جایگاه شهید مطهری در اندیشه امام خمینی

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، شهید آیت الله مرتضی مطهری که امام بزرگوار وی را درختی پرثمر و فرزند عزیز خواند، یکی از این ستارگان درخشان عرصه عمل با ایمان، اخلاق با عرفان، برهان با قرآن و علم با حکمت است در سالگرد شهادت این اسوة علم، اخلاق و مجاهدت و عاشق از خود اشاره می‌شود باشد تا انگیزه‌ای برای سیر مجدد در اندیشه و رهنمون‌های آن فرزانه دوران و زمینه‌ای برای معرفی درست این شجره طیبه به عالمان و دانشمندان و آشنا ساختن نسل جوان با اندیشه‌های آن معلم شهید فراهم شود.

اصولاً افرادی می‌توانند الگو باشند که دارای برجستگی و ویژگی‌هایی ارزشمندی باشند، لذا قرآن کریم بزرگانی، چون حضرت ابراهیم (ع) و حضرت محمد (ص) را به عنوان اسوه و الگو معرفی می‌کند و می‌فرماید: «قد کانت لکم اُسوة حسنة فی إبراهیم والذین معه» و «لقد کان لکم فی رسول الله اُسوة حسنة لمن کان یرجوا الله و الیوم الآخر و ذکر الله کثیراً» و درباره پیروان راستین آنها می‌فرماید: «لقد کان لکم فیهم اُسوة لمن کان یرجوا الله و الیوم الآخر» چرا که آنها در توحید، قهرمان، در دوستی با خدا، خلیل و حبیب، در علم و معرفت مخزن اسرار و در اخلاق صاحب خلق عظیم هستند.

شهید مطهری گنجینه علوم و معارف اسلامی

شهید مطهری در بعد علمی گنجینة علوم و معارف و در بعد اخلاقی مهذّب نفوس بود و به عنوان یکی از پیروان راستین حضرت محمد (ص) و حضرت ابراهیم (ع) الگوئی مناسب برای حوزویان و طلاب و دانشجویان و دانشگاهیان و چراغی نورانی برای مردم بود، به همین جهت امام راحل (ره) امت درباره ایشان فرمودند: «شما خواهر‌ها و برادر‌ها که در این مدرسه [مدرسه عالی شهید مطهری] هستید برنامه‌تان را آن طور تنظیم کنید که از بین شما مطهری ها، یا یک مطهّری پیدا بشود... باید دانشگاه و فیضیه و همه آنها که مربوط به دانشگاهند، و همه آنها که مربوط به فیضیه هستند در رأس برنامه‌های تحصیلی شان برنامه اخلاقی و برنامه‌های تهذیبی باشد، تا امثال مرحوم مطهری رحمهُ الله را به جامعه [تقدیم]کند».(1)

بی تردید بعضی افراد در بعدی از ابعاد زندگی پیشرفت‌های قابل توجهی دارند و یا در برخی از علوم به درجات عالی رسیدند، اما به ندرت افرادی یافت می‌شود که جامع ابعاد مختلف باشد؛ لیکن با سیری در زندگی علمی و عملی شهید مطهری، می‌توان اذعان کرد که ایشان یکی از نوادر دوران بود و توفیق با تأیید الهی و با تلاش و کوشش بدست آمد، شهید مطهری در کلام و فلسفه اسلامی نظریه پرداز، در فقه و اصول مجتهد، در تفسیر قرآن صاحب سبکی نوین، در مسائل اقتصادی و اجتماعی دارای فکر و اندیشه ناب بود و در تشخیص نیاز‌های فکری جامعه مخصوصا نسل جوان دقت زیادی داشت وی در عین حال همراه انقلاب بود، لذا از این جهت امام راحل (ره) فرمودند: «من باید یک کلمه اهم از آن به شما عرض کنم مرحوم آقای مطهری، یک فرد بود که جنبه‌های مختلف در او جمع شده بود، و خدمتی که به نسل جوان و دیگران مرحوم مطهری کرده است کم کسی کرده است».(2)

و نیز همچنین فرمودند: «اینجانب به اسلام و اولیای عظیم الشأن آن و به ملت اسلام و خصوص ملت مبارز ایران ضایعه أسف انگیز شهید بزرگوار و متفکر و فیلسوف و فقیه عالی مقام، مرحوم آقای حاج شیخ مرتضی مطهری قدس سره را تسلیت و تبریک عرض می‌کنم». قرآن کریم در تجسم حق و باطل، ایمان و کفر، که در یک کلام مؤمن حقیقت جو، و کافر حق ستیز تشبیه شجرة طیبه، و شجرة خبیثه را بکار برده است و می‌فرماید: «ألم‌تر کیف ضرب الله مثلاً کلمةً طیبةً کشجرة طیبة أصل‌ها ثابت و فرع‌ها فی السّماء تؤتی اکل‌ها کل حین بإذن ربّها و یضرب الله الأمثال للنّاس لعلّهم یتذکّرون».(3)

شهید مطهری به مثابه مصداقی از کلمه طیبه

اگر در کلام امام حقیقت وجودپاک، طیب و مطهّر شهید مطهری که به درختی پر ثمر و برومند تشبیه شده اقتباسی از تشبیه کلمه طیبه به شجره طیبه قرآن است که فرمود: «کلمة طیّبة کشجرة طیّبه»؛ شهید مطهری به مثابة مصداقی از کلمه طیبه است که ثمرات پرفیض و حیات بخش دارد و وجود ذی وجودی بود که باید در فقدانش گریست، چنانکه امام بزرگوار فرموند: «امید آن بود که از این درخت پرثمر، میوه‌های علم و ایمان بیش از آنچه به جا مانده چیده شود و دانشمندانی پربها تسلیم جامعه گردد، مع الأسف دست جنایتکاران مهلت نداد، و جوانان عزیز ما را از ثمره طیبة این درخت برومند محروم نمود و خدای را شکر که آنچه از این استاد شهید باقی است با محتوای غنی خود مربی و معلم است» (4)

و نیز فرمودند: «و موجب تأسف بسیار است که دست خیانتکار، این درخت ثمربخش را از حوزه‌های علمی و اسلامی گرفت و همگان را از ثمرات ارجمند آن محروم نمود، مطهری فرزندی عزیز برای من و پشتوانه‌ای محکم برای حوزه‌های دینی، علمی و خدمتگزاری سودمند برای ملت و کشور بود».(5)

از گفتار و نوشتار حضرت امام و شهید مطهری به خوبی روشن می‌شود که بین آن دو شخصیت، رابطه‌ای عمیق و ژرفی وجود داشته و معلوم می‌شود که آنچه آن دو بزرگوار درباره یکدیگر گفتند از روی شناخت و به دور از تعارفات معمولی بود؛ شهید مطهری امام را جان جانان، قهرمان قهرمانان، امام عزیز ملت ایران و استادی عالیقدر و بزرگوار خواند و او را حسنة الهی دانست؛ وی درباره امام خمینی (ره) گفت:، اما آن سفر کرده که صد‌ها قافله دل همراه او است، نام او شنیدن سخنان او روح گرم و پرخروش او اراده و عزم آهنین او استقامت او شجاعت او روشن بینی او ایمان جوشان او که زبانزد خاص و عام است، یعنی جان جانان، قهرمان قهرمانان است.

امام چشم عزیز ملت ایران، استاد عالیقدر و بزرگوار ما حضرت آیت الله العظمی (امام) خمینی ادام الله ظله، حسنه‌ای است که خداوند به قرن ما و روزگار ما عنایت فرموده و مصداق بارز و روشن، «انّ لله فی کل خلف عدولاً ینفون عنه تحریف المبطلین، یعنی براستی، [برای]خدا در هر عصری بزرگمردانی است که تحریف‌های اهل باطل را از دین او برمی دارند»، است.(6) این روایتی است که از نبی مکرم اسلام (ص) و امام صادق (ع) به ما رسیده است.(7)

شهید مطهری گمشده خود را در شخصیت امام خمینی (ره) یافت و او را «روح قدس الهی» نامید و امام خمینی (ره) پیر مرادی بود که شهید مطهری را حاصل عمر و پاره تن خود خواند و گفت: «من فرزند بسیار عزیزی را از دست دادم و در سوگ کسی نشستم که از شخصیت‌هایی بود که حاصل عمرم محسوب می‌شود؛ در اسلام عزیز با شهادت این فرزند برومند و عالم جاودان، ثلمه‌ای وارد شد که هیچ چیز جایگزین آن نیست».(8)

و نیز فرمودند: «من گرچه فرزند عزیزی را که پاره تنم بود از دست دادم لکن مفتخرم که چنین فرزندان فداکاری در اسلام وجود داشته و دارد؛ مطهری که در طهارت روح و قوّت ایمان و قدرت بیان کم نظیر بود رفت و به ملاء اعلی پیوست لکن بدخواهان بدانند که با رفتن او شخصیت اسلامی و علمی و فلسفی اش نمی‌رود».(9)

روح بلند الهی در فقدان مردی از تبار علم و فضیلت 

گرچه شهادت در راه خدا فیضی عظیم و هدیه‌ای الهی و موجب عزت ابدی و مدال افتخار اولیاء و نشان شرافت و سرفرازی است و از این جهت نه تنها تأسف و تسلیتی ندارد بلکه باید تبریک گفت چرا که بندگان مخلص خدا به محضر مقدس ربوبی شرفیاب شده و به لذت انس و همجواری با انبیاء عظام و اولیاء کرام رسیده اند؛ اما از سوی دیگر به خاطر فقدان این افراد باید متأسف بود و به جامعه اسلامی تسلیت گفت؛ لذا امام، آن روح بلند الهی با همه قوت قلب در چنین ضایعه‌ای به سوگ نشستند و برای اولین بار در فقدان مردی از تبار علم و فضیلت اعلام عزای عمومی کردند و فرمودند: «اینجانب روز پنجشنبه سیزده اردیبهشت ۵۸ را برای بزرگداشت شخصیتی فداکار و مجاهد در راه اسلام و ملت، عزای عمومی اعلام می‌کنم و خودم در مدرسه فیضیه روز پنجشنبه و جمعه به سوگ می‌نشینم».(10)

و در جای دیگر گفتند: «اینجانب به اسلام و اولیای عظیم الشأن آن و به ملت اسلام و خصوص ملت مبارز ایران، ضایعه أسف انگیز شهید بزرگوار و متفکر و فیلسوف و فقیه عالی مقام مرحوم آقای حاج شیخ مرتضی مطهری قدس سره را تسلیت و تبریک عرض می‌کنم، تسلیت در شهادت شخصیتی که عمر شریف و ارزندة خود را در راه اهداف مقدس اسلام صرف کرد و با کجروی‌ها و انحرافات مبارزة سرسختانه کرد؛ تسلیت در شهادت مردی که در اسلام شناسی و فنون مختلفة اسلام و قرآن کریم کم نظیر بود... و تبریک در داشتن این شخصیت‌های فداکار که... با شعاع فروزان خود مردگان را حیات می‌بخشند».(11)

.........................
پی نوشت‌ها:
1. صحیفة امام، ج ۱۴، ص ۱۶۸ و ۱۶۹.
2. صحیفة امام، ج ۷، ص ۱۷۸.
3. سوره ابراهیم/ ۲۴ و ۲۵.
4. صحیفة امام، ج ۱۴، ص ۳۲۵.
5. صحیفة امام، ج ۱۲، ص ۱۸۷.
6. مطهری، مرتضی، نهضت‌های صد ساله اخیر، ص ۸۷. و سرگذشت‌های ویژه از زندگی استاد شهید مرتضی مطهری، ج ۱، ص ۱۹.
7. رک: بحارالانوار، ج ۲، ص ۹۲ و ۹۳. البته تعابیر روایات مختلف است: برخی از روایات تعبر به: «تحریف الغالین و انتهال المبطلی» دارد؛ و تعبیر برخی دیگر تعبیر به «تأویل المبطلین و تحریف الغالین» نموده است.
8. صحیفة امام، ج ۷، ص ۱۷۸.
9. همان.
10. صحیفة امام، ج ۷، ص ۱۷۹.
11. صحیفة امام، ج ۷، ص ۱۷۸.