارزه با گولن، باید مهمترین اولویت امنیتی ترکیه باشد؟ آن هم در کشوری که از 40 سال پیش تاکنون، یک گروه تروریستی مسلح به نام پ.ک.ک، همواره امنیت و ثبات ترکیه را به چالش کشیده است.

در پاسخ باید گفت: اولاً پ.ک.ک در چند سال گذشته، زمین گیر شده و توان تهدید و حمله را از دست داده است و اعضای پ.ک.ک از لحاظ سطح توان نفوذ و عملیات، با ضعیف ترین اعضای گولن هم قبال مقایسه نیستند. چرا که گولنی ها، از بالاترین تحصیلات و مهارت و امن ترین پوشش های امنیتی برخوردارند. با آن که 7 سال از کودتا سپری شده، هنوز هم بخش مهمی از اعضای این شبکه حتی در نیروهای مسلح ترکیه نیز، به تمامی لو نرفته اند و فعالیت زیرزمینی آنها ادامه دارد.

نکته بعدی این است که تقریباً هیچکدام از کشورهای جهان، حاضر نیستند با پ.ک.ک همکاری کنند، اما گولنی ها، در بسیاری از کشورهای جهان، فعالیت آزادانه بانکی، تبلیغاتی و فرهنگی دارند و می توانند علیه دولت ترکیه فعالیت کنند.

در پایان باید گفت، شبکه فتح الله گولن، یک سازمان شگرف و یک گروه نفوذی بسیار مهلک و خطرناک است که در یک بازه زمانی 25 ساله، توانست تمام نهادهای حساس ترکیه را تحت کنترل خود درآورد.

اما علاوه بر نفوذ در داخل، آن چه در این سازمان اهمیت دارد، ابعاد تحرکات برونمرزی آن است. گفته می شود، گروه گولن، هنوز هم در بیش از 30 کشور جهان، دارای سازماندهی، نفوذ، منابع مالی و نهادهای آموزشی و فرهنگی است. این گروه، در آمریکا نیز به فعالیت های خود ادامه می دهد و با وجود اصرار مکرر آنکارا، واشنگتن حاضر نشده فعالیت های گروه گولن را محدود کند.