از سخنرانی و ارسال پیام مراجع تقلید تا رونمایی منشور روحانیت رهبر انقلاب در همایش یکصدسالگی بازتأسیس حوزه

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، آیت الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه های علمیه و رئیس همایش بین المللی یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه علمیه در نشست خبری این همایش که پیش از ظهر امروز در باغ‌موزه ملک تهران برگزار شد، با تبریک دهه کرامت و تشکر از دبیرخانه همایش گفت: حوزه به عنوان یک کانون و نهاد علم‌بنیان، اخلاق مدار، سیاست‌ورز، خدمتگزار و اجتماعی از تاریخ بزرگی برخوردار بوده و در طول تاریخ با همین هویت در خدمت علم، اندیشه و جامعه بوده است.

وی با بیان اینکه حوزه علمیه با استمرار به عناصر هویتی خود حوزه می ماند، افزود: دانش بنیانی اولین ویژگی هویتی حوزه است و در روزگاری که حوزه و دانشگاه در جهان اسلامی از هم تفکیک نبود همه ساحات علوم در حوزه های علمیه جریان داشت و پس از تفکیک نیز همه علوم فقهی، تفسیری و فلسفی و علوم اسلامی در حوزه های علمیه جریان داشت.

اخلاق مداری و سیاست ورزی از عناصر هویتی حوزه هستند

آیت الله اعرافی دومین ویژگی حوزه را اخلاق مداری در قلمروهای مختلف دانست و افزود: علمای حوزه در حکمت عملی، عرفان و اخلاق میدانی گوی سبقت را ربودند و چهره های مهمی در این زمینه رخ نمودند.

اعرافی با بیان اینکه حوزه و روحانیت بدون مردم هیچ است، تأکید کرد: حوزه از مردم است و آرمان های انسانی را پی گرفته و پیوندهای عمیق علما با مردم و حس خدمتگذاری در تاریخ حوزه های علمیه وجود دارد، زیرا شرط عالم دین بودن این است که عالم خود را وامدار مردم بداند.

وی مؤلفه چهارم را سیاست ورزی و اندیشه ورزی صحیح به دور از افراط و تفریط دانست و گفت: حوزه های علمیه پرچم دار استقلال کشورهای اسلامی بوده و در هجوم فراوان توطئه گران قرار گرفتند که اوج آن را در دو قرن اخیر شاهد هستیم و رشادت هایی از جانب علما در دفاع از کیان دین شکل گرفت که قله آن نیز انقلاب اسلامی است.

ایران بزرگ همواره از معارف اسلامی استقبال کرده است

نائب رئیس مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه ایران بزرگ پیشین و ایران امروز پیشگام و استقبال کننده از اندیشه اسلامی و معارف خاندان پیامبر بود، گفت: نکته جذاب در تاریخ شکوهمند ایران این است که ایران از معارف تشیع با آغوش باز استقبال کرد و اندیشه تابناک را در ذهن خود مهمانی کرد و در همان قدم های اول در عرصه تولید دانش های دینی پرچم دار دین بود.

وی با تأکید بر اینکه ایران یک جامعه منفعل و صرفا پذیرا در برابر معارف اسلام نبود بلکه ایرانیان با سابقه کهن، استعداد وافر و هوش بالای خود پرچم دار تولید اندیشه دینی و پرچم دار گسترش معارف الهی شده اند، تصریح کرد: ملت ایران باید به این امتیاز بزرگ افتخار کند. ادبیات عرب زبان دین و قرآن است که عالمان بزرگی از ایران به ادبیات عرب سامان دادند.

مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور با اشاره به حوزه های علمیه بغداد، حله، جبل عامل، کوفه و نجف بیان داشت: همه حوزه ها همیشه لبریز از حضور عالمان و متفکران ایران بوده اند و در کنار قم، ری و بغداد که سه ضلع اصلی حوزه در قرون ابتدایی بودند، در طول تاریخ در اصفهان، تبریز، مشهد و شیراز مکاتبی شکل گرفت که نشان از پیوند معرفتی عمیق ایران با نهاد حوزه های علمیه است.

حوزه علمیه قم در دوران سختی بازتأسیس شد

آیت الله اعرافی با اشاره به دوره یکصد ساله اخیر قم به نکات برجسته از منظر جامعه شناسی سیاسی اشاره کرد و ادامه داد: حوزه علمیه قم در روزگار سخت ایران شکل گرفته زیرا قدرت های بزرگ جهانی در میانه جنگ اول و دوم جهانی جهان اسلام و ایران را مورد طمع خود قرار داده و حکومت های دست نشانده را برقرار کرده که دین زدایی و خدشه به استقلال کشورهای اسلامی در دستور کار آن ها بود. حوزه علمیه قم در کنار روشنفکران، فرهیختگان و بزرگانی از گروه های مختلف ایران در چنین شرایطی تأسیس شد.

وی بازتأسیس حوزه علمیه قم در 1301 را در کوران حوادث دانست و گفت: رضاخان وارد شد و دست های بیگانگان نیز با او همراه بود که مرحوم آیت الله حائری با عقلانیت و خردورزی حوزه علمیه قم را بازتأسیس کرد که با نقش آفرینی آن مرحوم چنین نهاد پر خیر و ثمری پایه ریزی شد. حوزه علمیه قم در این صدسال و به ویژه در نیم قرن اخیر دارای اندیشه سیاسی عمیق شد و یک اندیشه استوار انقلابی نیز ناظر به تعالی ایران تولید کرد گرچه آیت الله حائری و بروجردی گام هایی برداشتند اما امام خمینی(ره) فرد درخشان این حوزه در عالم اسلام بود.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه با تأکید بر اینکه اندیشه نهضت و انقلاب اسلامی از قم برخواست و با همراهی دانشگاهیان به پیروزی رسید، افزود: اندیشمندان نهضت اسلامی مردم سالاری دینی را تولید کردند و با پرچم داری مردم ایران این الگوی جدید توسعه پیدا کرد.

حوزه علمیه قم دامنه علوم اسلامی را گسترش داد

مدیر حوزه های علمیه تصریح کرد: حوزه علمیه قم دامنه علوم اسلامی را گسترش و ژرفای آن را عمیق کرد که پس از انقلاب شکوهمند اسلامی این گسترش سرعت پیدا کرد. این همایش به دنبال نشان دادن گوشه هایی از تطورات علمی و بسط و گسترش آن است. طرحی به عنوان درختواره رشته های علوم اسلامی طراحی شده که در آن 16 حوزه دانشی و بیش از 400 رشته گرایش علمی تدوین شده و 100 عدد آن طراحی و اجرا شده و بقیه نیز اجرا خواهد شد.

وی با بیان اینکه در حوزه فقه که دانش ناظر به رفتار و زندگی اسلامی است شاهد عمق بیشتر دانش فقه در صدسال اخیر بودیم، گفت: از سوی دیگر فقه به ابواب و پرسش های جدید پاسخ داده و فقه نظام و فقه معاصر شکل گرفته است؛ ارتباط فقه و حقوق، فقه و علوم اسلامی، فقه مقارن و فلسفه فقه نیز در حوزه علمیه در حال پیگیری است. فلسفه نشان دهنده تفکر عقلانی حوزه و نیاز جامعه ما است و افزون بر نظام فلسفی ماندگار گذشته شاهد امتداد فلسفه به قلمروهای جدید هستیم و ارتباط فلسفه های اسلامی با فلسفه های غربی کاملا مطمع نظر بوده است.

گسترش علوم قرآن در دوران اخیر بی سابقه بوده است

آیت الله اعرافی گسترش قرآن، تفسیر و علوم قرآنی در صدسال اخیر حوزه علمیه قم را بی سابقه توصیف کرد و افزود: تفسیر ترتیبی، تفسیر موضوعی و تفسیر به زبان گوناگون برای اقشار گوناگون مد نظر بوده و صدها اثر نو پدید آمده و اخیرا تفسیر فاخر تسنیم رونمایی شده است. در عرصه حدیث تطورات مهم رخ داده و زبان و ادبیات نیز دچار رشد شده است.

وی تلاش حوزه های علمیه در انتشار معارف اسلامی به زبان فارسی و تولید آثار فاخر فارسی زبان را ویژگی برجسته حوزه علمیه قم دانست و با اشاره به توجه حوزه به بانوان افزود: حوزه قم امتداد بسیار جذابی در خصوص بانوان پیدا کرد. بانوان پیشگام در علوم اسلامی در طول تاریخ داشته ایم اما به شکل ساختارمند در نیم قرن اخیر یک تحولی شکل گرفته و همه دروازه های علوم اسلامی بر روی بانوان گشوده شد؛ به همان تعداد مراکز برای برادران برای بانوان و دختران عزیز مراکز علمی وجود دارد و مجموعه مدارس علمی خواهران بالی بزرگ در گسترش ایمان و اخلاق جامعه است و بانوان ما با شتاب در قلمروهای مهم پیشتاز شده اند و چنین چیزی سابقه ندارد. قریب 500 مرکز ویژه بانوان در قم و سراسر ایران فعال است که برآمده از حوزه متأخر قم است.

قم به برکت انقلاب امتدادی جهانی پیدا کرده است

آیت الله اعرافی به امتداد بین المللی قم را با عرضه معارف و اندیشه خود در پرتو انقلاب اسلامی توصیف کرد و افزود: قم دارای امتداد در جهان شده و در بیش از 100 کشور دنیا جوانان علما و مردم علاقه مند به معارف اسلامی پیشگام شده و با بهره گیری از ذخیره علمی قم مراکز تخصصی در حوزه علوم اسلامی را سامان داده اند و امتداد بین المللی قم از فصل های درخشان قم و ایران است.

وی با بیان اینکه قم در زمینه ارتباط با دانشگاه از آغاز دغدغه مند بوده، اضافه کرد: علامه طباطبایی بحث و مبادله علمی با دانشگاه را را پایه‌ریزی کرد و علامه شهید مطهری پیشگام سبکی غنی در این تعامل بود. حرکت مهم حوزه در سنت فکری اتکا به مردم است زیرا قم بدون مردم هیچگاه نمی توانست شکل بگیرد و مردم پشتوانه اصلی حوزه بوده و مردم با همین پیشتوانه انقلاب اسلامی را شکل دادند و روح خدمتگذاری به مردم عناصر مهم حوزه علمیه است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم برنامه ریزی همایش را مربوط به سال ها پیش دانست و افزود: شایسته بود که همایش در سال 1401 برگزار شود اما دبیرخانه به فرصت بیشتر برای اتقان کار احتیاج داشت. بیش از 300 محقق از حوزویان و دانشگاهیان همکاری داشته و در 25 جلد تطورات دانشی را صورت بندی کردند و در بیش از 20 قلمرو علمی قریب به 30 ویژه نامه منتشر شده است. نمایشگاهی برخی از این آثار را نمایش خواهد داد.

رونمایی از منشور روحانیت رهبر معظم انقلاب در همایش یکصدسالگی حوزه

وی از نگارش منشوری توسط رهبر معظم انقلاب به مناسبت این همایش خبرداد و آن را نقطه عطفی در تطورات مباحث حوزوی و دینی و ارتباطات حوزوی و دانشگاهی دانست.

آیت الله اعرافی از حضور و سخنرانی حضرات آیات جوادی آملی و سبحانی در همایش خبر داد و افزود: حضرات آیات مکارم شیرازی و نوری همدانی پیامی برای نشست ارسال خواهند کرد و امیدواریم این نشست گامی برای بازشناسی حوزه از وظایف خود و گامی برای بزرگ برای آینده باشد.

وی از برگزاری گرامیداشت امام خمینی(ره) در کنار گرامیشدات آیت الله حائری و بزرگان حوزه در همایش یکصدسالگی حوزه قم خبر داد و افزود: حضرت امام چهره نادر روزگار ما بوده اند. در کنار بهره مندی از منشور رهبری رونمایی از دستاوردها نیز انجام خواهد شد و مدیران حوزه ها نگاهی به آینده خواهند داشت. کاستی ها و نیازهای آینده را باید ببینیم از این رو دبیرخانه و فعالیت های آن استمرار پیدا می کند.

وی در پایان بخش اول سخنان خود از استقبال حوزه های علمیه از نظرات فرهیختگان در جهت تعمیق رسالت خبرداد.

تشکیل ساختار نهادی علم آموزی خواهران برای اولین بار در تاریخ رقم خورد

در آغاز بخش پرسش و پاسخ، آیت الله اعرافی به سؤال خبرنگار صداوسیما در خصوص کم و کیف گسترش حوزه علمیه بانوان و امضای تفاهم نامه با ارگان ها جهت اشتغال بانوان طلبه پاسخ داد و گفت: اندکی قبل از انقلاب اسلامی پایه های شکل گیری مراکز ویژه تحصیل بانوان در علوم اسلامی ریخته شد اما پس از انقلاب یک شکل دیگری یافت؛ جامعه الزهرا(س) شکل گرفت و در جامعه المصطفی(س) بخش بانوان توسعه پیدا کرد و ده ها رشته در قلمروهای متنوع در حوزه خواهران برنامه ریزی شده و شورای سیاست گذاری حوزه خواهران بر این مجموعه اشراف دارد. حدود 70هزار فارغ التحصیل در داخل و خارج از سطح دو و سطح چهار و 50 هزار نیز در حال تحصیل هستند. خوشبختانه در میان این ها چهره های ممتازی حضور دارند و با توجه به تأکیدات رهبری برنامه ریزی های مهمی صورت گرفته است.

وی ادامه داد: کنشگری دانش آموختگان بانوی حوزه های علمیه کنشگری خوبی است که بخش زیادی از این عزیزان در آموزش پرورش در آزمون ها شرکت کرده و پذیرش شدند و در طرح امین قریب 10هزار نفر از دانش آموختگان خواهر در مسائل آموزشی و فرهنگی نقش آفرینی می کنند و همچنین 20 قلمرو برای نقش آفرینی آن ها تعریف شده است.

بیش از 100 طرح تحولی در دست برنامه ریزی و اقدام است

آیت الله اعرافی در پاسخ به سؤالی در خصوص تحول در حوزه های علمیه تصریح کرد: مقوله تحول در دوره های اخیر مدر نظر قرار گرفته است و برای اولین بار است که در حوزه های علمیه تلاش تحول‌خواهی وافری را شاهد هستیم و منظومه ای از 20 طرح راهبردی و پایه به تصویب رسیده و قریب یکصد طرح تحولی طراحی شده است. مباحث مربوط به فقه معاصر یکی از آن ها است که هم اکنون 50 اثر غیر از مباحث کهن فقهی تولید شده است و موجی در این خصوص شاهد هستیم.

وی درختواره رشته های دانشی حوزه را حاصل کار هزار محقق در طول 5 سال توصیف کرد و افزود: هم اکنون در قم و استان ها بیش از 100 رشته در حال آموزش و تأسیس است و اصلاح نظام درسی و تدوین متون درسی جدید که مورد تأکید رهبری بوده از برنامه های درحال اجرای ما است.

مدیر حوزه های علمیه به حرکت حوزه های علمیه ناظر به نیازهای زمان اشاره کرد و در پاسخ به سؤال خبرنگار رسا در خصوص چرایی و کیفیت ورود حوزه به هوش مصنوعی خاطرنشان کرد: ده ها دانشجو و طلبه ممتاز و نخبه در پروژه کلان هوش مصنوعی در حال فعالیت هستند. هوش مصنوعی را باید شناخت و دست کم در مباحث فلسفی، حقوقی و اخلاقی و ارزشی نگاه به آن مطرح است. اگر بشر بخواهد به درستی این پدیده را راهبری کند نیاز به نظام راهبری هوش مصنوعی است که اگر نباشد دچار آسیب های آن می شود و در غرب هم به این 4 قلمرو وارد شده اند. اسنادی راهبری هوش مصنوعی در شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال جریان است و سند هوش مصنوعی در حوزه نیز در حال بررسی است.

حوزه در عرصه هوش مصنوعی به طور جدی وارد شده است

وی ادامه داد: رشته ها و دانش های مربوط به هوش مصنوعی، فلسفه، فقه، حقوق و اخلاق آن توسط محققان دنبال می شود و تولیدات علمی مناسبی انجام گرفته است. علوم مورد نیاز برای راهبری هوش مصنوعی با منطق عقلانی و ارتباط هوش مصنوعی با علوم اسلامی به هدف کاربست در علوم اسلامی نیز در حال پیگیری است اما یک کلان پروژه هوش مصنوعی و اجتهاد نیز در حوزه در حال طی روال خود است. انتقال معارف و ذخایر معارف اسلامی به فضای وب برای غنی سازی هوش مصنوعی و طرح هایی در این زمینه در حال انجام است تا مباحث تبینی و تبلیغی ارزش های اسلامی پیش برود و اگر کم بگذاریم یا انجام ندهیم عقب خواهیم ماند.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه در پاسخ به سؤالی پیرامون استقلال حوزه و بودجه های حاکمیتی آن، تصریح کرد: حوزه همیشه وامدار مردم بوده است و بخش مهمی از تأمین نیاز دین مستقیما با هدایای مردمی و وجوهات شرعی است اما به دلیل گستره نیازها و نیازهای نظام در قلمرو کارکردی کمکی از بودجه های عمومی دریافت می کند که در برابر حجم کمک مردمی چیز زیادی نیست.

بیش از 500 محقق در اقتصاد اسلامی فعالیت می کنند

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه اقتصاد اسلامی در حوزه های علمیه به قوت رسیده و بیش از 500 محقق در آن فعالیت می کنند، گفت: حوزه و دانشگاه آنگاه وضعیت مطلوب خود را خواهند داشت که گره گشای مشکلات معرفتی و معیشتی جامعه باشند و حوزه باید مطالبه گر و همچنین پاسخگو نیز باشد؛ تلاش شده در تولید اسناد، قوانین مقررات و حتی آسیب های اجتماعی حوزه نقش آفرین باشد و در این خصوص آمادگی خود را به وزارت کشور اعلام کرده است. در طرح بانکداری ده ها محقق حوزوی برای ارائه قانون قوی تر تلاش کردند و بدون تردید حل تئوریک مسائل بدون تعامل نظام دانشگاهی- حوزوی و تقنینی-اجرایی کشور حل نخواهد شد.

مدیر حوزه های علمیه در پایان با اشاره به انتشار منشوری از سوی رهبر انقلاب برای این همایش آن را در امتداد منشور روحانیت امام خمینی(ره) دانست و از تلاش حوزه برای پیگیری آن خبر داد.